LITMIR.BIZ

      “Toefelantat?” sê Alie, en die woord gaan vir haar soos ’n groot sagte joep-joep-lekker in die kies. “Wat is toefelantat, Mammie?”

      “Toefelantat is toverlantern, kind,” sê tant Lenie. “Hulle gooi met ’n masjien prentjies op ’n groot doek en dan lyk alles op die prentjie lewend. Wag, jy sal oormôreaand sien.”

      “Toefelantat, toefelantat, toefelantat,” sê Alie so hard en sag en hard soos sy op een beentjie by die kombuistrappie probeer opspring en by die deur in, en sy vergeet skoon om te wag tot Lulu by die kraal is en om vir haar te waai voordat sy by die deur ingaan.

      Ou-Melitie maak die oonddeur oop met haar voorskoot se punt. “Nonwe Alie,” sê sy, “vandag jy kry die afval by die klein artappeltjie. Ek het vor jou geskep die dolos banja.”

      “Toefelantat, toefelantat, toefelantat,” sê Alie, so hard en sag en hard en sy sit haar boeksakkie en haar jassie op die kombuisbankie neer.

      “Jô, nonwe Alie,” sê ou-Melitie, “jou kop sy’s nie hier nie. Jy wil hom nie hê die afval by die klein artappeltjie nie. Ek sal hom by Piet set,” en ou-Melitie tel weer die bord met haar voorskootpunt op.

      “Nee, asseblief, ou-Melitie, asseblief tog!” sê Alie, en sy gaan sit mooi reg langs die tafel. “Ek sal gou eet.”

      “Jy’s bly by die afval en die banja dolos?” vra ou-Melitie, en sy tel Alie se boeksak en jas op en hang hulle aan oom Jan se sweeprak op.

      “Dankie, ou-Melitie,” sê Alie. “Vandag is die afval weer die lekkerste,” en sy pak haar tweede dolos mooi stadig op die bord se rand.

      Een aand by die voetewas het Alie gevra: “Ou-Melitie, wat is die lekkerste van al die lekker: kerrie-afval met klein aartappeltjies en baie dolosse, of brood en varkvet met sout en peper, of warm brood en kaiings, of harde groenmielies, of tant Sannie van Brakfontein se souskluitjies met suiker oor, of warm vetkoek met goue stroop? Wat is die beste lekker, ou-Melitie?”

      Ou-Melitie het ’n rukkie hard aan die skurwe hak gevryf en toe sê sy: “Sos jy eet hom die afval, hy’s die beste. Sos jy eet hom die brot en vet, hy’s die beste. Sos jy eet hom die kajang, hy’s die beste. Sos jy eet hom die kleitjie by mevrou Sannie, hy’s die beste. Sos jy eet hom die vetkoek, hy’s die beste. Hoekom jy wel weet, nonwe Alie? Jy eet hom elkeen alleen mos, nou elkeen es die lekkerste.”

      Nou weet Alie dis net waar, want nou is kerrie-afval met klein aartappeltjies net die heel, heel lekkerste van alles, soos sy daar sit en kou en by elke kou in haar kop sê: “Toefelantat, toefelantat, toefelantat.”

      “Alie!” roep oom Jan van buite af. “Eet nou klaar dat jy kan kom vashou. Toe, ounooi, roer jou.” Alie wens sy kan soos ’n akkedissie in ’n klipmuur wegraak vir daardie voorslagsny, maar sy weet dit sal nie help nie, sy moet maar net klaar eet, haar ou rokkie gaan aantrek en waenhuis toe loop. Maar sy sal die hele middag in haar kop die toefelantat, toefelantat, toefelantat sit en omrol, omrol soos ’n mens ’n suiglekker in jou kies rondstoot.

      Op die aand van die toefelantat moet al die aandwerkies op Rivierplaas vroeg gewerk word, en ou-Melitie moet vroeg vuur opsteek in die kombuis en vroeg kos maak, want niemand moet laat by die skooltjie aankom nie. Die hele huis en werf voel vir Alie soos ’n groot seeppot wat staan en kook, en almal is soos borreltjies wat vinnig in die rondte hardloop en wip. Te lekker vir Alie, sulke seeppot-aande.

      Alie trek haar blou valletjiesrok aan, haar amper-kerkrok, haar wit sokkies met die blou strepies en haar bandjieskoene wat met ’n knopie vaskom. Ou-Melitie moet die skoenknopies met die skoenhakie deurhaak, want Alie kan dit nog nie so goed doen sonder om die knopie af te draai nie.

