LITMIR.BIZ

Скачать книгу

wat uitgedeel word, is nie genoeg nie en al het die dorpsmark wyn en lekkergoed, is hulle beurse leeg en die tafels swart van vlieë. As jy daar koop, kan jy op bloederige maagwerk staatmaak.

      Kuros is ontsteld oor die geskreeu en eis dat hulle gestraf word. Behandel hulle net regverdig, sê die generaals, vrye Grieke mag regmatig eis.

      Kuros wag hier op iemand, hoor die soldate. Iemand kom die prins hier besoek. Dit veroorsaak gissing en ’n bietjie afleiding. Net ’n vrou sal hom so lank laat wag. En toe daag ’n geleide ruiters inderdaad op, met ’n dame en bediendes in ’n bedekte reiswa. Die Grieke drom rondom die prosessie saam om te hoor of daar geld vir hulle gekom het.

      Die aand word die generaals na Kuros se tent genooi. Xenophon, wat by die veldtafeltjie sit en skryf het, weet aan die geroep van wagte dat dit middernag is toe Proxenos, rooi geëet en gedrink, oor ’n tenttou val en by die opening inkruip.

      “Sy is mooi, Neef,” sê Proxenos. Hy hou aan die tentpaal vas en breek met bolwange ’n wind op. “Ek het omtrent regoor haar gesit. So ’n armlengte. Kon aan haar raak.”

      “Wie is sy, Proxenos?” Xenophon hou die nuuskierigheid uit sy stem.

      “Haar naam is Epaksatjie.” Proxenos hik en kry met die derde probeerslag die naam gesê. “Epiaksa. Koningin van Kilikië. Kon aan haar vat.”

      “En haar saak met Kuros?”

      “Ons pad loop deur hulle land. Sy is mooi, hoor. Haar man het afkoopgeld gestuur sodat Kuros nie sy land kom plunder en haar saamvat nie, soos hoe-se-naam destyds met daardie Helena. Ken jy daai storie? Sy sê die hele wêreld weet al Kuros trek teen Babilon op, net ons Griekse swape weet dit nog nie.” Proxenos sukkel sy sandale los, skud sy mantel en tuniek af en staan kaal. “Wat het ons te drink, Neef ?”

      “In die kruik.” Xenophon beduie met die pluim. “Ek het genoeg gehad.”

      Proxenos stort wyn oor sy beker, oor sy hand, oor die tafel. “Ou Kuros kry vannag ’n nagereg om sy hart sag te maak,” gesels hy. “Baie slim uitgereken, dink ek. Teen die tyd dat ons in Kilikië kom, is hy moeg van haar, dan gee hy haar weer terug.” Hy lag luidrugtig, sit sy leë beker neer, sluk uit die kruik en steier nader, sonder om die tentpaal te los. “En wat skryf jy hier, Neef ?”

      “Jou regiment se joernaal.”

      “Wat het gebeur? Het jy geskryf Epaksie? Epaksia.” Maar hy kry dit nie reg gesê nie. Hy hang aan die paal, kruik in die hand. “Kon aan haar raak,” mompel hy, sak neer op sy kooi, drink die kruik leeg en sit dit versigtig-versigtig op die grond, kantel om, trek sy velkombers oor hom, laat ’n langdurige wind en slaap dadelik.

      Die volgende middag laat die prins drie maande se gasie uitdeel. Elke geldstuk is skitternuut gemunt met ’n ou man se kaal kop en sy naam: Sineses. Die soldate dra dit dadelik dorp toe om te dobbel, en wyn, gebraaide kastaiings en droë vrugte met vlieëmis op te koop en weer ’n slag behoorlik te suip.

      Hier op die Kaistervlakte word die optog teruggeplaas op die koninklike hoofweg wat breed, deels geplavei en goed onderhou duisend myl uit Babilon in ’n reguit lyn loop, met honderd-en-elf uitspannings by water deur die woestynlandskappe van Medië en Assurië tot waar die stad Sardis se marmersuile opwys voor die bergspits Tmolus. Elke soldaat in Kuros se leër draai op die dag van vertrek sy gesig reguit in Babilon se rigting, reguit teen koning ArtaXerxes se troon, maar die prins vertel nog nie sy generaals waarvoor hy hulle wil gebruik nie en hulle vra hom ook nie. Is dit nie hoe dit hoort nie? ’n Pion vra nie “waarom?” van die hand wat hom skuif nie, want hy is ’n redelose speelding en besef nie dat hy deel van ’n spel is nie.

      Xenophon ry beurtelings saam met verskillende afdelings van Proxenos se regiment. Hy val soms terug om te kyk hoe die leër van ’n afstand lyk. Hy besoek kookvure om die mense te leer ken wat teen die koning opruk en te sien hoe hulle leef en die rantsoenkos gebruik.

      Die regiment se weeskinders hurk skaftye naby elke kookvuur, hulle skouers teen die wêreld opgetrek en hulle kaal koppe benerig soos aasvoëls s’n. Hulle hou die kok dop om sy potte uit te krap en dit daarna met nat sand te skuur. Hy laat vir hulle vet en sous onderin en gooi al die orige brood by. As hy niks het nie, hou hy van die troepe se rantsoenkos agter. Hulle moet met die kinders deel sodat hy water en brandhout vir sy vuur sal hê.

