LITMIR.BIZ

      Było późno, marzłem i coraz pilniej potrzebowałem znaleźć pokój na nocleg. Spróbowałem szczęścia w pierwszym napotkanym Gasthof zum Schützen. Nie było wolnych miejsc, ale zjadłem tam smakowitą pieczoną zieloną kapustę z kiełbaskami, podczas gdy bardzo miła i poruszona moim stanem recepcjonistka obdzwaniała koleżanki z innych hoteli w poszukiwaniu dostępnej kwatery. Około godziny 23 wylądowałem w Aarauerhof, dwa obroty koła od dworca.

      Nareszcie umyty i wysuszony, wśliznąłem się pod grubą kołdrę. Po długiej jeździe coś się we mnie zmieniło, coś w chemii mózgu: pojawiała się nowa, kojąca lekkość ciała i umysłu. Miałem ochotę jeszcze raz przeczytać Jak wyobrażam sobie świat. Einstein sugeruje tam, aby intelektualiści z całego świata stworzyli ponadpaństwowe kolegium, które będzie w stanie zbliżyć do siebie narody. Ta pogarda dla granic nie opuści go zresztą nigdy. Ogłosił te teksty w roku 1934, ale miałem wrażenie, że przygląda się światu współczesnemu – totalitaryzm, Palestyna, syjonizm, wojna i pacyfizm – i oczywiście fizyka. Jedno z dwojga, rzekłem do siebie, albo Einstein wypowiada wiecznotrwałe prawdy, albo objawia się jako wizjoner zdolny łączyć przeszłość i przyszłość we wspólnym horyzoncie. „Jeżeli cośkolwiek ośmiela laika w zakresie zagadnień gospodarczych do zabierania głosu w sprawie istoty zatrważających trudności ekonomicznych w czasach dzisiejszych – pisze – to przede wszystkim beznadziejny chaos, jaki panuje w poglądach fachowców”21. Proponuje „ustawowe zmniejszenie czasu pracy, (…), regulowanie obiegu pieniężnego i rozmiarów kredytu” bądź jeszcze „ustawowe ograniczenie cen towarów, które wskutek kartelizacji lub monopolizacji znajdują się faktycznie poza obrębem wolnej konkurencji”22. Podsumowując: zaraz po kryzysie 1929 roku apeluje do władz państwowych o wprowadzenie mechanizmów regulacyjnych mających zapewniać uczciwą konkurencję… Ma rację do dziś.

      5

      DWIE GODZINY W METTMENSTETTEN, WLICZAJĄC WIECZNOŚĆ

      Czas to tkanina, nad którą trzeba pracować, zszywać i pruć; trzeba sięgać głęboko do wnętrza, rękami, napowietrzać ją, nicować, otwierać.

      Nazajutrz rano odkryłem widok rozciągający się z okna mojego hotelowego pokoju: słońce było jak barokowa perła we mgle barwy ołowiu, która leniwie podnosiła się zza niskich gór – obraz niczym z Blaise’a Cendrarsa. W prognozie pogody zapowiadano w przeddzień, że tuman szybko się rozproszy. Posłuszna równaniom Naviera-Stokesa, które same podlegają wymogowi odpowiednich warunków brzegowych23, mgła ostatecznie nagięła się do tej przepowiedni. Czystość powietrza i spokojny chłód sprawiły wówczas, że cała okolica wydała się rozleglejsza.

      „Każde szczęście zaczyna się od spokojnego śniadania”, mawiał William Somerset Maugham (który w innym miejscu stwierdza, że „umiejętność cytowania jest wygodnym zastępnikiem inteligencji…”). Zwłaszcza jeśli jest to śniadanie alemańskie, dodałem. Zależało mi, żeby zjeść je w restauracji Einstein [sic!] przy tej samej ulicy. Czyż nie trzeba zawsze robić rzeczy do końca? I nie bać się śmieszności.

      W holu wejściowym stanąłem oko w oko z naturalnej wielkości posągiem Einsteina en pied, który wyciągał do mnie kartę dań i którego o mały włos nie pozdrowiłem słowem „Grüezi!” – czyli „dzień dobry” w Schwyzerdütsch, brzmiącym, jak dowiedziałem się poprzedniego dnia, tak samo w dialektach wszystkich kantonów. Miejsce było przestronne, eleganckie, oszczędne. Na jednej ze ścian siedemdziesiąt butelek grands crus umieszczonych w równych odstępach z góry do dołu i na całej długości sali tworzyło efektowną prostokątną macierz 7 x 10, której każdy wyznacznik, tak biały, jak i czerwony, był zapewne, jakżeby inaczej, wart wypicia.

      Tutejszy Frühstück, z obowiązkową miską Birchermüesli, to cielesny i mentalny silnik, skondensowana moc, która uwalania w organizmie lekko licząc równowartość kilowatogodziny, czyli dość energii, by w podskokach wejść na Aiguille Verte. Niemal natychmiastowe skutki śniadania każą wam nagle łakomie łypać na zaparkowany na chodniku rower. Zachodzi termodynamiczny imperatyw, by go dosiąść i rzucić się pędem naprzód, gdyż pochłonięte kalorie chcą momentalnie przekształcić się w energię kinetyczną.

      Nie jestem fotonem, toteż nic nie zmuszało mnie do podążania za geodezją czasoprzestrzeni w drodze do Zurychu i tamtejszego jeziora. Postanowiłem więc pojechać drogą okrężną przez Mettmenstetten, miasteczko w dystrykcie Affoltern, gdzie Einstein wraz z matką i siostrą Mają spędził część lata 1899 roku. Właśnie skończył dwadzieścia lat i szykował się do rozpoczęcia trzeciego roku studiów inżynierskich w Zurychu. Czterdzieści kilometrów do przejechania w pięknym świetle, przez wszystkie możliwe odcienie zieleni (ale jak Szwajcarzy to robią? Jakimi detergentami tak ładnie czyszczą swój świat?). Niecałe dwie godziny od wyruszenia docierałem do celu, pogwizdując A bicyclette Yves’a Montanda. Do rymu brakowało tylko Paulette.

      Einsteinowie mieszkali w hotelu Paradis, przy czym nie dopilnowałem, aby przed wyjazdem sprawdzić, czy nadal on istnieje. Na szczęście wkrótce natknąłem się na szyld z napisem Wohnheim Paradis.

Скачать книгу