LITMIR.BIZ

Скачать книгу

wat in ’n kring staan en daarop urineer. Hy het gevoel dat hulle te jonk is vir sy geselskap. Hy voel dit nou nog. Hulle het nie verander nie. Hy ook nie.

      “Jy het nie eens met jou meeloper gepraat nie. Die gedagte is tog dat jy leer by jou paidagogos. En jy het ’n goeie ou gehad, propvol wysheid. Ek onthou hom. Wat het van hom geword? Nog van die wyn?”

      Hy sien by die fakkellig die wit littekens op Proxenos se bruin arms en op die hande wat wyn in sy beker skink. ’n Goeie man, sy neef, betroubaar en eerlik, maar te lief om alledaagshede en familiariteite te wissel vir plesier. Gesels, noem hy dit. “Hy is by die huis,” antwoord Xenophon.

      “Mense weet niks van jou nie, Neef,” sê Proxenos. “Ek bedoel, hulle ken jou nie. Dit is goed as mense jou ken en van jou weet. Nuttig vir bevordering en so.”

      “Ek het altyd geglo bevordering is in die gode se hande.”

      “Ons sal ou Xenophon nooit ken nie. Daarvoor gaan hy self sorg. Nog van dié bruin?”

      Die leër

      Die werksdag begin wanneer die herout sy lied, helder soos ’n trompet, in die rye tussen die tente sing: “Dit is rooidag. Staan op, staan op.” Dan ruk die onderoffisiere tentpenne uit en skop na die bondels op die grond. “Op! Op!” Xenophon ken dit van hy sestien is. Pikette word ingeroep en die buitewag afgelos, dan oggendparade, vroeëkos en opleiding.

      Die tweede oggend stel Proxenos hom voor aan die tien kapteins van sy regiment. Een van hulle – kort, breed en donker met diggekrulde hare – weet hoe om dié om hom welgesind te maak. Hy is met rekrute besig, sy gereedskap lê op ’n bank agter hom, sy stem is diep, hees en stowwerig soos ’n uitgetrapte paradegrond.

      Proxenos trek vir Xenophon aan sy arm. “Staan. Luister.”

      Die kaptein hou ’n helm voor hom, buikhoog. “Die kam van perdehaar is ’n kussing wat jou kop teen slae beskerm. En dit laat jou hoër lyk. Nie groter nie, langer. Jou vyand misgis hom: Kan hy oor jou skild reik? Dit gee jou die kans met die swaard van onder af op. Julle kamme loop van voor tot agter. Word jy onderoffisier, dra jy dit van kant tot kant. Offisiere s’n is oorkruis. So herken ons mekaar. Binne-in jou helm, altyd ’n goeie wolmus, nie ’n taai velmus nie. En hou dit skoon en jou hare kort. Luise.”

      Hy loop op en af soos ’n ploegperd in ’n voor. Plaasgesigte staar na hom, jy verwag om hawerstrooi in hulle hare te sien. Hy wys hulle ’n vegspies, die skag is op verskeie plekke met diggenaaide leer gespalk. “Ons noem hóm die weduweemaker. Jy mag ’n huis hê en ’n vrou, maar hier,” hy beduie na die grond, “hier het jy net jou naam en ’n wapen. Kies wapens wat jou nie gaan verraai nie. Jou spies is twee en ’n halwe tree lank. Dit is ook die afstand tussen geledere. Skat jou spasie daaraan wanneer julle aantree. Hier is die handgreep, meesterlik gevleg van twaalf nat riempies, al sê ek dit self. Leer om te vleg, behoorlik en dig, nie so-so nie, vir ’n voetsoldaat is niks so-so of amper goed genoeg nie. Gebruik jou spies soos jou manlikheid – hou dit skoon, gebruik dit net waarvoor dit bedoel is en moenie dat dit roes nie.”

      Hy lê die spies op die bank, haak sy arm deur die lusse van ’n swaar skild en lig dit oor sy kop. “Dit is jou hoplon. Hiervan is die mure om die vaderland gebou. Kies jy hom, word jy hoplite. Onthou die rympie: helm en harnas beskerm één karkas, skilde beskut ’n hele gelid. Hy is een volle tree breed, of die lengte van jou arm van skouer tot vingerpunte. Gemaak van eikehout, nie van jong den soos jou ma se deegplank nie. Met beesvel oorgetrek en met yster beslaan. Dié ring is vir die voorarm, só. Hier is die handgreep. Hou albei skoon, dat jy nie sere aan jou arm kry nie, anders word die voetsoldaat ’n las vir sy maat. En jy dra hom in hierdie sak. As jou skild voor jou bors is, dek sy sak jou nek en rug. Jou hoplon lê nooit op die grond nie. Stut hom teen iets. Moet hom ook nie beskilder met uitdagende ontwerpe nie, anders soek die vyand se helde jou uit. Kies iets soos ’n blom of ’n hasie, en liewer in wit. Jou hoplon weeg soveel soos jou spies, swaard, skede, harnas, skeenskutte, rugsak, helm, alles tesaam. Jy kan hom ’n oorgewig hoer noem, maar hy is joune vir die veldtog. As dit sal troos, onthou: Lank voor ’n vyand jou afmaak, dra jy jou dood aan jou hoplon.”