      Xenophon besoek ook die voetsoldate by hulle vure. Hulle stemme laat hom lae boerehutte van klip en klei onthou, warm met die reuk van groentesop, strooi, lammers en kinders. Hulle verwed geleende geld op dambord of op stoeiers, werk in hulle lapsakke, skeur ou klere tot windsels en verbande, rol dun repe en vleg dit tot stroppe, dop amandels uit, rol riempies op die bobeen, slyp ’n els op ’n skerf fynsteen, kerf lepels uit doringhout en stopnaalde uit been, en praat oor niks besonders nie.

      ’n Soldaat met ’n bokser se diggekrulde ore, skewe neus en kneukels knopperig van breuke, vertel sonder om van sy naaldwerk op te kyk, asof hy met homself praat: “My oom was so twintig jaar, toe loop hy om sy pa se esels te soek. Hulle sê hom van die heks wat by Kumae in ’n glasfles hang. Hy kom skemeraand daar. Kom uit, Moeder, sê hy. Toe word sy wakker, sy loer tussen haar kniekoppe uit. Wat wil jy hê? vra sy. Waar loop my pa se esels, Moeder, waar moet ek soek na hulle spoor? vra hy. Sal jy my gee wat ek vra? Ja, sê hy, wat wil jy hê? Toe sê sy: Ek wil sterf.”

      ’n Onderoffisier in Proxenos se regiment vertel glimlaggend aan enigeen wat wil hoor: “As ek nou saans by die huis kom, sê my vrou mooi: ‘Hoe lekker ruik jy na soetwyn, Panos. Het jy vir my gebring?’ Nie soos ou Fotis se gillende wyf oorkant die vallei nie: ‘Jy is al weer dronk gesuip, verdomde vark!’ dat die wêreld tot anderkant die swart boom sy verleentheid verneem. Sien sy skemeraand ek hang aan die wynsak, sê sy vir my: ‘Kom sit hier, Panos. Ek het die liewe dag na jou verlang.’ Dan vergeet ek die wynsak asof Dionusos self dit uit my hande haal en ek word daglig wakker, welgesind soos ’n priester.”

      As perde kon praat, sou dit oor sulke bog wees, dink Xenophon. Die man suig onsin uit sy duim. Van watter nut is dit? Soek Proxenos sulke praatjies van hom?

      Kaptein Agasios sit tussen sy voetvolk en lag, en terwyl iemand se wynsak rondgaan, vertel hy iets wat in Aias se stoeiskool in Stimfalië gebeur het. “Daar was kiste met deksels al langs die mure om op te sit, só.” Hy wys in die vierkant, hulle oë volg sy hande. “Die deksels kon jy oplig om jou goed binne-in te bêre. Eendag kom oefen die kampioen van ’n vorige Korintiese Spele daar, ’n reus met ’n slegte humeur en al lank verby sy beste. Vir sulkes moet jy pasop. Niemand wou hom vat nie, toe moet Aias hom self vat. Toe gaan sit ons om te kyk. Toe die man sy klere afgooi, toe wonder ek, waarom duik almal skielik weg in hulle kiste asof hulle iets nodig het? Ek sit nog en wonder waarom almal skielik iets in hulle kiste nodig het, toe moet ek ook induik, want ek sien die reus se ou dingetjie is so klein, ag, nog kleiner as hierdie pinkie se kop. En daar sit ons, al die jong stoeiers, gekniel met ons koppe in die kiste en huil soos ons lag. Ons moet maak of ons daar na die een of ander ding soek, en ons lag dat die kiste skud, want die vent was lelik en gróót, en elke keer as ons opkyk, dáár sien ons dit weer, dan moet almal onder die deksels in. Naam van die liewe Aphrodite, soos ons daardie dag gelag het.” Agasios lag met sy oë styf toegeknyp, vee trane aan sy mou af en lag weer saam met sy soldate. Dit doen die soldaat se gemoed goed om bulderend te lag oor wat naaste aan die hart lê.

      Xenophon besoek ook die verkenners se kamp. Hulle gekniehalterde perde wei naby, maar daar is geen tente te sien nie, net die as van ’n vuurtjie in ’n kring swart klippe op die kaal veld. Die seuns is wild, ongeletterd, verbrand deur wind en son, almal uitlanders sonder lojaliteit, hier en daar opgetel. Die meeste lyk sestien, geeneen is ouer as agttien nie en hulle name hoor jy nooit. Hulle het ’n skerp gehoor, hulle toets met die tongpunt vir donderweer of rook, hulle kan in die donker sien en kan ruik of ’n man of ’n vrou aankom. Hulle ruik vrees en ontdek mense wat skuil. Hulle offisiertjie praat net met die prins. En hulle het ’n spaarsamigheid met woorde. Xenophon jag saam met hulle. Hulle agtervolg ’n wildsbok sonder honde, en praat van “die ram”.

      “Hoe weet julle dis ’n ram?” vra Xenophon.

      “Laas spoor? Ram water voor die spoor. Ooi agter.”

      Sononders

Скачать книгу