Қазақстан (Қазақ елі) тарихы: 4 кітаптан тұратын оқулық. Қазақстан аумағы б.з.б. мыңжылдықтардан ХІІІ ғасырдың басына дейінгі дәуірлерде. 1-кітап - Коллектив авторов

Скачать книгу

жатқаны еш күмән тудырмайды.

      Дарийдің жорығы Геродоттың «Тарих» шығармасында кеңірек баяндалады. Парсылар өздерінің қол астындағы киммериялықтарға шабуыл жасады деген сылтаумен скифтерге қарсы жорық жасауға ұмтылды. Дарий патша жорыққа дайындала отырып, өздеріне бағынышты халықтардың біріне әскер жасақтауды, басқаларына кеме беруді, гректерге Боспор бұғазында аспалы көпір салуды талап еткен жарлық береді. Дарийдың інісі Артабан скиф жерін жау ала алмайтынын ескертіп, патшаны жорықтан бас тартуға көндіруге талпыныс жасайды.

      Скифтер өзара кеңес құрады. Ашық ұрыста әскерінің саны көп Дарийге қарсы тұра алмайтындығын біліп, скифтер көрші тавр, невр, гелон, будин, сармат тайпаларына елшілер жібереді. Алайда аталған тайпалардың барлығы бірдей скифтерге қол ұшын беруге талпына қоймайды. «Егерде сендер бұрын парсыларға тиіспеген болсаңдар, біз сіздерді қолдаған болар ма едік. Алайда сендер бізбен ақылдаспай парсы жеріне жорық жасадыңдар. Парсылар осы әрекеттері үшін сендерге тиісіп отыр. Сол себепті парсылардың өздері келіп ұрынбаса, біз қарсылық көрсетпейміз» деген жауаппен кейбір тайпалардың көсемдері соғысудан бас тартады. Ал гелон, будин, сармат тайпалары парсыларға қарсы соғысуға шешім шығарады. «Соғысамыз» деген тайпалар «қалыс қаламыз» деген тайпалардың жері арқылы шегінуге шешім қабылдайды. Ол үшін алдын ала әйелдері мен балаларын, дүние мүліктері және малдарын қоса елдің ішкері жағына көшіре бастайды. Әскердің өзі үш бөлікке бөлінеді. Әскери құрамаларын бір күндік қашықтық аралығында ұстай отырып, жаудың іс-әрекетгерін бақылап отыратын жоспар құрады. Жол бойы су көздерін жауып, малға азық шөптерді өртей отырып, мүмкіндігінше парсы әскерін елдің ішіне тереңдей кіргізу – скиф әскерінің негізгі жоспары болады.

      Скифтер парсы әскерін өз елінде неғұрлым ұзағырақ ұстау үшін, өздерінің малдарының бір бөлігін малшыларымен қоса қалдырып кетіп отырды. Парсылар қолға түскен азын-аулақ олжаға жетістік ретінде қарап, мақтан тұтады. Алайда елдің ішіне ішкерілеп кірген сайын Дарий да мазасыздана бастайды. Өйткені скифтердің тосқауыл әскерлері парсылардың алдынан да артынан да белгілі бір қашықтықты сақтай отырып, оларды үнемі бақылауда ұстайды. Скифтердің әскері парсылардың атты әскерлерін жаяу әскерлерінің жанына дейін тықсыра қуған шабуылдар ұйымдастырады. Мұндай шабуылдар көбіне түнгі мезгілдерде жүргізіліп отырады. Скифтердің парсылармен соғысына кедергі келтірген тағы бір жағдай болды. Шабуыл барысында парсылар әскеріндегі есектер мен қашарлардың ақырған даусынан скифтердің аттары үркіп, кері қайтуға мәжбүр болып отырған. Кейіннен скифтердің аттары бұл дауысқа да көндіге бастайды.

      Жорықтың бас-аяғы көрінбейтінін сезінген Дарий скиф патшасына «Ақымақ! Сен неге үнемі қаша бересің. Егер сен өзіңнің күшті екендігіңді сезінсең қашуды қойып, менімен ұрысқа түс. Әлсіздігіңді сезінсең қашуды доғарып, өзіңнің қамқоршыңа жерің мен суыңды сыйға тартып келісімге кел», –

Скачать книгу