LITMIR.BIZ

      Dzięki ambiwalentnemu Zurychowi, któremu Jean Arp nadał przezwisko „Dadaland”, taki outsider jak Einstein mógł wejść w system i przez cztery lata, od roku 1897 do 1900, studiować w Instytucie Politechnicznym.

      Znad brzegu rzeki Limmat można tam dojść na piechotę, wspiąwszy się najpierw długimi schodami do górnego miasta. Prestiżową funkcję obwieszcza imponująca architektura, na mój gust o wiele za bardzo neoklasycystyczna: kolumny, frontony, geometria raczej przerażająca, zwłaszcza gdy gmach ogląda się w nocy…

      Nauczanie – wysokiej jakości, jeśli sądzić po liczbie laureatów Nagrody Nobla, którzy je odebrali – nie odpowiadało wcale temperamentowi młodego Alberta. Większość profesorów fizyki zadowalała się objaśnianiem wzorów i równań mających zastosowania praktyczne. Einstein chciał natomiast badać stojące za nimi prawa: co kryje się za wkuwanymi na pamięć formułami? Interesowało go niemal tylko to. Gdyby fizyka była kurczęciem, miałby chęć ją oskubać, poćwiartować i wyfiletować z kości.

      Bardzo szybko ograniczył się do uczęszczania, zwykle bez wielkiego entuzjazmu, tylko na te wykłady i zajęcia, które oceniał jako niezbędne. Na szczęście mógł liczyć na przejrzyste i dokładne notatki, których użyczał mu kolega Marcel Grossmann, bardzo pilny i lepszy od niego z matematyki. Jedynym miejscem, w którym lubił się uczyć, była pracownia fizyczna, gdzie samotnie spędzał długie godziny, „namiętnie urzeczony bezpośrednim kontaktem z doświadczeniem”30.

      Od czasu do czasu pływał po jeziorze żaglówką w towarzystwie Suzanne Markwalder, córki gospodyni, u której miał stancję (mieszkał w pięknej kamienicy przy Klosbachstrasse 87). Gdy był dobry wiatr, z zaaferowaniem sterował łódką, szczęśliwy jak dziecko, które dostało do rąk zabawkę. W razie flauty zamiast bawić dziewczynę rozmową, Einstein wyciągał z kieszeni notatnik i ołówek, po czym, póki bryza znów się nie zerwała, pogrążał się na przemian w obliczeniach i w głębokim namyśle.

      Zaraz po swoim przyjeździe do Zurychu w 1897 r., podczas wieczoru muzycznego urządzonego przez rodzinę melomanów o nazwisku Hüni, Einstein poznał Włocha Michelego Bessę, młodego inżyniera, który też, podobnie jak on, grał na skrzypcach. Młodzieńcy od razu zrozumieli, że połączy ich dozgonna przyjaźń. Oczywistość zbliżających podobieństw: dzielili miłość do muzyki, a zwłaszcza bezgraniczną ciekawość intelektualną, która w szczególności brała za cel nauki ścisłe i rodzące się na ich gruncie pytania filozoficzne. Besso, o sześć lat starszy, właśnie skończył studia w Instytucie Politechnicznym, podczas gdy Einstein dopiero wstępował do szkoły. Nieco później przedstawił przyjacielowi tę, która wkrótce została panią Besso: Annę Winteler, drugą córkę „papy Wintelera”, siostrę Marie…

      Także w Zurychu Albert Einstein zakochał się w Milevie Marić, młodej Serbce o żywym, przenikliwym spojrzeniu i słodkim głosie, grającej na mandolinie. Podobnie jak Albert Mileva miała słabość do matematyki i fizyki. Tak jak on fascynowała się kinetyczną teorią gazów, co w tamtych czasach było skłonnością niebanalną, a i obecnie, jak sądzę, pozostaje dość niszowe. Ich wspólne upodobanie do wieczorów muzycznych i szczery predadaistyczny wstręt do mieszczańskiej mentalności przekształciły się stopniowo w potężną miłość karmioną porywami serca i umysłu. Pisali do siebie długie listy pełne smaków, które trudno jest oddać w przekładzie: