LITMIR.BIZ

Скачать книгу

stap saam met jou,” sê hy tot Pieter se groot verligting. Vir ’n passasier op sy perd sien hy nie kans nie. “Jy het mos gesê dat jy in die rigting van Zoeloeland gaan.”

      “Gaan terug Grahamstad toe!”

      “Dis nou net so ver terug as wat dit vorentoe is. En buitendien, al my voorraad was in my saalsak, en my saal was op my perd, en my perd is ingesuig in die boesem van Afrika.”

      En slim vang altyd sy baas, dink Pieter. “As jy ’n geweer gehad het, was dit nou nie ’n probleem nie, nè?”

      Vir ’n verandering het die Engelse sendeling geen antwoord nie.

      Pieter begin opruim. “Ek is haastig,” verduidelik hy aan die sendeling wat nou met sy hande langs sy sye staan. “As die manne hulle stokke begin plant, wil ek nie agter in die tou staan nie.”

      “Verskoon my, maar ek volg nie hierdie stokke-ding nie.”

      En dan wil die vent die wildernis in. “Hy lyk soos ’n mens maar hy’s dommer as ’n bobbejaan,” mompel Pieter by homself. Hy neem sy geweer om vir die Engelsman te wys wat hy bedoel. Hy plant die geweer regop soos ’n stok, kolf teen die grond. “As ’n man sy plaas wil aftree, kap hy eers ’n stok in die grond. Die stok is die middelpunt. Dan stap hy ’n halfuur noord, ’n halfuur suid, ’n halfuur oos en ’n halfuur wes. Dan het hy sy plaas. Die man wat eerste sy stok plant, kry die beste grond. Met twee lywe op sy rug gaan my perd gou moeg raak. Verstaan jy nou wat ek sê?”

      Hulle wil waaragtig hul eie republiek gaan stig, dink die sendeling. Hy sê niks.

      Ek het jou mos gesê dit is ’n storie en ’n half, en hier kom die volgende kinkel: In die dae voordat Pieter de Witt en Grant Roberts hul eie paadjies van Grahamstad af gevolg het na die oewer van die Umzimkulurivier, met en sonder perd, ontmoet twee pa’s mekaar op formele vlak in ’n Mpondokraal enkele myle wes daarvandaan. Trouens, soos Pieter dit seker later sou uitgepluis het, moes sowel hy as die sendeling vlak by daardie kraal verbygeskuur het.

      Hoe weet ons deesdae van dié ontmoeting? In die lang pad wat Pieter gevolg het nadat hy die rivier oorgesteek het, is die verhaal in detail aan hom vertel. Hy het dit aangehoor met die ore van ’n Boer, en wat hy gehoor het, het hom dinge laat verstaan wat sy kinders en dié se kinders nooit almal ordentlik sou begryp nie. Nie baie het verander in hierdie land nie, nè? Ons verstaan die swartes se kultuur nie, maar sodra iemand dit verduidelik, kom ons agter hoe gesofistikeerd dit is. Soos Pieter de Witt soveel jare gelede ontdek het.

      Wat Pieter de Witt ingesien het, is dat mens met piëteit na hierdie verhaal moet luister. Doen jy dit, sal jy meer van Afrika en sy mense verstaan.

      Maar soos ek gesê het: Dit begin met ’n ontmoeting tussen twee Xhosa-mans. Dit is ’n samekoms met die grootste erns by albei. Die een is die klaer en die ander die persoon wat die saak moet oplos, want sy dogter is daarby betrokke. Albei mans is in hul veertigs, wat hulle groot aansien en respek besorg. Albei praat met wysheid en wedersydse respek.

      Die klaer tree op namens sy broer se seun, ’n skrander man wat bestem is om eendag die hoofman van hul gebied en al die mense daarin te word. Die seun het sy intensie bekend gemaak om die beeldskone Mafungwashe as eerste vrou te neem. Sy wat later in die verhaal Eerste genoem sal word.

      Die twee mans sit elk op ’n houtstomp, elmboë op die bobene. Mafungwashe se pa is die man teenoor wie die moeilike saak geopper word, want is dit nie hy wat sy seën uitgespreek het oor die voorgenome band tussen sy dogter en die verliefde jongman, hy wat eendag hoofman sal wees nie? Mafungwashe se pa knik, tuur fronsend in die verte. Natuurlik beskou hy die klag in ’n ernstige lig.

      Die klaer kyk strak voor hom uit terwyl hy praat. “Die jongman is ’n eerbare mens,” sê hy. “Hy sou nie sonder goeie rede die saak teenoor my, sy oom, geopper het nie.”

      “Jy moet weet ek sal my dogter se eer verdedig,” sê Mafungwashe se pa. “Is sy dan nie ’n kind wat haar pa se wense nog altyd gerespekteer het nie?”

