LITMIR.BIZ

Скачать книгу

бушавалі ў хаце, не зважаючы ні на ўгаворы бацькі, ні на старэйшых братоў. Ян раз’юшаны быў бязмежна.

      У такіх абставінах Стах нават падумаць не мог пра тое, каб прызнацца ў сваіх правінах, і спадзяваўся, што пакуль вакацыі, настаўнік яму даруе і зусім на яго справу забудзецца.

      Пасля Трох Каралёў[7] у Вончу яго павёз дзядзька Марцін, які на пажары апёкся менш за ўсіх. Па дарозе ён вучыў хлопца ў школе быць уважлівым, паслухмяным, пакорлівым, каб не змарнаваць заплачаных за яго грошай, яшчэ даражэйшых цяпер, калі агонь знішчыў палову ўраджаю.

      Стах слухаў дзядзькавы наказы безуважна і маліў Бога, каб у настаўніка аказалася кароткая памяць, усю дарогу, а потым яшчэ ўвесь вечар і ўсю наступную раніцу, пакуль не заняў сваё месца ў класе.

      Праз агромністыя сумёты вучняў было няшмат, а тыя, што прыйшлі, былі вясёлыя і гаманкія: хваліліся, хто колькі сала з’еў, хто калядаваць хадзіў з зоркай, хто з казой, хто з мядзведзем.

      Настаўнік таксама прыйшоў у надзвычай добрым настроі, размаўляў з дзецьмі пра вакацыі і ўсміхаўся. У Стаха прамільгнуў праменьчык надзеі.

      Правяраючы прысутных, Грывень назваў і яго:

      – Станіслаў Балашэвіч.

      – Есть! – падскочыў Стах.

      – Ну што, быў бацька ў свяшчэнніка?

      – Не, гаспадзін учыцель, – прызнаўся хлопчык.

      – Не быў? Гэта чаму ж?

      – Не сказаў бацьку я пра гэта, баяўся, што паб’е.

      – Не сказаў? – паўтарыў настаўнік такім тонам, быццам толькі што выкрыў ману. – Ведаю я вашу хітрасць, шляхта фанабэрыстая. Вы проста выбачацца перад праваслаўным свяшчэннікам не хочаце. Ладна, можаш сабе далей сядзець як балван.

      Стах бяссільна сеў на лаву, адчуўшы сябе самым няшчасным у свеце хлопчыкам.

      На першым перапынку да яго падышла Галіна.

      – Што, праўда не сказаў? – запытала яна.

      – Не сказаў, Галінка, збаяўся.

      – Што ж твой бацька за кат такі?

      – Ну… строгі ён, а тут яшчэ няшчасце – на другую куццю нас гады-нітаўцы спалілі.

      – Спалілі?! Зусім?

      – Гумно са снапамі згарэла, пуня з кормам і стагі. Галінка, сястрычка залаценькая, што ж мне рабіць цяпер?

      – Не гоняць, дык сядзі і вучыся. Глядзі, што іншым задаюць, і тое ж рабі.

      Стах да парады прыслухаўся і вучыўся што было сілаў. Увесь час па-за школай ён згадваў настаўніцкія тлумачэнні і рабіў заданні. Не хадзіў на рэчку, не валэндаўся па вуліцах, як іншыя. Урокі, якія іншыя ледзь прачытаць маглі, ён ведаў на памяць і мог адказаць на любое пытанне настаўніка.

      Міналі дні і тыдні, а Грывень упарціўся і рашэння свайго не адмяняў: раніцай Стахавага прозвішча не называў, сшыткі вяртаў неправеранымі, на ўроках не выклікаў і ні пра што не пытаўся. А поп на сваіх уроках нават у бок Стаха стараўся не глядзець.

      – І чаго ты, ляху, прыходзіш, калі настаўнік цябе вучыць не хоча! – казалі яму рускія. – Што ты, стары, марна чобаты зношваеш і крамныя штаны праціраеш?

      Стах ужо і сам пра гэта

Скачать книгу