ТОП просматриваемых книг сайта:
Skepelinge. Karel Schoeman
Читать онлайн.Название Skepelinge
Год выпуска 0
isbn 9780798176118
Автор произведения Karel Schoeman
Издательство Ingram
Drie weke later weer: ‘’s Morgens helder weer ende redelijcke stijve ZZO winden, waermede meergemelte schip Prins Willem is t’seyl ende fraay buyten in zee geraeckt. D’Almogende verleene deselve een geluckigen, voorspoedige, behouden reyse na Batavia.’30
En in die winter van 1661:
Uyt Noortwesthoek is het vrij blijven waayen en regenen, waermede ’t schip Prins Willem ’s middags te 2 uyren hier wel te rheede g’arriveert is, uytgevaren met 392 coppen, daeronder 15 overleden, ende noch wel 50 à 60 tegenwoordig aen ’t scheurbuyck siek te cooy leggende.
Die retoerskepe kon met behulp van die roer gestuur word, en die seile kon gestel word om die beskikbare wind te benut en die maste selfs verleng ten einde ekstra seile te kan aanbring waar nodig. Volgens Robert Parthesius was ook die kleinste van die VOC se vaartuie uitgerus om indien vereis die tog na die Ooste te kan onderneem, en was selfs hul galjote van drie maste voorsien, wat nie in Europa gebruiklik was nie.31
In laaste instansie was skepe egter onredbaar afhanklik van die grilligheid van passaatwinde en seestrome, en hulpeloos uitgelewer aan die geweld van wind en weer en die woede van die golwe, waarteen selfs die stewigste houtkonstruksie nie altyd bestand was nie. Ewe goed was hulle egter hulpeloos teenoor die windstiltes wat hulle veral in die trope kon oorval: volgens J.H. Schröder van Thüringen is die Ananas vir ‘’n hele maand en drie volle dae’ op hierdie wyse lam gelê.
By alle kundigheid en kunssinnigheid wat aan hul konstruksie en afwerking bestee is, was hierdie seilskepe stadige, logge, onhandige vaartuie, moeilik om te maneuvreer, beperk in hul moontlikhede. Desondanks was hulle met hul hoë maste in hul eie tyd ’n formidabele verskyning, wat in digterlike taal meermale as kastele beskryf is. In die militante sewentiende eeu:
Men rukke een donderbaare vloot,
Van hondert zeekasteelen groot,
Galeijen, scheepen, en maoonen …32
Maone was ’n skeepstipe.
En ’n honderd jaar later, in ’n eleganter tyd, maar met ongewysigde beeldspraak:
Myn Waternimfen, dartelt bly
Rondom de trotsche Zeekasteelen
Der achtbare Oostermaetschappy … 33
Die motief kom selfs voor in ’n Duitse quodlibet of mengelliedjie van rondom die wisseling na die agttiende eeu wat met Johann Sebastian Bach in verband gebring word:
Was sind das für große Schlösser,
Die dort schwimmen auf der See,
Und erscheinen immer größer
Weil sie näher kommen her …34
En hoe sierlik vertoon hulle nie met hul maste en seile op die honderde seetonele wat in hierdie tyd geskilder is nie, trotse hoë vaartuie met die Nederlandse driekleur, die Prinsevlag, hoog aan die groot mas, wat sereen oor die glansende see van die herinnering en verbeelding voortgly.
Dog nie net die skepe nie, peinsend, mymerend in die nag in ’n slapende land, bewusteloos, onbewus, onwetend; maar meer nog die mense wat daarop uitgeseil het, na die Ooste vierduisend of vyfduisend mans in ’n enkele jaar, later sewe- of agtduisend, byna ’n miljoen mans altesaam in die loop van twee eeue, elk met sy eie gesig en stem, sy eie vingerafdruk en verlede.
Soms aarsel ek in my mymering, soms ontstaan daar uit die aarseling iets soos ’n vraag en soms ook kom daar dan uit die donker iets soos ’n antwoord, klink daar uit die donker rondom my ’n gedruis van stemme wat tot woorde, frases, sinne aangroei, tot verhale verdig. Die drywende, wuiwende skadu’s oorkant my vloei willekeurig saam en vorm patrone, neem gestalte aan, buitelyne wat slegs onduidelik sigbaar is, geen gelaatstrekke, geen gesigte nie, net die stemme, die geruis van stemme in die nag, die koor van stemme, soos ’n geritsel in ou briewe, broos papier, dooie blare, verdroogde blomme. Maar nee, dit is te romanties, en in hierdie verhaal, in hierdie kumulatiewe geskiedenis is daar geen plek vir romantiek nie en uit die staanspoor reeds moet dit geweer word. Geen hoepelrokke en bepluimde hoede, geen gefladder met waaiers of beduie met kantsakdoeke nie. Dit is geen amateuropvoering van Molière nie, maar die werklikheid van die koloniale verlede van Suid-Afrika.
