LITMIR.BIZ

Скачать книгу

gebind. ’n Slaaf wat teen ’n wawiel gegesel word, bevuil hom. Sestig bokke word geslag en trekgoed vir die osse word op die grond uitgelê. Die reuk hier is van houtrook, derms en perdemis. Nog verder agtertoe is die dierewagters met los esels, osse en klaende kamele, duisende pakdraers te voet, die swaarbelaaide muile van tentmakers, tuiemakers, wapensmede, bakkersknegte wat meulstene aan pale dra, vet kokke, skraal musikante, akteurs met honger gesigte, hoeremeesters, ’n valkenier met ’n hok vol valke en ’n hondemeester met twaalf smal bruin jaghonde op strooi in ’n stink kou op wiele waarteen die stadshonde hulle bene kom lig. Daar is ook vier wit katte met blou oë en lang hare soos sybokke in ’n koutjie met hulle eie oppasser.

      Omtrent ’n myl agtertoe, om uit die stof te bly, sal die agterhoede van Grieke met hulle wapendraers en bagasiewaens, vrouens en kinders, en ’n honderdtal handelaars met negosiegoed op esels en kamele volg.

      Die laaste nag voor die opmars begin, maak hulle bondels en slaap sonder tente buite. Xenophon teken die marsorde in Proxenos se regimentele joernaal en in sy eie aan. Hy bereken dat daar honderd-en-twaalfduisend mense op weg gaan. Mag Apollo van Afstande elkeen help.

      Met die bleekword van die oggendster word die Grieke met die trompet opgeroep. Hulle offer vroeg met graan en wyn, want oor die dou op die gras is hulle slagvee al voordag in die pad gesit.

      Die hele wêreld kom om prins Kuros te sien vertrek. Die son se eerste blink strale deur die smal reghoek van Artemis se geel tempelsuile is die teken aan almal. Die tamboer begin dreun. Swepe klap en die osse en kamele steun en blêr waar hulle paksaals opgegord word. Stampende waens rammel stadig oor die harde grond. Onderoffisiere skreeu hulle hees in die stof. Die Grieke trek ordelik en grimmig deur die skreeuende mense wat van weerskante in hulle pad kom. Later, wanneer hulle buite sig van die stad is, sal hulle die blinkgevryfde helms afhaal, ligte, wye velhoede opsit en hulle swaar skilde agter die rug hang.

      Proxenos lyk goed te perd met sy nuwe Persiese saal en tuig. Xenophon ry self op die Griekse manier met net ’n toom en kleed. Hy wil met sy eerste soldy ’n saal en stiebeuels koop. Hy kyk om hom rond. Dit is ’n stadige begin, vol vertragings. Die prins verwag twaalf myl per dag van hulle, maar nou sien hy nog net diere wat deurmekaar raak en kla, skreeuende sweepswaaiende drywers, vlieë en brommers wat oor alles swerm, vuil kinders wat agter hulle aanhardloop om iets van die waens te probeer steel, en agter húlle kom ’n trop dorpshonde. En hoog daarbo, swart spikkels in die lug, aasvoëls in hulle wye, stil kringe. “Oor ons, die gode,” sê Xenophon aan Proxenos.

      Op ver pieke in die suide skitter nog sneeu, maar die lenteweer is warm en jong papawervelde stoot reeds groen uit die grond. Die donker kaptein Agasios kom ry langs Xenophon en vra oor sy ervaring uit. Die man stel natuurlik belang in sy bevelvoerder se vriend; word hy ’n wins of ’n las vir die afdeling en die regiment, iemand wat in die pad gaan kom, gedurig beskerm moet word en uit gevare gered moet word? Xenophon antwoord hom in frases, teësinnig: Hoplite, van sy sestiende jaar. Later, met die hulp van sy oom, kaptein in die stadswag tot met die oorgawe aan Sparta.

      “So,” sê Agasios, “jy is bekend met bagasiemuile, kampe in heuwels en berge, swaar en ligte infanterie, ruitery, offisiere se onkunde, Zeus se weer en die kok se humeur. Dit is genoeg. Ons kan iets regkry.”

      Van die lang skofte ry, kry Xenophon skaafplekke aan sy dye. Die Grieke het nooit ’n ruitervolk geword nie, daarvoor is hulle land te bergagtig; nou oorweeg hy om ’n Persiese broek te dra, as hy dit te koop kan kry. Maar dit sal hom dadelik uitsonder as ’n sagte man. Waar dit moontlik is, lei hy sy perd of knoop hom aan ’n wa se reling en loop saam met die voetvolk. Húlle tel elke stok hout op vir wagvure en kookvure. Hy ken die gewoonte, tel ook hout op en dra dit saam. Proxenos frons daaroor: Die offisiersklas dra nie hout nie; jy verneder jou voor slawe, en wat meer is, hy verkies dat vriende by hom bly vir geselskap en advies. Daarvoor het hy aan Xenophon twee perde gegee.

