ТОП просматриваемых книг сайта:
Spertyd. Elsa Joubert
Читать онлайн.Название Spertyd
Год выпуска 0
isbn 9780624084334
Автор произведения Elsa Joubert
Жанр Контркультура
Издательство Ingram
Die stories tog waarna ’n mens maar moet luister: hulle kleinkinders se stories of hulle groot kinders se voortreflikhede … Hemel, ná elke ou storietjie wat ek oor ’n kleinkind vertel, moet ek na ses of sewe ander s’n luister. Ek stel nie belang in dié of daardie ou vyfjarige poppie se eisteddfod-prestasies nie. Maar as ek van myne wil vertel, moet ek ook bereid wees om te luister. Dit is maar die wet van Transvaal … en ek móét dit vertel, dit was darem so oulik. Maar, sê die vrouens, veral die Hollanders: Nie inmeng nie, nie oor kinders of kleinkinders raadgee nie, slegs “schenken, swijgen, slukken”. Dit klink darem ’n bietjie te suur.
Een ou vroutjie hier het nie ’n man of kinders gehad nie, maar sy het twee-en-dertig teddiebeertjies. Sy het my by haar kamer ingenooi. Hulle sit op die bed teen haar kopkussing, op die lang erkervensterbank, op die spieëltafel, op die rakkies. Grotes en kleintjies, met rokkies of geruite broekies aan. Hulle het name. Sy ruil dié op die vensterbank gedurig om, sodat die ander ook son kan kry, of die uitsig kan geniet. Hulle groet haar wanneer sy binnekom, sy groet hulle wanneer sy uitgaan. Sy’s rustig en vreedsaam by hulle, sy wag nooit op ’n oproep of ’n besoekie nie. ’n Ma bekommer haar oor haar kinders tot die dag dat sy haar oë finaal sluit, het my ma vir my gesê. Ek bekommer my nie oor my kinders nie, sê ek kordaat. Dan behoort jy jou daaroor te bekommer dat jy jou nie oor jou kinders bekommer nie, sê sy. Sy weet nie ek praat maar groot nie.
* * *
Ons hoor die Ingelsman was so siek, hy’s van die vliegtuig af met ’n ambulans direk hospitaal toe, en moes twee weke daar bly. Nou’s hy in Wallis in die oumensversorgingsplek en daar’s nie sprake van terugkom nie. Sy woonstel word opgegradeer vir herverkoop. Ek hoop die Walliese weer is goed vir hom. En sy dogter. En sy skoonseun.
* * *
Anders as my verwagting is dit in ’n aftreeoord moeilik om nuwe vriende te maak. Teen die tyd dat die mense hulle hier by ons plek aanmeld, is hulle lewens al agter hulle, soos ’n pakkie in bruinpapier toegevou en met tou vasgemaak. Hulle verledes is voltooi. Hulle kom nie verder lewe nie. Hulle kom afwen. Soos die veer van ’n destydse horlosie. Tot ruste kom.
Dis ’n baie groot skuif wat jy maak. Groter as die trek na ’n ander huis of na ’n ander provinsie of selfs ’n ander land. Dis ’n lewenswyse wat jy aflê en ’n nuwe lewenswyse wat jy moet aanleer. Met die besef: Iets is vir altyd verby. Jy sal dit nooit terugkry nie. Jy het jou kans gehad, dit kom nie weer nie
Dis ’n fout om te vroeg na ’n aftreeoord te kom. Soos ek op agt-en-sewentig. Of te fiks. Dan stamp jy jou teen die prikkels, stamp jy jou bloedneus teen die onsigbare mure. Die giftigste woorde wat jy hoor, is: “Jy sal aanpas.” Waarby aanpas? By aftakeling? By die dood? En as jy nie wil aanpas nie? Dan maar bloedneus. Weer en weer en weer.
En stadig, versigtig jou voelers uitsteek na ’n ander een, wat alleen op die stoepie op die vierde vloer sit, net sit, hande op die skoot gevou. Of wat in die sonkolletjie langs die hysbak sit, sy sal ’n inwoner wees met ’n woonstel aan die skadukant van die gebou en soek son. Jy sal sê: Kom drink ’n koppie tee vanmiddag. Of ’n drankie vanaand. Een hoekie van die gevoude papier van die lewenspakkie sal miskien gelig word, stadig, half onwillig, half gretig. En daar sal altyd ’n hartseerstorie na vore kom, totdat jy bang is om verder te hoor. Hoe is dit dan dat daar agter elke toegetrekte deur ’n hartseerstorie is? Meestal oor ’n kind wat verloor is – aan ’n slopende siekte of ’n ongeluk of iets anders tragies. ’n Eggenoot se dood, man of vrou, is algemeen, dis die rede waarom die een wat agterbly hier is, almal het iemand verloor. Dis nie so treurig nie, jou eie storie word vermenigvuldig agter elke deur. En asof jy op ’n roltrap vervoer word van een vloer na die ander, en nie kan afklim nie, so vervoer die tyd jou onversetlik weg van jou man se dood.
