ТОП просматриваемых книг сайта:
Donkerland. Deon Opperman
Читать онлайн.Название Donkerland
Год выпуска 0
isbn 9780624065258
Автор произведения Deon Opperman
Издательство Ingram
Pieter het die man sag laat afsak grond toe. Hy het sy hand deur die tralies gesteek en die bewaarder van sy stel sleutels verlos.
Pieter sluit sy sel oop, staan wydsbeen oor die bewaarder. “Sien jou in Australië,” het hy hom gegroet.
Die kamer waar hy van sy al sy besittings ontneem is, was leeg. Laat op ’n Saterdagmiddag in 1838 is die tronk in die hande van die enkele bewaarder gelaat, almal elders besig om te ontspan.
Pieter het sy geweer in die hoek sien staan. Die bandelier, hoed en kleiner dinge het nog net gelê waar hy hulle ’n paar uur tevore op die tafel neergesit het.
Hoed op die kop, bandelier oorkruis oor skouer en bors, het hy laat spaander na die stalle met die ander besittings in sy hande.
’n Engelse soldaat het voor die stalle gestaan. Voor hy tot verhaal kon kom, tref Pieter se kolf hom agter die kop. Hy syg neer langs die perd wat hy besig was om te roskam.
Pieter het sy perd gevind, met sy saal daar naby. Hy het so vinnig moontlik opgesaal, sy been oorgeswaai.
Terwyl die Engelse soldaat nog sukkel om orent te kom, steek Pieter hakskene in sy perd se lieste en trek op ’n stywe galop weg. Die Provoos-gebou se deure staan wyd oop, Pieter se pad na vryheid.
Hy het daaraan gedink om in Uitenhage se rigting te ry, maar uiteindelik het gesonde verstand vir hom gesê dit is presies wat die Engelse van hom sal verwag. Dat hy sou terugkeer na sy mense.
Daarom het Pieter de Witt op sy perd suid koers gekies, in Bathurst se rigting. Ná ’n uur se ry het hy oos geswenk, in die Groot-Visrivier se rigting, en ná nog ’n halfuur tot stilstand gekom. Hy het sy perd na ’n stroompie gelei vir sy dors, en ná ’n ruk het hulle rustig begin aanstap in die skemering, noordwaarts.
Vryheid!
Vryheid? Hoe vry is hy as ’n gewone Engelse sendeling hom kan uitvra? Pieter soek nie van uitvra nie. “Jy vat ’n kans om soos ’n profeet hier in die wildernis rond te dwaal,” sê hy, en dan, sy Engels lekker krom: “Where are your gun?”
“Ek het nie een nodig nie.”
Pieter wag dat hy moet sê: My hulp kom van Bo, maar die sendeling begin mooi leer.
“Dan is jy nog dommer as wat ek gedink het.”
“Ja, al gaan ek ook deur die dal van doodskaduwee …”
“Totdat jy die punt van ’n assegaai teen jou keel voel, of ’n kierie teen jou kop, dan praat ons weer.”
Die argument waai oor, voor dit behoorlik kon begin, dink Pieter.
Maar die Engelse sendeling bly lastig. “So, wat ís dit wat jy doen?”
Pieter gluur die man aan. Dan kyk hy weg, en swyg oor sy rede.
“Ek veronderstel jy is op pad iewers heen?” vra die geestelike.
Pieter dink: Hier sit hulle, myle en myle van Grahamstad af, ’n haas braai oor die kole, die koffie is vuurwarm en lekker sterk getrek, en die man wil weet wat hy vir ’n bestaan doen.
Stilbly is die beste antwoord.
“Was dit Zoeloe wat ek jou netnou hoor praat het?”
“Dis Pondoland dié.”
“Nee, netnou terug, jy het iets geskree …”
“Xhosa.”
“Ek … hoor … hulle is baie dieselfde.”
“Ek het in die Zuurveld grootgeword. Ek ken nie van Zoeloe nie, maar ek reken solank ek kruit vir my roer het, sal hulle my verstaan.”
Roberts is heeltemal oortuig dat die man voor hom niks weet nie van die stryd wat doktor Philip twee jaar gelede in Londen gaan stry het vir die regte van die einste Zoeloes met wie hy so met ’n gelaaide geweer wil gesels. “Ek is besiel,” sê die sendeling, “deur die wonderlike voorbeeld van Francis Owen. Hulle sê hy woon onder die Zoeloes, maar hy dra geen geweer nie. Gods Woord is sy enigste skild. Ek is op pad om by hom te gaan aansluit.”
