Йеха буьйсанаш - Абузар Абдулхакимович Айдамиров

Скачать книгу

боху ахь? – дуьйцура цо, вела а къежаш. – ТIаьхьа ду, хьомсара государь! Ахь айхьа мел хIаллакбина уьш? ХIай-хIай, хьесап ца дало! Латта доцчу нохчех дог лозу? ХIета, хьо оццул адамалле велахь, лакхахь цIераш йаьхначу элашца а, керла кхоллабеллачу нохчийн помещикашца а барт бай, нохчийн латтанаш царна йухадерзаде! Аш шайн долабаьккхина мохк нохчийн лаххара а шовзткъе итт эзар доьзална логгелц тоьур бу!

      Кундухов цхьаъ ала гIоьртира, амма инарла-лейтенанто, омране куьг а ластийна, сацийра. Шуьйрачу букъ тIехьа ши куьг тIекIел а диллина, кегийра гIулчаш йохуш, шозза-кхузза дIаса а волавелла, тIаккха Кундуховна уллохь а сецна, иза тешош тIетуьйхира цо:

      – Хьо тIех дика инарла, амма кхин хилча ца маггал бIаьрзе политик ву, Муса Алхазович. ХIокху махкахь российски урхалла хIоттош, правительствос дикка гIалаташ дилийтина хиларна къера ву со. Амма, дерриг а схьалаьцна аьлча, правительствон политика йуьххьехь дуьйна нийса, импери Iалашйарна, шорйарна, чIагIйарна а тIехьажийна йу. Шайх Мансуран заманахь гIевттинчу нохчашна йа тIаьхьа кхечу ламанхошна а правительствос автономин урхалла деллехь, хIун хир дара? Полякашна, малороссашна, гуьржашна, эрмалошна, финнашна, кхеч-кхечарна а изза дезар дара. Уггар хьалха оьрсийн муьжгаша шайна маршо йалар схьахьедийр дара. Халкъаш а, адамаш а оцу тIе ма тоьтту тайп-тайпанчу революционераша, демократаша. Лакхахь дийцинчу бахьанашца, правительствон йиш йац империна чохь дехачу къаьмнашна а, халкъашна а йуккъехь барт а, гергарлонаш а хилийта. Правительствос хIинццалц схьа динарг, дийриг, ден дерг, империн йистошкахь колонисташ ховшор а цхьа Iалашо йолуш ду – хIокху крайхь а, кхечу йистошкахь а гуттаренна а, тIаьххьара а оьрсийн олалла чIагIдан. Къоман а, пачхьалкхан а хьашташ нохчашна, адыгашна, кхеч-кхечарна сагIина а декъна, импери йохо йиш йац. Къаьст-къаьстинчу адамийн дуьхьа – уггар а. И адамаш мел гениальни делахь а, уьш доцуш цаторуш делахь а.

      5

      Акхтарган дуькъачу гIашна йуккъехула схьаIийдалуш, диллинчу корах чу хьаьвсира дIабуза гIертачу маьлхан йуткъий зIаьнарш. ГIала а самайелира. Кундуховн некъахой а бара, шайн гIоргIачу маттахь вовшашца, тIаккха салташца къамел деш, забарш йеш, йукъ-йукъа чIогIа боьлуш. Цхьана йукъана цаьрга ладоьгIна, дIатийра ши инарла.

      – ХIета, хьомсара Муса Алхазович, – вистхилира Лорис-Меликов, гIантан гIовлех букъ товжийна, куьйгаш стоьла тIе а дохкуш, – историн кIорге экскурси йина а вели вайша. Суна хетарехь, цунах лаьцна дискусси йан веана хир вац хьо?

      – Бакъду и, Михаил Тариэлович. Айса деанарг доккхачу маьIне гIуллакх хета суна.

      – Схьадийцал. ХIинца-м хан а йаьлла дикка.

      Кундуховс, стенна тIера долор ца хууш, жимма ойла йира.

      – ХIинцца чекхбаьллачу къовсамехь вайша цхьана барта тIе веара, моьтту суна, хьан локхалла.

      – Масала?

      – Нохчий иэшийна вай, амма къарбина бац. Нагахь къарбинехь а, машар хилла ца севцца. ЦIе йайна, амма овкъарш кIел йогуш алу йисина. КIеззиг мох ма-беллинехь, йуха а лата кийча йу иза. Наггахь цхьаццанхьа суйнаш а лелха. И алу йайъа долахь, тIаьхьало белхаме хирий-техьа?

      – Цуьнан

Скачать книгу