LITMIR.BIZ

Скачать книгу

aan Esias se hoë standaarde voldoen het nie. En dit terwyl elke enkele dingetjie eintlik ’n elkedagse pryslied is aan wat mooi, goed en eg is.

      Sy oudste dogter, Esra, maker van dekoratiewe bakke en borde en die ateljee se sorgsame, saggeaarde “skakelbeampte”, beduie vir ons die pad na haar pa se ateljee.

      Ek en my man gaan staan instinktief botstil in die deur.

      Dis ’n leë vertrek, in hierdie oomblikke net gevul met lig en die presisie van Händel se ratse, skerp nootjies. Esias is besig om te skilder, één met die landskap wat onder sy hand op die doek voor hom groei.

      Ons tree asof kers-in-die-hand nader, versigtig om dit wat so heel is, te versteur. Ná ’n rukkie raak hy nietemin bewus van ons, knik dadelik vriendelik en kom groet nadat hy sy hande gewas het. “My oë moet tog nou eers weer ’n bietjie rus …”

      Hy werk nog net soos altyd, net stadiger. “Ek eet steeds voor ses ontbyt en begin werk dan tot so nege-uur. Ná ’n ruskansie druk ek deur tot twaalfuur – ek is mos die kok in die huis – en daarna gaan ons maar weer verder.”

      Sy vrou en geesgenoot, Valerie, is al sestien jaar oorlede. Haar glo in hom het nooit kortasem geraak nie. Hy en die kinders mis haar steeds. Hulle was albei studente aan die Johannesburgse kuns­skool toe sy immer oplettende oë die lang, grasieuse meisie eendag in die studentekafeteria raakgesien het.

      “Ek het na my vriend Zakkie Eloff toe gedraai en gesê dis my toekomstige vrou wat daar loop …”

      Val het in 1946, nadat hy sy studies voltooi het, die advertensie raakgelees vir ’n beurs om keramiek in Engeland te studeer. “Ek het dadelik aansoek gedoen. Skilder was wel my groot passie, maar ek het ’n enorme behoefte gehad om oorsee te reis en die wêreld se grootste kunswerke te sien.”

      Londen was ’n skok vir die mynerseun van Winburg, later plaas­seun in die Waterberge. Maar hy en Val is daar getroud. En die aanvanklike donkiewerk in ’n ysige werkswinkel het tog die grondslag gelê vir nóg ’n lewenslange liefdesverhouding: die een met keramiek.

      “Terug in Suid-Afrika het ek klas gegee aan die Durbanse kuns­skool. Dit het broekskeur gegaan – met twee klein kinders het ek ’n na-uurse inkomste met potte probeer verdien.”

      Hulle het nie ’n motor gehad nie. Hy het sy potte op ’n kruiwa gelaai na die winkels toe. Mense het egter nog hul neuse opgetrek vir handgemaakte potte. Toe hulle in 1960, nou met drie kinders, na Witrivier verhuis, wou hy baie dae handdoek ingooi.

      “Dit was Val se geloof en krag wat my laat aanhou het,” erken hy vandag. Hulle kon eers tien droë boorgate later water kry. Esias het met ’n span arbeiders ingeklim en ’n pad, ’n ateljee en ’n huis begin bou. Later sy eerste houtoond.

      “Dit het ’n merkwaardige kwaliteit aan die steenware gegee wat ek hier begin maak het,” onthou hy. Die oond het in ’n oopte ge­staan. Die bure het gewonder oor die man wat snags so onder die sterre bly sit om sy oond dop te hou.

      Maar ná ’n paar landwye uitstallings het mense begin weet van Esias Bosch. Sy rustelose verkennings- en maakdrif het voortdu­rend iets nuuts opgelewer.

      Toe dit vir hom te maklik geword het om effekte met steenware te bereik – “jou werk raak vol slimmighede” – het dit hom na die uitdaging van porselein gedwing.

      Daarna het ewe indrukwekkende keramiekmuurpanele gevolg wat met onder meer goud versier was. Maar nie voor hy sy laaste porseleingoed eers in skerwe stukkend gegooi het nie.

      As Esias klaar was met iets, was hy so besig met padmaak vorentoe dat daar nie nog tyd was vir potte saamsleep of terugkyk nie. Sy vrou en kinders moes maar red wat daar nog te redde was.

      Esra, voorheen ’n diereverpleegster, bly nou by hom, daar teen die randjie. Sy en Anton het sowat 26 jaar gelede so reg in die Japannese pottebakkerstradisie by hulle pa se ateljee kom aansluit. ’n Stap wat baie vernuwings teweeggebring het wat tot almal se voordeel was.

