LITMIR.BIZ

Скачать книгу

бөлігін өз әскеріндегі бүкіл есектерімен қоса түнде жанған ошақтардың қасына қалдырып, өздері «скифтердің ту сыртынан соққы береміз» деген сылтаумен ұрыс даласын тастап қашуға мәжбүр болады. Скифтер болған жайтты кеш түсініп, парсылардың соңына түседі. Алайда парсылар скифтердің қуғынынан аман-есен құтылып кетеді.

      Бұл жорықтың маңызына тоқталсақ, Кирдің массагеттерге жасаған жорығының қорытындысынан айырмашылығы жоқ екенін байқауға болады. Екі жорықтың тарихи маңызы – парсылардың көшпелі сақ тайпаларын «айтқанына көндіріп, айдағанына жүргізе» алмауы. Бірақ осы соғыстардың негізінде сақ-парсы қатынастарының жаңа кезеңі басталады. Ендігі жерде сақтар парсылармен әскери одаққа барып, өз жауынгерлерін парсы әскерінің құрамына жіберіп отырған. Туылған сәтінен бастап тек соғыс өнеріне дағдылана бастаған сақтар енді өздерінің әскери мүмкіндіктерін тек өзара қырқысқа емес, жалдамалы әскер ретінде басқа бағытта жұмсап отырды.

      Деректерде сақтар Ахемендік Иранның жаулап алу соғыстарына қатысып отырғаны белгілі. Орта Азияның тайпалары парсы армиясына жауынгерлер беріп отырған. Антик авторлары соғдылықтардың, хорезмдіктердің, сақтардың империяның Грекияға қарсы соғысына қатысқандығы жөнінде хабарлайды. Сақтар өз отандарынан шеткері жатқан парсы империясының гарнизондарының құрамдарында болған24. Сақтардың Ксеркстің тұсындағы соғыстарға қатысқандығы жөніндегі мәліметтер де жетерлік.

      Ал грек-парсы соғыстарына сақтардың қатысуы көңіл аударарлықтай. Сақтар әлем тарихында үлкен орын алатын Марафон, Фермопил, Платей шайқастарында парсылардың одақтастары ретінде гректермен арадағы шайқастарға қатысқан. Олар әйгілі «өлмейтіндер» сапында болып, соғыс өнерінің биік шыңдарын көрсетіп отырған. Сақ жауынгерлері парсы империясының аумағында барлық әскери гарнизондар сапында әскери қызмет атқарған. Тіпті Вавилон мемлекетінде сақ әскерилері жер аумақтарын иеленген.

      Дарий ІІІ мен Ескендір Зұлқарнайынның арасындағы соғыста сақ тайпалары парсыларға әскерлерін жіберіп отырған. Ескендірдің б.з.б. 331-327 жж. Орта Азияға жорығы жайлы антик тарихшылар Диодор, Помпей Трог, Курций Руф, Флавий Арриан және Страбондар жазған. Деректерде баса айтылатын жәйт – сақтардың парсыларға бағынышты ел сияқты емес, одақтастар сияқты көмек көрсеткені.

      Алғаш рет Орта Азия көшпелілері б.з.б 331 жылы Гавгамела түбінде болған шайқаста парсы әскері құрамында Ескендір Зұлқарнайын бастаған македондықтарға қарсы шайқасқа түскен. Гавгамела түбіндегі шайқасқа сақтар, дайлар, массагеттер ІІІ Дарий әскері қатарында болған.

      Ол жайлы антик тарихшы Клитарх «соғыс әрекетін алдымен парсы әскері бастады. Парсының Мазей деген қолбасшысы екі мың кадиус және бір мың адамдық скифтің атты әскерімен Ескендір Зұлқарнайын әскерінің сол қанатына шабуыл жасап, олардың әскери қостарын жаулап алды. Сонымен бірге Дарийдің жауынгерлері өздерінің қарсыластарын қашуға мәжбүр етті» деп көрсетеді.

      Келесі

Скачать книгу