      “Die liefde maak mans mal, en vrouens nog maller,” sê die klaer.

      “Dit is waar,” gee die bekommerde pa toe, “maar met Mafungwashe sal dit anders wees. Sy sou nooit haar voorouers se naam onteer nie. Maar ek weet jy is ’n man wat nie ligtelik oor sulke sake sal gesels nie. Ek sal met Mafungwashe praat. Sy sal nie vir my lieg nie. Dan sal ons twee weer praat.”

      Daardie aand verskyn Mafungwashe se pa in haar hut. Die gesprek begin rustig, maar ontaard gou in woede. Dit blyk die verliefde jongman, hy wat eendag hoofman sal word, het nie valse stories verkondig nie.

      Mafungwashe, op haar knieë voor haar pa, probeer haar gevoelens verdedig, maar haar pa klap haar hard deur die gesig. Hy troon bo haar uit, met die woede wat hom ’n skrikwekkende figuur maak. “Bly stil!” snou hy haar toe. “Jy sál my gehoorsaam!”

      Wat mag sy sê? “Ek het hom nie lief nie,” prewel sy uiteindelik.

      “Wat weet jy van liefde?!” Nog nooit het sy haar pa só hoor skree nie. “’n Mens leer om lief te hê. Hy gaan eendag ’n hoofman wees. Jy’s gelukkig hy wil jou as vrou vat.”

      “Ek het ’n ander lief,” smeek sy.

      Mafungwashe se pa kyk stil na haar, wys met sy voorvinger na haar, sy oë toornig en groot. “Jy sal nie my naam in die skande steek nie. Wees gewaarsku. Ek praat nie weer nie.”

      Wat hom betref, is dit die einde van die saak. Hy gun haar geen verdere teenspraak nie, bied geen troos aan nie, stap net uit haar hut uit.

      Mafungwashe voel die eensaamheid en onmag besit neem van haar, maar sy huil nie. Sy’t ’n krag in haar, oortuiging in haar oë. Sy sien ’n moeilike pad voorlê. Sy sal haar liefde nie versaak nie.

      Die volgende dag is sy ’n entjie van die kraal af, tussen die ruigtes wat hul kraal van die Umzimkulurivier skei, saam met haar minnaar, ’n man van twintig, twee jaar ouer as haar agttien lewensjare. Hulle is in mekaar se arms. Trane stroom teen haar wange af.

      Mafungwashe besef dat sy haar woorde versigtig moet kies – sy het ’n vrees dat sy dalk meer moed en durf het as haar minnaar. Maar vrouens kan mans motiveer, dit weet sy. “Ons moet saam weghardloop,” fluister sy in sy oor.

      “Waar sal ons gaan?” roep hy uit. Mafungwashe se moed begin sak. “Hoe sal ons leef?”

      “Ver weg. Mense sal ons help.” Luister na jouself, dink sy. Is die saak nie reddeloos nie?

      Haar minnaar sien net moeilikheid en verdriet wat voorlê. “Hy is ’n hoofman se seun. Hulle sal ons soek totdat hulle ons kry.”

      “Ek kan nie met hom trou nie,” roep sy uit. “Hulle sê hy’s ’n wrede man.”

      “Dit is jou pa se wens.”

      “My pa dink aan sy geluk, nie myne nie.”

      Mafungwashe besef haar minnaar is besig om prakties te wees. Maar dit is nie wat sy nou soek nie. Sy voel gelukkig en gekoester teenaan haar minnaar, maar hy is nog jonk, die bloed bruis nie warm genoeg in sy are nie.

      “Hy is jou pa.”

      Die situasie raak vir Mafungwashe desperaat. “As jy my liefhet, hoe kan jy dit verduur om te kyk hoe ek met ’n ander man trou?”

      En dan kom die woorde wat haar laat besef dat haar minnaar meer rype wysheid het as wat sy gedink het: “Want as ek dit nie doen nie, is ons albei dood. Ek sal jou eerder op ’n afstand liefhê as om te sterf in die wete dat jou pragtige lyf as gevolg van my vir die wilde honde gevoer is.”

      Mafungwashe begin weer huil, en hou hom stywer vas. “Wat gaan ons maak?”

      Haar minnaar stoot haar effens terug, maar bly haar in die oë kyk. Sy sien dat daar ’n groot droefheid van hom besit neem. “Hierdie tyd wat ons nou gehad het … hier … nou … dit was ons vaarwel.”

      Hy wil haar liggies soen. Sy lippe raak-raak aan haar, sy wil nog “nee” prewel, maar ’n jong Mpondo-kryger pyl skielik uit die ruigtes

Скачать книгу