As mens oor daardie lewens, daardie geskiedenisse nadink, of in elk geval aandagtig genoeg na daardie stemme luister in die donker, sal dit miskien moontlik word om iets te verstaan van wat in hierdie land gebeur het, hierdie land waar ek nou slaaploos lê en stemme oproep, na stemme luister, woorde probeer uitmaak, en moontlik iets vind wat indien geen troos nie, in elk geval darem tog iets soos begrip sou kan bemiddel.
Laat ons die vergelyking dienooreenkomstig wysig: eerder die geritsel dus van rotte in die donker van die skeepsruim, en in die nag kom hulle uit en soek na restante van kos tussen die skeepskiste en hangmatte van die slapende mans op die oorloop, hardloop oor die gesig van ’n man wat op die grond lê en slaap, sodat hy met ’n vloek wakker skrik.
Elke onderskeie man hier in die donker, tussen die skadu’s, het sy eie verhaal, elkeen ’n eie rede waarom hy Europa moes of wou verlaat, elk is van die ander onderskei deur doel en bedoelings, dit wat hy gehoop, beplan of gevrees, dit wat hy onthou en waarvan hy gedroom het: die vrou en gesin in Delft, die houvrou in Vlissingen, die prostituut in Bremen, die ouers op ’n boerdery in Holstein.
Die verlede kry ’n stem en begin praat, al daardie dooie geslagte, al daardie anonieme opseilendes van die eeue. Al wat nodig is, is ’n sekere inspanning, ’n sekere inlewing.
Tell my story! And mine! And mine! And mine!35
Anno 1669, den 1sten December, monsterde ik aan bij de Oost-Indische Heeren in Amsterdam als adelborst om naar Indië te gaan.
—In dien tijd als de vernielende pest mijn geliefde Vaderland, ’t keurvorstendom Saxen, had aengevallen, vatte ik ’t besluyt van vreemde landen te willen gaen besoeken.
—Den 15 November Anno 1675 ben ik van d’Oost-Indische Compagnie aengenomen voor soo genoemde adelborst, op een gagie van tien guldens te maend, Hollandsch geld.
—In myn jonkheyt, als myn ouderdom noch maar negentien jaren en eenige maenden bereikten, drongen en dwongen de reys- en leersugt myn gemoet soodanig dat ik my, door vrienden raet gestijft, na Amsterdam begaf, aldaer ik in dienst der Edele Maetschappye werd aengenomen.
Maar dit is skryfstemme, boekstemme, nie praatstemme nie, al is dit dieselfde verhaal wat vertel word; en dit is dan ook praatstemme wat geleidelik vir my uit die omringende gedruis vorm aanneem, en stemme wat dinge noem wat deur die skrywers van boeke nooit belangrik geag is nie. ‘Ek was honger.’ ‘Ek was bang.’ ‘Die meisie in die kroeg.’ ‘Die voerman by die veer.’ ‘Toe die deur oopgaan …’, ‘Toe dit begin reën …’, ‘Geen sole aan my stewels’, ‘Geen knope aan my hemp’. Die vuur in die kaggel, die vleis aan die spit, die modder op die paaie, die man met die rooi baard, die vrou met die wit mussie. Reëndruppels op die troebel water van die trekvaart, meidoring wat blom langs landelike paaie, sonskyn wat die vergulding van ’n kerktoring in die verte vang en laat skitter. In die woud maak kinders brandhout bymekaar. Die struikrowers, die vroue wat wasgoed op die bleikveld uitsprei, die ou mans op ’n ry op die bank teen die muur. Die knuppel. Die leë sakke. Die watervat. Waar het al hierdie dinge dan gebly?
You know that I sit waiting that I may return to my place. That I may listen to all the people’s stories when I visit them; that I may listen to their stories that they tell; that I may listen to the stories which come yonder, which are stories which come from a distance. Then I shall get hold of a story from them, because they float out from a distance; while the sun feels a little warm; while I feel that I must altogether visit, that I may be talking with them, my fellow men.
I must first sit a little, cooling my arms, that the tiredness may go out of them; because I sit, I merely listen, watching for a story which