      Die kaptein lê die skild by die spies op die bank. Sy hare en baard blink van die sweet asof hy al van sonop met hoplon en spies hardloop. Hy tel ’n kleiner, halfmaanvormige skild op, lig dit bo sy kop uit. Sy rekrute staar op na die bloedrooi skild wat met geel weerligstrale beskilder is. Die kaptein staar terug. “Hierdie enetjie is nou jou pelta. Kies jy hom, word jy peltast. Jy dra lig: net rugsak, vier gooispiese, swaard en pelta, maar jy loop nooit weer nie. Peltastai hardloop, bergop, bergaf, deur riviere, strandlangs, met die hoofstraat deur ’n stad, deur slote en vleie, deur begraafplase, olyfboorde, langs hawemure, oor dyke, deur mosterdlande, deur velde vol rooiblom.”

      Nou spring die kaptein met wapens en skild gereed, hy skerm in die lug: “Julle val aan. Dáár wag die vyand, agt man diep. Spoed is die woord. En soek ruimte, ruimte om jou swaard te gebruik. Agter julle kom negentig hoplitai, hulle skilde soos ’n muur. Hulle dryf julle voort, julle sien die groot spiese van agter af oor julle koppe kom wat steek na die gesigte voor julle, só, só, só. Hardloop! En omdat jy moet hardloop, dra jy nie skoene nie, maar jy word daaraan gewoond en spaar baie geld. Peltastai kry minder soldy, maar is eerste by die buit, in die hoenderhokke en by die vrouens.”

      Die donker kaptein hyg van die inspanning. Soveel nuwelinge, soveel ander al dood of ontslaan, en weg, en hy wat nie jonger word nie. “Nou,” sê hy, “oorlog met dennebolle. Mik na die gesig en dye. Julle links begin elke man met ’n hoplon, dié regs gebruik pelta, en kyk watter een die meeste van jou hou. Daarna kan jy besluit. Begin as ek fluit. Stop dadelik as ek weer fluit.” Hy druk ’n vinger onder ’n wit kerf deur sy wenkbrou. “Dié kom van ’n groen bol gegooi ná die kaptein gefluit het. Amper blind gewees. Net daar uit die regiment weggejaag met ’n skop onder die agterste. Maar eers is ek my beurt gegee. Dink soos julle werk.”

      “Dit is Agasios van Stimfalië,” sê Proxenus. “As ek iets oorkom, volg hy my op. Kom, ek stel jou voor.”

      Hulle sit saans voor die tent, drink wyn en luister na die geluide van mans en diere in die donker. Hulle stort wyn in die gras.

      “Zeus die Krygsman,” sê Proxenos. Hy drink die beker in een teug leeg.

      “Apollo van Afstande,” antwoord Xenophon. Apollo is die god aan wie hy hom op hierdie tog vir beskerming toevertrou. “Hoe kon Kuros al hierdie mense in sy mag gekry het?” vra hy. “Dit moet miljoene kos.”

      Proxenos maak of hy insig in die prins se gedrag het. “Ondernemingsgees en vrygewigheid, of beloftes daarvan. Kyk om jou; hy gebruik Grieke eerder as sy eie lui en sluwe mense om sy werk gedoen te kry.”

      Hou oningeligtes aan die raai, dink Xenophon. Gooi skaduwees op skerms. Skep illusies. Sy neef is deur die prins betower. “Maar hoe kon hy al dié mense in sy mag kry?” herhaal hy.

      Weer die gemoedelike glimlag: “Jy weet dat ons generaals nie wil huis toe gaan nie, oor die nuwe regering. Liewer landuit, maar nóóit onder ons mense se verdrukker nie. Ons swerf hier in Asië en verhuur ons aan die man met die meeste geld. Vandag aan dié, môre miskien téén hom. So wag ons tot die wiel weer draai en ons huis toe kan gaan. Die vrees om in vreemde grond begrawe te lê hou ons almal taamlik sober.” Proxenos strek sy bene voor hom na die vuur toe, kyk in sy beker, reik na die wynsak. “Kuros het ’n paar van ons uitgeweke generaals gewerf om ’n opstandjie in Pisidië te gaan onderdruk. Klearkos die Spartaan is ’n ander geval. Hy is deur sy eie regering oor sy wreedaardigheid ter dood veroordeel en wil nie graag huis toe gaan nie. Hy het sy veterane aan die nuwe Griekse kolonies noord van die Bosporus verhuur. Kuros het hom daar gaan soek en tienduisend darik beloof. Klearkos moes daar bly en hom gereed hou tot hy ontbied word.”

      “Waarom het jy betrokke geraak, Proxenos? Is die betaling regtig so goed?”

      “Kuros het my net om ’n regiment gevra vir een ekspedisie teen Pisidië.” Hy lê sy hand vertroulik op Xenophon se skouer. Dit is irriterend; sy neef het van sy jeug af dié gewoonte. “Wat ék gesoek het, het hy belowe terwyl ons op kussings op die tapyte in sy tent gelê het. Teen die dak was

Скачать книгу