Ogniem i mieczem - Генрик Сенкевич

Скачать книгу

i Chmielnickiego. [przypis redakcyjny]

      217

      każden (daw., dial.) – dziś popr.: każdy. [przypis redakcyjny]

      218

      samopał – prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]

      219

      piszczel a. kij – prymitywna ręczna broń palna, używana od XIV w. [przypis redakcyjny]

      220

      Niżowcy – wolni Kozacy z Niżu, tj. z Zaporoża. [przypis redakcyjny]

      221

      czumak (daw., ukr.) – chłop ukraiński, żyjący z handlu, przewożący swój towar, często na bardzo duże odległości, wozami zaprzężonymi w woły. [przypis redakcyjny]

      222

      pasiecznik – hodowca pszczół, wytwórca miodu. [przypis redakcyjny]

      223

      woskoboj a. woskobojnik (daw.) – człowiek zajmujący się obróbką wosku pszczelego, używanego do produkcji świec. [przypis redakcyjny]

      224

      dziegieć – lepka, gorzka substancja pochodzenia roślinnego, używana jako smar, klej, impregnat, lek przeciw chorobom skóry i in. [przypis redakcyjny]

      225

      podwoda – wóz konny do przewożenia towarów i ludzi. [przypis redakcyjny]

      226

      Kozacy regestrowi – Kozacy pozostający na żołdzie Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

      227

      siromacha (daw. ukr.) – włóczęga; wilk-samotnik. [przypis redakcyjny]

      228

      Sokołe jasnyj… Ty dałeko widajesz. (ukr.) – Sokole jasny,/ Bracie mój rodzony,/ Ty wysoko latasz,/ Daleko sięga twoja wiedza (a. władza). [przypis redakcyjny]

      229

      dziegieć – lepka, gorzka substancja pochodzenia roślinnego, używana jako smar, klej, impregnat, lek przeciw chorobom skóry i in. [przypis redakcyjny]

      230

      Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]

      231

      Zaporoże – kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich; poroh (ukr.: próg) – naturalna zapora skalna na rzece, uniemożliwiająca swobodną żeglugę. [przypis redakcyjny]

      232

      bitwa pod Masłowym Stawem (1638) – klęska Kozaków, zakończyła powstanie i pociągnęła za sobą znaczne ograniczenia przywilejów kozackich. [przypis redakcyjny]

      233

      gryzące… munsztuk – nie całkiem opanowane, zdolne do samowolnych, groźnych działań przy pierwszej okazji; munsztuk – kiełzno, element uprzęży, zakładany na pysk koński i służący do kierowania szczególnie nieposłusznym wierzchowcem. [przypis redakcyjny]

      234

      Rzplitej – Rzeczpospolitej; skrót stosowany w XVII w. wyłącznie w piśmie. [przypis redakcyjny]

      235

      Czertomelik – rzeka na pd. Ukrainie, prawy dopływ dolnego Dniepru, na którym w tym miejscu istniała duża ilość wysp, zapewniających Kozakom kryjówki; tę nazwę nosiła też jedna z tych wysp. [przypis redakcyjny]

      236

      wola – tu: wolność Kozaków, niepodlegających pańszczyźnie ani prawu; samowola, brak kontroli społecznej i prawnej. [przypis redakcyjny]

      237

      Rusin – dziś: Ukrainiec. [przypis redakcyjny]

      238

      wschodni obrządek – prawosławie. [przypis redakcyjny]

      239

      Nalewajko, Semen (zm. w 1597) – ataman kozacki (znany również pod imieniem Seweryn), przywódca powstania przeciwko Rzeczypospolitej 1595–1596, pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego i ścięty. [przypis redakcyjny]

      240

      Łoboda, Hryhorij (zm. w 1596) – ataman kozacki, drugi przywódca powstania Nalewajki 1595–1596. [przypis redakcyjny]

      241

      Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]

      242

      pacyfikować – tu: uspokajać, łagodzić nastroje. [przypis redakcyjny]

      243

      czerkaski – z Czerkas; Czerkasy – miasto nad Dnieprem, położone ok. 60 km na północ od Czehrynia. [przypis redakcyjny]

      244

      buława (z tur.) – symbol władzy wojskowej; rodzaj broni, mała maczuga, często ozdobna. [przypis redakcyjny]

      245

      bisurmanin (przest. pogard.) – muzułmanin, tu: sułtan turecki i chan tatarski. [przypis redakcyjny]

      24

1

Dzikie Pola – stepowa kraina nad dolnym Dnieprem, w XVII w. prawie niezamieszkana, schronienie dla Kozaków, zbiegów i koczowników, pas ziemi niczyjej między Rzecząpospolitą a tatarskim Chanatem Krymskim. [przypis redakcyjny]

2

popętać – powiązać; tu: skuć. [przypis redakcyjny]

3

województwo bracławskie – w XVII w. województwo należące do Małopolski, sąsiadujące z woj. kijowskim i podolskim; Bracław – miasto na środkowej Ukrainie. [przypis redakcyjny]

4

ruń – tu: roślinność, trawy. [przypis redakcyjny]

5

rozłóg – dolina nieckowata o łagodnych zboczach. [przypis redakcyjny]

6

rój – rodzina pszczół. [przypis redakcyjny]

7

Ruś – wschodnia Słowiańszczyzna; tu: Ukraina. [przypis redakcyjny]

8

Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej.

Скачать книгу