ТОП просматриваемых книг сайта:
Лаьмнаша ца дицдо. Магомет Абуевич Сулаев
Читать онлайн.Название Лаьмнаша ца дицдо
Год выпуска 2023
isbn
Автор произведения Магомет Абуевич Сулаев
Издательство Автор
– Фронтах йолу материал хIоккхуза йаккха, – тадира Далхьада.
Йуххехь Iачу Тавсолтас цIеххьашха хаьттира Эмине:
– Ва, Эмин, и тохара суьдо хан тоьхна Тойсум хьан гергара ма вара. Ткъа хIетахь xlop газета тIехь цунна дуьхьал йолу заметкаш ахь куьг таIийна ма хуьлура. И хIун дара?
– Ахьа а таIор дара сан метта хиллехь!
– ХIундий?
– «ХIундий»? Хуур дара–кх, суна санна, хIетахь хьуна тIетаьIнехь?
– Муха? Дийцахьа!
– Цкъа хьалха, кхайкхина, дIавигира гIалитIе… «ТIиэ – йуьххье»1… Цигахь цкъа хьалха куьг таIадайтира шаьш хIинца соьга аьндерг аса цхьангга а дуьйцур дац, дийцахь – шаьш тоьпаш тухур ю аьлла…
– ТIаккха?
– ТIаккха… тIаккха суна тIедиллира-кх цара суьдан процессехь хилар а, цигахь Тойсума а, цуьнан шина накъосто а суьдан хеттаршна мел ло жоьпаш, цара ма-аллара а ца йаздеш, суьдана товчу агIорхьа йаздар.
– ХIа-а… Кхийти со хIинца. Ткъа хьан йиш йацара хьайн метта «царна» кхин маго? – («царна» бохург кхузахь «тIиэ йуьххьернаш» бара).
– Йара… Делахь а «цара» билггала со хила веза аьлла сацийра, со цуьнан гергара хиларна – цатешарш а тешийта.
– ХIа-хIа-а!.. Ахь дуьхьало йинехь? Церан стоьла тIехь ма Iохкура Тойсума йина йолла припискаш.
– Iаьхкича хIун дара?..
– Тойсума уьш ша а ца йеш… сан куьйга, соьга йойтуш ма-йара!
– Хьий, жIаьла йаI! Ша хьан гергара а воллушехь, ца кхоийна-кх цо хьо.
– ХIаанний! – газета а эцна, аравелира Эмин…
– И а вац, хьуна, башха Тойсумна генаваьлла, и шиъ хIетахь дуьйна ийгIина велахь а! – элира Далхьада…
Вовшийн Iодика а йина, Тавсолтий, Далхьаддий дIасакъаьстира.
* * *
Тавсолта Эскинойн сельсоветана йуххе кхоччуш (I942-чу шеран 20-чу октябрехь, делкъал тIаьхьа) дийна йуккъехь, йоллу стигал а дIалоцуш, бода беара. Мела Iаьржа ло дара цIеххьана тIеоьхуш.
– ХIа! Дуьне духуш лаьтта! Маьждиге дIагулло жамIатан ламазашна! – элира Эскинойхь моллин метта лелаш волчу Асхьаба.
Баккхий нах цунна тIаьххье дIабахара. Тавсолта а вахара. Маьждигехь Асхьаба а, цунна тIаьхьа наха а, гора а эгна, дийхира:
– Веза-Воккха Дела! Хьайн кхиэлашкахь и тарлуш делахь, кху балех хьалхадаха Ахь тхо! Къинхетам бе ахь тхох а, тхан мискачу берех а! Веза-Воккха Дела! Хьан кхиэлашкахь и тарлуш дацахь, хьо реза хин волччу aгlop, иманехь а, къонахаллица а, айхьа делла валар тIеэца аьтто а бе Ахь тхан. Кху дуьненан къинойх цIандай, хьайн цIенчу хьаьтта цIена дIаэца Ахьа тхан синош, Веза-Воккха Дела!
Асхьаб воьлхура.
Цхьацца берш а боьлхура. Моллин гIоьнча маьждиган момсарна тIевелира, кхин а нахе схьакхайкха. Цуьнан мохь белира:
– Ва-а нах! Кхузара гуш Соьлжа-гIала цIергахь йерриг йогуш йу!
Массо, горабахна, йуха а доIанаш дан буьйлира.
Бодашкахь жим-жимма кхин а тIегуллора нах. Ца соццуш ламазаш дора.
Эххар мох белира.
Стигал жимма серлайолуш санна хийтира.
– Хастам бу Хьуна! Хастам бу Хьуна! Тхан мискачу
«ТIиэ-йуьххье» – хIетахь НГIАССР-н НКВД-н гIишло хилла Грозный-гIалахь Соьлжа йистехь долчу тIайна йуьххьехь. Цундела НКВД-х вайнаха xleтахь дуьйна иштта олуш хилла, цуьнан шен йолу це а ца йоккхуш.