      “Jô, ok die bentjie sy word dek, die skoentjie hy wel nie vas nie,” sê ou-Melitie en haar kopdoek raak amper aan Alie se skoen.

      “As my beentjies eers dik is, sal ek ook nie meer my sokkies swart aankap nie, ou-Melitie?” vra Alie, want daardie aankap is ’n groot ding.

      “Aikôna,” sê ou-Melitie, “sos die bentjie sy’s dek, die kousie ok sy sal wet bly. Nou jy moet moi loop, nonwe Alie, en jy sal vor my kom sê van darrie prent?”

      “Alie!” roep tant Lenie. “Kom nou, ons wag al, hoor.”

      “Tot siens, ou-Melitie, “ sê Alie, en sy druk gou haar twee koperarmbandjies oor haar vuis en waai vir ou-Melitie so trienge-rienge van die deur af. Sy mag hulle mos nie skool toe dra nie, maar vanaand sal sy hulle langs Anna Poen se oor laat raas, vanaand en in die skool.

      Tussen al die perdekarre en vasgemaakte ryperde staan twee groot, blink motors wat Alie nog nooit daar gesien het nie. Dis seker die mense wat die prent gebring het. Almal is binne-in die skool, waar die houtmure tussen die drie kamers weggeneem is sodat daar baie plek is. As dit plaaskerk of biduur in die skool is, staan almal nog ’n rukkie buite en praat, maar vanaand is almal binnetoe, want almal is nuuskierig om te sien hoe werk die snaakse masjientjie met die groot lig waarmee die twee vreemde mans werk.

      Heel agter in meneer Bronkhorst se klaskamer staan die ligmasjien en heel voor, waar juffrou Jansen vir die kleintjies skoolhou, hang ’n groot, wit laken met ’n swart raam bo en onder, en al die banke staan so dat ’n mens met jou gesig na die laken toe kyk. Maar die snaaksste is vir Alie dat meneer Bronkhorst en sy vrou saam in ’n skoolbank sit. Voor hulle sit oom Sias en tant Bettie, en sy het ’n lang string krale aan wat tiks-tiks oor die bank sleep elke keer dat sy haar omdraai om agtertoe te lag. Oom Jan en tant Lenie gaan sit net regoor hulle, en oom Jan se twee swart stewels kruip soos twee ou swart molle onder die voorste stuk van die bank uit nadat hy hom in die sitplek ingewikkel het. Die skooltjie ruik na pyprook en laventel, en Alie weet dis uit tant Bellie se swart kralesakkie dat die laventel kom. Al die grootmense in die skooltjie se banke lyk vir Alie soos die eetkamer se tafel en stoele en sideboard wat eenkeer in die waenhuis gestaan het toe oom Jan ’n nuwe vloer in die eetkamer ingesit het.

      Alie en Lulu gaan sit waar die ander kinders sit en net agter Anna Poen, want Alie wil haar koperarmbandjies aspris laat raas.

      “Sal oom Krisjan eers bid?” vra Lulu.

      “Toefelantat is mos nie van die Bybel nie,” sê Alie. “Hy sal nie hoef te bid nie.”

      Oom Krisjan het darem sy biduurpak aan en Alie wonder of hy nie dalk maar sal bid nie.

      Voor op die tafel en agter op die kaste staan ’n paar lanterns en die skool is so lekker halfdonker en vol geraas, net soos iets wat ’n mens droom en jy weet die hele tyd dis maar net droom en nie regtig nie. Alie wil nog ’n slag so oor haar hare vee, sommer net dat die armbandjies hard moet raas, maar daar staan meneer Bronkhorst op en hy klap sy hande ’n slag dat almal moet stilbly en dan vertel hy van die prent oor boerdery wat gaan kom om vir almal te wys wat is die regte maniere om te boer. Dan blaas hy die voorste lanterns dood en iemand blaas die agterste lanterns dood en voordat Alie tyd het om nader aan Lulu te sit vir die donker, begin daar sulke snaakse ligkolle en ligstrepies en skaduwees oor die wit laken te val en die ligmasjientjie sê aanmekaar “sji-i-rr, sji-i-rr” daar agter en een vreemde man sê: “Ons neem u na plase waar die regte en die verkeerde dinge te sien is, vriende, dan kan u self besluit wat die beste is.”

      Heel eerste kom daar ’n groot mielielandprent op die laken, met sulke hoë mielies waar net ’n man se kop uitsteek. So lyk

Скачать книгу