Maar die verlies van ’n seun of dogter, dit stort die droefheid uit, ook op jou, maak nie saak hoe lank gelede nie, dis nog daar, altyd daar. Sodat jy eintlik bang is as die pakkie stadig, versigtig, effens oopgemaak word. Jy moet tog weet, hoe kan jy vriende wees, werklike vriende as jy nie die verlede meegedeel word nie; maar hoe droef is die verlede nie.
’n Ander Ingelsman wat sy lewe gewy het aan die Empire, in haas elke land op die Afrika-vasteland deel was van die Britse koloniale diens, en wat gebore is êrens in die Ooste, eintlik nie ’n vaste tuiste ooit gehad het nie, met net ’n Britse paspoort (hier kry hy nie langer as ’n jaar ’n verblyfpermit nie, en moet elke jaar weer aansoek doen), selfs hy, met sy Brits-koloniale voorkoms – safaripak, netjies geknipte hare, effense rooi kleur – selfs hy dra swaar aan sy pakkie. ’n Mens is later skugter om die eeue oue vrae by kennismaking te vra: Is jy getroud? Het jy kinders? Opeens bang dat jy nou te erg oortree het, want sy antwoord kom afgemete: “My vrou en twee van my kinders is deur die Mau-Mau in Kenia in ’n lokval doodgemaak.”
Bly dan maar liewer toe, pakkie.
Die mense loop met stywerug-treë die gange af, staan die hysbak vol: nee, wat, daar’s nog baie plek, kom gerus binne. Sit aan die keurige tafels, skep slaai, maak ’n praatjie, eet, vertoef selfs met die uitloop by ’n tafeltjie, maak nog ’n praatjie, voorspel die weer – want dit trek toe buitekant die groot, mooi vensters. Nee, wat, winter is hier. Ons sal nog ’n paar mooi dae kry. Jy sal sien. Die Engelse begrip “Indian summer” is mooi – waarvandaan kom dit tog? Maar Piet Cillié het destyds net so ’n mooi Afrikaanse woord uitgedink vir ’n paar laat warmrige dae: opslagsomer. Ons geniet maar almal die opslagsomer. Lekker rus vanmiddag. Is daar iets goeds op TV vanaand? Tog wel. Ons sal maar sien. Lekker rus. En weer terug in woonstelle agter die toe deure.
Omtrent in elke vrou of man se lewe wat ek hier ontmoet het, was daar die sterfte van ’n kind. Dit maak my stom en verslae. Moet ek ophou probeer simpatiek wees, ophou vra, of smag die mens daarna om te vertel, is dit die vriendskap, om te luister? Bring dit ’n bietjie verligting, hier in die nuwe tuiste, hier by soveel vreemde mense met wie julle nou opeens saamwoon?
Net ons kan hulle werklik ondersteun, ons, hulle jaargenote, die langslewendes, die deursetters, die vasbyters. My kamerwerkster sê vir my: “I never see so many old people together in my life. I go into dining room I dunno what I see, old people and grey hair. You must be very strong people for so many to get so old.”
Ons is om en by sestig inwoners. Ons gemiddeld was laas jaar agt-en-tagtig jaar oud. Ons het ’n tannietjie se honderd jaar gevier, die plek het koek gegee en tee en sy’t regop in haar erestoel agter die tafel gesit, ook maar bang, die haartjies ook maar ’n bietjie skeef. Die personeel het vir haar gesing. Sy’t aan haar “carer” se hand vasgehou, en daaraan gepluk asof sy wil teruggaan kamer toe. Sy’s drie dae later dood, in die nag, maar eers twee dae daarna is die briefie van haar dood in die hysbak opgeplak.
Hoewel ons almal hier is om dood te gaan, word die dood so saggies en irreëel hanteer dat ons meestal daarvan vergeet. Toe ons eenkeer in die groot hysbak afry eetsaal toe, die klein hysbak naaste aan die kamers het êrens op ’n vloer vasgesteek, het ’n dowe tannietjie met haar skel stem gesê: “Dis hoekom ons hierdie groot, lang hysbak het, om die doodkiste in die nag mee te kan uitneem, as almal slaap.”
Toe was almal skielik stil. Dit was in ons milieu ’n faux pas. So iets word nie in ’n gesprek genoem nie.
Ons is nie slegs die oorlewendes nie, ons het tussen die rotse deurgeseil, hoeveel keer nie al nie, ons het geboortes en operasies en vervangings en sterftes oorleef, ons het ons ouers versorg en begrawe, ons kinders grootgemaak, ’n eggenoot begrawe; ons is nie te bejammer nie.
’n