LITMIR.BIZ

Скачать книгу

exigitur. Externa omnia, non in nostra potestate, sed in fortunae posita esse videntur temeritate; aut verius, divina reguntur providentia, quae nemini, quod ad res attinet externas, [ab instabili et variâ] [de stabili & inconcussa] cavit fortunâ.

      Quid, quod et inter se pugnant ipsae voluptates; neque potest idem, omnibus simul conquirendis strenuam navare operam, aut conquisitis jucunde frui: immo etiam, sublimiorum voluptatum dignitas istiusmodi consortium aspernatur; earumque pulchritudo, {sensusque laetissimus} non parum ex eo pendet, quod ob eas, humiliores plurimas omisimus et sprevimus, labores etiam et aerumnas forti animo pertulimus.

      Quum igitur datum non sit bonis omnibus copiose frui, aut omnia effugere mala; inquirendum est deinceps, quae bona sint praecipua, maximeque ad vitam beatam facientia? quaeque mala gravissima, vitaeque statum tranquillae maxime turbantia? Inter se comparanda sunt, igitur, ea bona quae diversis hominum sensibus commendantur, eorumque et dignitas spectanda, et {diuturnitas <47> sive} duratio. Malorum pariter comparanda inter se sunt genera, ut videamus quodnam sit extremum, aut gravissimum.

IV. {Hic obiter monendum; quod quamquam Hieronymo Rhodio, aliisve ejusdem sententiae patronis, largiundum sit, ipsam doloris omnis vacuitatem consecutionem afferre voluptatis cujusdam; atque statum hunc non dolendi (adeo benigna est naturae nostrae conformatio) jucunditatem quandam laetamve constantiam comitari; dummodo nulla interea cupiditate aut metu mens agitetur; ita ut qui malo omni careat verè sit in bonis: nobis tamen tot sensibus atque appetitibus actuosis a natura instructis, ea indolentiae jucunditas haud quaquam satis est ad bene vivendum; quum neque magna sit, neque homine dignissima, neque eum habeat ictum quo pellat animum, ut inde petantur initia agendi. Aliis igitur bonis judicanda est vita beata, quae sensu aliquo percipiuntur.}

      Et primo, patet corporis voluptates nullam habere dignitatem³ ob quam laudari possint. Sit quamvis grata earum titillatio, aut motus jucundi; humiles tamen sunt sua natura omnes, et plurimae [prae pudore celandae] [erubescendae]: cito etiam fluunt; praeteritarumque insuavis erit recordatio, nihil secum ferens laetabile aut gloriosum, quod graviora vitae <48> incommoda, aut aerumnas, lenire possit aut compensare.

      Neque dixerit quisquam, communi hominum suffragio eas maxime comprobari, ideo quod hominum bona pars iis solis ferè inhiet. Enimvero hoc a vero adeo est alienum, ut pauci admodum reperiantur, qui, sedato paulum brevi libidinis fervore, non fatebuntur, eas voluptates vitam beatam praestare non posse. Mortalium etiam nequissimi, imperfectis quibusdam aut fucatis virtutum speciebus plurimum capiuntur, et delectantur; amicitiis, scil. et officiis benignis, erga eos quos sibi vel natura devinxit vel consuetudo, quosque pro temerario judicio maximi faciunt. Neque omnino cessando, aut hisce solis voluptatibus fruendo, se foelices autumant: his {etenim} adjungunt saepe actiones plures et officia, quae sibi videntur honesta. {Atque vigeant quamvis appetitiones humiliores, viribusque polleant; ea tamen animi pars cujus est in reliquas omnes imperium naturale, quae divinior est, atque cujus monitis praecipuè judicandum quid Deus postulet et natura, voluptates corporis tanquam homine parum dignas aspernatur, atque potius a vita beata semovendas arbitratur.}

      Quid memorem, voluptates corporis furtivis coloribus amicitiae, commoditatis, beneficientiae, <49> saepe esse [vestitas et ornatas] [coopertas], atque elegantiorum artium voluptatibus conditas, quae cunctis {alioquin} viles essent et erubescendae. Quid? quod rarius iis fruendis repugnare videatur decori, et honesti sensus; quia saepissime, pro mira perturbationum fallacia, videntur hae voluptates innocuae. At contra, virtutes, propriâ sua et vera dignitate se bonis commendant, eosque faciunt beatos. Neque enim lascivia, et lusu, et joco comite levitatis, sed saepe etiam tristes, sua bonitate, firmitate, et constantia sunt beati.