      Na die winter is die veld vol water en vars jong weiding, en daar is blomme in die gras langs die pad, en voëls sing, maar Xenophon noem dit nooit nie. Hy skryf sy joernaal strak en saaklik soos Tukidides s’n oor die oorlog in die vaderland, sodat komende geslagte sal weet waarom, wanneer en waar dit gebeur het, hoe dit verloop het, wie die generaals daarvóór was en wie die politici daaragter. Tukidides noem net wat die marsorde en vordering aangaan, geen blomme en voëltjies nie.

      Die opmars

      Wat sou koning ArtaXerxes doen aan hierdie Xenophon wat sy land kom verken? Hy sou die spioen se oë uitsteek, die kwaaddoener se hande afkap, die verklikker sy tong laat behou om van die koning se genade te getuig, en hom laat gaan. Vir hóm, Nagri die droster en verraaier, wag die rooster, die brandoond, of om afgeslag en gesout te word. Hy moet ernstig waak teen oordaad in sy teks, die Vaders het hom vermaan om oor sy heilige opdrag te skryf asof hy eendag tussen die profete gereken sal word. Die Verlosser moet ook sien die sending het nie in ’n digter se droom gebeur nie, soos ongelowiges sê van die profete Esegiël en Daniël: “Daardie twee eunugs het te veel papawersap gedrink.” Miskien was dit wel so, om hulle geweldige pyn en bloeiende letsels aan liggaam en gees te vergeet. Hy sal sy boek noem Die Boek van Afstande. Die onderdele daarvan is verbonde, soos ’n landmeter se ketting is alles een.

      Nagri vind dele van Xenophon se joernaal traag, selfs vervelig. Naamlose soldate se daaglikse trek van rusplek tot rusplek, soos miere belaai en bewapen en met geen ander gedagte nie as om die man voor hom te volg, dag na dag, tree na tree, myl na myl, lyk eers vir hom van weinig belang. Is dit nie genoeg om te sê hulle het marsjeer van Sardis tot by Kunaxa nie? Veel later het hy Xenophon se bewustheid van afstande begryp, van myle gekoop met sweet, steiltes, sweepslae, en die belang daarvan vir God se eie soldaat.

      Die prins trek eers suidoos, vermy die barre heuwels en soek roetes waar hy lang skofte op groen gelyktes kan aflê. Na drie dae rus hulle waar ’n brug oor sewe bote gebou is, op die Persiese manier. Hulle diere wei daar by die Meander-rivier wat sestig tree breed, enkeldiep en traag heen en weer deur kort, harde gras kronkel. Kuros het self die brug laat maak.

      Xenophon teken besonderhede aan ingeval iemand die inligting nodig het: Hoe loop die koninklike hoofweg, hoe ver is elke skof, hoe lyk die terrein waaroor dit gaan, waar is rivierbote, brûe, driwwe, passe, verskansings op hoogtes, soutlekke vir die vee? Waar is skoon, drinkbare water, hoe breed word die Meander in die reënseisoen? Waar is weiding en fonteine, waarmee boer mense in hierdie streek, wat lewer elke distrik in elke seisoen vir voetsoldate om te eet?

      Van die Meander af bring een lang dagmars suidoos hulle by die sierlike wit stad Kolossae tussen los en lae heuwels op ’n boomlose vlakte. Die stad is ommuur, met torings op die hoeke, agter die muur is geboue van twee en drie verdiepings, gepleister en geverf. Die stadsvaders wag die prins met sout en brood in, hy is hulle eie satrap, maar hulle staan verward oor sy Griekse huurlinge. Waar gaan hy met die leër heen? Waarom vertoef hy hier? Geen antwoorde nie.

      Op die vyfde dag na hulle aankoms word ’n trompet op die muur bo die stadspoort geblaas: Die stofbank in die noorde is waarskynlik dié van voetvolk, en in die namiddag verskyn generaal Menon van Tessalië uit die heuwels met ’n duisend hoplitai en vyfhonderd peltastai. Hy is ’n vriend van prins Kuros, en het ’n swaai aan sy heupe en ’n houding asof hy en sy goed belangriker as ander is. Sy regiment moet van die eerste dag af vóór die Grieke marsjeer, en al praat die generaals daarteen, laat die prins dit toe. Hulle steek nie hulle ontevredenheid weg nie. “Ons sal sien wanneer Klearkos kom,” sê hulle.

      Kuros gee ’n nuwe rigting en hulle draai noordoos na Kelanae, waar sjah Xerxes tagtig jaar gelede tweemiljoen man gemonster het vir die opmars teen Athene. Hulle het die omgewing se bome almal afgekap en sy riviere daagliks droog gedrink.

      Xenophon ondersoek die jong stad van songebakte stene, gebore uit moderne oorlog en outydse fabels. By die groot rots waaruit die waterval van Marsyas vloei, het die prins ’n paleis en ’n vesting, deur sy vader gebou. Dit is ’n rots soos ’n kasteel, die fontein wat klinkend daarteen afstort, is genoem na die satir wie se vel Apollo afgeslag en in die vlak grot agter die waterval gehang het. Die vel word daar vertoon; dit lyk vir hom na ’n stuk motgevrete hondevel.

      Aan ’n roering, ’n onreëlmatige rimpeling in sy perd se maanhaar bo-op die skouerknop wanneer sy loop, sien

Скачать книгу