      Anton en sy kunstenaarsvrou, Hanlie, het ’n eie huis en ateljee in die nabye omgewing. En die jongste, Andrée, joernalis en skrywer van die Kaap, was die medeskrywer van ’n pragbiografie (reeds uit druk) oor Esias.

      “Elke kind het oor die jare ’n outentieke handtekening ontwikkel,” sê hy.

      Met ’n gesamentlike uitstalling van hul werk skryf Wilhelm van Rensburg: “Dis asof die duif uit Esias se teël opgestyg en deur Anton se panele gevlieg of in Esra se plat bakke nes geskrop het.”

      Hulle gee mekaar die nodige ruimte. Anders sou hulle volgens hul nugtere, praktiese pa “mekaar kon verrinneweer en verteer”. Wan­neer hulle verskil, praat hulle dadelik daaroor, verduidelik Esra hoe dinge werk. “Hy maak nie toe nie – my ma het hom geleer! En ons bly verwonderd oor sy kennis en begrip van sy materiaal.”

      Esias se werk geniet internasionale erkenning. Onverwagse besoekers van oraloor is deel van hul bestaan; iets wat Esra, soos haar ma voor haar, met grasie en geduld hanteer.

      Hy het waardering vir mense wat die moeilike pad trotseer om sy potte en skilderye te kom haal, sê hy. “Hulle moet dit net ge­niet – ek het alles wat ek het, daarin gesit.”

      Om dit te kan doen, moes hy sekere goed systap. ’n Mens kry hom nie by die opening van ’n kunsuitstalling nie. “Jy sien net mense met glasies raak, geen skilderye nie,” verduidelik hy ondeund.

      Hy bak nog self brood, plant groente vir sy vegetariese disse, luis­ter musiek vir medisyne – “Mozart, Bach en daai manne. Hoe ouer ek word, hoe eenvoudiger leef ek. En hoe eenvoudiger word my werk.”

      Sy oë lag as hy ’n gesegde aanhaal wat uitdruk hoe hy oor die lewe voel: “Die maatstaf vir ’n suksesvolle lewe is om jonk te sterf … op ’n baie gevorderde ouderdom!”

      Agterna bly dink ek aan hom, nou self soos ’n kosbare porseleinfles. Een wat byna deurskynend in die sagte lig gloei.

      Esias is vier jaar later oorlede. Hy het nog tot ses weke voor sy dood op 87 geskilder.

      In die jaar daarop is Melissa Bosch, die middelste van sy vyf klein kinders wat soos kinders uit een gesin grootgeword het, getroud met haar jeugliefde, Anton du Plessis. Die eerste van die klompie wat tot trou gekom het.

      Dit was vir almal vreemd dat Esias, die spilpunt waarom alles in hul familielewe gedraai het, nie daar was om in al die voorbereidings en die uiteindelike feestelikheid te deel nie.

      Hulle het oudergewoonte nie vir ’n oomblik daaraan gedink om te begin rondsoek vir huweliksbeplanners of ’n ander plek as die huis waar Melissa se ouers, Anton en Hanlie, al die afgelope dertig jaar saam werk en skep nie. “Met Oupa in die rondte was dit altyd ’n geval van: Doen dit self. Maak dit met die hand. En doen dit tuis. Ons wou nie hierdie tradisie verbreek nie,” sê Melissa.

      Esias, altyd lief om die waarde van goeie kos by sy kleinkinders in te prent, sou gehou het van die vars-van-die–melkery-troue met handevol kruie uit hul eie tuin. Volgens Hanlie was byna alles wat later in groot Bosch-keramiekskottels bedien is organies en van die omliggende plase. “Tot die varke wat geslag is, het op ’n papaja-dieet grootgeword!”

      Anton het ’n halfuur voor die seremonie op ’n stoel in hul slaapkamer gaan sit, nou alleen met sy gedagtes. “Ek het my oë toegemaak. Daar het ’n ongelooflike gevoel van rustigheid en dankbaarheid oor my gekom. Iets wat net sterker geword het toe ek Melissa hoor aankom het. Dit was met hierdie kalmte en ’n intense gewaarwording van liefde dat ek saam met my dogter op die paadjie vol roosblare in die tuin na ons tuisgemaakte kerkie uitgestap het.”

      Tydens die diens het dit ligweg begin stuif. En toe, net voor die paar hul beloftes aflê, gly die son weer agter die wolke uit. Om in ’n oogwink ’n tempel van gouerige, geel lig rondom hulle te bou, een sonder dak of vensters. Vir almal wat die verhouding uit sy kinderskoene sien bot en blom het, ’n klein genade-oomblik.

      Esias sou goedkeurend geglimlag het. Nog ’n Bosch-droom het waar geword.

      2009

      So

Скачать книгу