Pieter antwoord dadelik: “Jy mors jou tyd as jy dink jy gaan die Zoeloes bekeer.”
“Ons is almal God se kinders, meneer De Witt, selfs die …”
Pieter vererg hom bloediglik. Hy staan op. “Sê my, Engelsman, hoe lank is jy al in hierdie land? Hè? Hoe lank is jy in Afrika?”
“Ek het twee jaar gelede hier aangekom, en sedertdien …”
“My mense is al drie geslagte hier,” sê Pieter afgemete, “en as ek een ding weet, dan is dit dít: Die dryfsand van hierdie land lê nie net langs die riviere nie, dis orals. ’n Man wat nie sterk staan nie, verdwyn soos ’n graf in die gras, ingesuig in die boesem van Afrika.”
“Jammer, ek volg jou nie mooi nie …”
Al weer die wegkruip agter sy swak begrip van Afrikaans.
“… maar as ek iets mag waag, ek glo dat beskawing na alle mense gebring kan word, selfs die heidene van hierdie land, as ’n mens dit net tyd gee …”
“Die hemel behoed hulle.”
“… en die genade van God.”
Die man het nog soveel te leer, dink Pieter. “Gaan jy daar instap en sê ‘civilisation!’ en dan verwag dat hulle jou ’n pot bier aanbied?”
“Daniël is in die leeukuil gewerp, maar God …”
“Dis nie Israel hierdie nie, broer, dis Afrika dié! Hier praat bloed. Dis al.”
“Jy het die swaard gekies, en ek geloof. Die tyd sal leer wie reg was.”
“Moenie jou hier kom heilig hou nie. Ons weet maar alte goed hoe werk julle Engelse – eers kom manne soos jy met ’n Bybel in die bek en as julle die mense mooi saggemaak het, kom die soldate. En as ’n man sy oë uitvee, sit hy sonder vryheid en sonder land.”
“Ek veronderstel die swart inboorlinge van hierdie land sê dieselfde van julle.”
Nou sien Pieter behoorlik rooi. “Wetter! Jy kom hier aangestap, jy kom sit langs my vuur, drink my koffie en dan beledig jy my! Ek het niemand se land gesteel nie! My mense het met bloed vir hulle geboortereg betaal. Wat het julle betaal? Laat ek jou een ding sê, mister Roberts: Dis oor jou kastige Engelse ‘civilisation’ dat ek vandag sit waar ek sit! My voorvaders het tak vir tak en klip vir klip ’n bestaan uit hierdie land gewurg, en toe kom julle Engelse en ewe skielik mag ’n man nie meer ’n boom afkap sonder toestemming nie; moet hy ’n dekselse lisensie hê om te kan jag; sy naam op sy ossewa skryf as hy in die pad wil ry, om nie eens te praat van die Hottentotte wat soos wit mense behandel word en slawe wat vrygelaat word nie. Julle het nie die fondamente hier gegrawe nie, my pa het, en sy pa voor hom, en nou kom julle met julle ‘civilisation’ en julle wil ’n huis bou op sweet wat julle nie gesweet het nie en bloed wat nie julle s’n is nie. Dis hoekom my volk in hulle duisende trek. Ons is lank genoeg geterg. Ons gaan ’n republiek in die noorde stig en ek gaan vir my ’n plaas aftree waar g’n ‘civilisation’ my kan pla nie.”
Roberts sê niks.
Sou die man verstaan wat Pieter gesê het?
Dan hoor Pieter hoe die sendeling die soetigheidjie in sy mond met ’n harde kraak tussen sy tande verbrysel. Hy hét verstaan! “Jy’s nie veronderstel om die ding te kou nie. Dis al soetigheid wat ek het. Een per koppie, nie meer nie.”
Die dag stap aan, maar Roberts bly sit. Hy praat hierdie rigting, dan daardie rigting. Vir Pieter is dit egter by die een oor in en die ander uit. Hy’t nie nou lus vir die man se kletsery nie.
Maar uiteindelik, die haas verorber, gesamentlik, en die vuurtjie wat nog net ’n lui rokie tussen die oorhangende