      A luxuriosorum {etiam} judicio provocare licet, qui ventribus dediti, nunquam delectationes homine digniores, et honestiores, ex stabili probitatis et constantis virtutis sensu oriundas, experti sunt. Malè verum hi corrupti judices examinant: nobiliores apud eos hebescunt sensus. Animi autem gravitas et constantia, virtutesque omnes, sensus haud obtundunt externos. Sentiunt viri boni omnem in voluptate corporis jucunditatem, eâque spreta, virtuti adhaerescunt; omne, aut longe longeque maximum, sentientes in ea positum esse momentum ad vitam beatam. Honestis hominum istiusmodi studiis non se immiscet voluptas; neque ea commendat, quod sint efficientia voluptatum. <50> Immo ab ipsis potius laboribus, molestiis, periculis, commendatur virtus,

       Per damna per caedes, ab ipso Ducit opes animumque ferro. ⁴

      Quin et luxuriosorum haec comprobantur suffragiis. Quotusquisque enim adeo perditi est ingenii, qui non praeclara aliqua virtutis specie, magis quam ulla corporis voluptate, commovebitur? qui amici causâ non omittet voluptatem; aut ad famam tuendam, et contumeliam repellendam, non etiam labores suscipiet et pericula? Quotusquisque solis hisce corporis voluptatibus solitariis, se totum dare poterit, sine socia ulla aut amica hilaritate? Qui rari reperiuntur, eos caeteri omnes, tanquam hominum monstra, oderunt, et detestantur. Quam brevis est harum voluptatum sensus? qui nempe omnis ab ipso appetitus pendet vigore; quo cessante, cessat voluptas, longa relinquens intervalla ingrata, et taedii plena futura, nisi honestioribus studiis repleantur.

      Monstrat etiam ratio, quod observasse in hac quaestione multum profuerit, vitam temperati, et modesti, honestis studiis occupatam, donec naturales recurrant et vigeant appetitiones, saepe admittere eum, qui et tutissimus est, et laetissimus, humiliorum <51> voluptatum sensum, quas nempe rarior semper commendat usus. Adeo commoda, igitur, est naturae nostrae ratio, tanta virtutis bonitas, tam lene imperium, ut non ab eo voluptatum humiliorum usu, sibi addictos cohibeat, qui, ratione rite subductâ, erit jucundissimus: licet hoc quidem imperet, ut vegeti conserventur sensus animi nobiliores, reprimendisque cupiditatibus, ubi virtuti obstiterint, pares. At contra, dominante libidine, exiguus est aut nullus virtuti locus; exulat omne gaudium illud longe maximum, quod ex recti et honesti sensu oritur, et bene merendi memoria: immo plerumque exulant humaniores ex artibus ingenuis voluptates.

V. Veniat deinceps in medium ea delectatio, quae ex vitae cultu, ornatu, et elegantia, oritur; quae, quamvis beluinis voluptatibus longe anteponenda, neque tamen est aut magna aut diuturna. Exigua haec praebere potest solamina malorum, quae vitam maxime vexant humanam; quales sunt corporis morbi; aut animi, iis saepe molestiores; metus, scil. angores, solicitudines, moerores. Res ad vitae ornatum et splendorem spectantes, donec videntur novae, sunt etiam gratae; jucunditatem autem imminuit usus et consuetudo. Consuetorum saepe nos satietas capit, et taedium; novaque, pro mira in hac re <52> ingenii mutabilitate, confestim expetimus, innumeris nos objicientia curis, quorum etiam mox poenitebit.

      Quid? quod omnia haec amicam postulant cum aliis conjunctionem. Liberalitatis, commoditatis, et bonitatis, in foelicitate cum aliis communicanda, specie quadam haec ornata, laeta nobis fiunt et gloriosa. Horum etiam fere omnia, pessimis mortalium et miserrimis, cum optimis esse possunt communia.⁵

      Spectetur etiam quae ex artibus ingenuis percipitur voluptas; eaque humanissima, quae veri cognitionem comitatur. Eam quidem cuilibet corporis voluptati longe anteferendam, testatur ingenui cujusque sensus: stabilis etiam est magis et diuturna. Libero igitur quovis tempore, quum nulla nos avocant officia honestiora, quicquid curae aut operae huic comparandae impenditur, jure laudabitur; ejusque laeta erit recordatio. {Hic proprius humanitatis cibus, haec homine digna delectatio; haec partis divinioris exercitatio et perfectio; purior est haec voluptas, et honestior, et jucundior, virtutibusque voluntariis amica.} Hanc [Haec] tamen <omnia> vitam beatam non posse praestare, facile intelligitur; quum neque dignissima sit <quae ex his oritur> delectatio; et, majori cuidam et digniori, quae ex virtute, officiisque exsurgit honestis, et humano generi <53> aut amicis profuturis, sua natura, inserviat omnis in artibus aut scientiis peritia. Unde et sensu omnium comprobabitur is, qui rerum vel praestantissimarum studia abjecerit, aut distulerit, ubi amicis, aut patriae laboranti, est succurendum; aut quum officio quovis amico et benigno abiis studiis avocatur.

      Finge homini haec omnia quae ad vitae ornatum spectant, una cum corporis voluptatibus, virgulâ divina esse suppeditata, eundemque saepe in rerum maximarum contemplatione otiosè occupari; quum, tamen, is nec quemquam amet, nec ab ullo ametur; nullusque apud eum locus sit officiis ullis amicis aut benignis: aut finge naturales eum habere animi erga alios affectiones; omnes tamen ipsi propinquos, aut caritate conjunctos, esse miseros: quis eousque hominem ex homine exuit, ut talem sibi optaret

Скачать книгу