Аннотация

«Հազարամյակ մը մեզմե առաջ» Մարիամ իշխանուհին Սեւանա կղզում որոշում է կառուցել Մարիամ Աստվածածնին նվիրված եկեղեցի եւ այն ավարտուն տեսքի բերելու համար, օգնության է կանչում Հովհաննես վանահորը, ում հետ միասին հատակագծում եւ կառուցում են, իբրեւ` աշխարհիկ կյանքից կտրված կղզում գտնվող սրբավայր: Եկեղեցու կառուցման աշխատանքներին ծանոթանալու համար Մարիամ Իշխանուհու եղբայրը իր դստեր հետ գալիս է Սեւանա կղզի, սակայն նրանց լաստը խորտակվում է եւ մի երիտասարդ աբեղա, վտանգելով իր կյանքը` փրկում է Իշխանին ու նրա դստերը: Աղջկա կյանքը փրկելուց հետո աբեղան սիրահարվում է Իշխանի դստերը` Սեդային, սակայն հոգեւորականի կոչում թույլ չեն տալիս նրան հանել սքեմը եւ ապրել աշխարհիկ կյանքով: Ի վերջո հոգեւորականը խոստովանում է, որ Սեւանա կղզում կառուցվող եկեղեցին, իրականում ոչ այլ ինչ է, քան իր եւ իշխանուհու սիրո խորհրդանիշը, եւ որոշում է քանդել եկեղցին, եւ մեկ այլ տեղում` առ Աստված իր հավատի օգնությամբ կառուցել մի նոր` սուրբ կոթող: Իր որոշման մասին նա պատմում է կղզու վանականներին, եւ պատճառաբանում, որ եկեղեցին աշխարհիկ է, որովհետեւ դրա հովհանավորը հեթանոս իշխանն է, սակայն վանականները չեն համաձայնվում քանդել եկեղեցին: Երիտասարդ աբեղան այդպես էլ չկարողանալով ընտրություն կատարել կնոջ եւ Աստծո միջեւ, իրեն նետում է լիճը, իսկ վանահայրը հեռանում է կղզուց:

Аннотация

Նարեկացու՝ մեզ հասած գրական ժառանգության կարեւորագուն ստեղծագործությունը «Մատյան ողբերգության» պոեմն է։ «Մատյան Ողբերգության» պոեմը հայ միջնադարյան գրականության մտքի ամենամեծ արգասիքն է, պատկանում է մարդկության ստեղծած գեղարվեստական մեծագույն արժեքների թվին։ Պոեմը ամփոփում է այն լավագույնը, ինչ ստեղծել է հայ քերթողական միտքը հնագույն ժամանակներից մինչեւ 10–րդ դարը։ Պոեմը բաղկացած է 95 գլխից։ Ժանրային առումով այն քնարական–հոգեւոր է։ Հայտնի չէ, թե քանի տարի է գրվել պոեմը, սակայն ավարտվել է մահվանից մեկ տարի առաջ՝ 1002 թվականին։Պոեմը հայտնի է «Նարեկ» անունով։ Տարբերվելով քնարական պոեմների մյուս հեղինակներից՝ Նարեկացին բոլորովին չի օգտագործել պատմողական սյուժեի տարրեր։ Բայց պոեմն էապես ունի իր սկիզբն ու վախճանը, ներքին գարգացման կուռ միասնությունն ու ամբողջականությունը։ Պոեմում խտացված են բանաստեղծի ողբերգական ապրումները, տարակույսները, թե ինքը կարո՞ղ է միանալ Աստծուն։ Նա տարակուսում է, որ կարող է հասնել իր իդեալին՝ Աստծուն, որովհետեւ գնալով աճում են իր մեղքերը։ Մինչդեռ Աստծուն հասնելու համար պետք է մարդու գործերի ու վարմունքների, հույզերի ու զգացմունքների աշխարհն իսպառ մաքուր լինի ամեն տեսակ թերություններից, ամեն տեսակ բացասական գծերից։ Կատարյալ մաքրության հասնելու համար մարդ պետք է ամենաանխնա կերպով խոստովանի ու դատապարտի իր վատ արարքները, մեղքերը։ Բանաստեղծն իրեն է վերագրում մեղքեր ու հանցանքներ, դատապարտում այն բոլոր բացասականը, ինչ դիտել է մարդկային կյանքում ու իրականության մեջ։

Аннотация

Կյանքի վերջին շրջանում Նար-Դոսը գրել է «Նոր մարդը» (1928) վեպի առանձին հատվածներ:Արձակագիրը փորձում է նախահեղափոխական կյանքը պատկերել նոր լույսի տակ, ցույց տալ այդ կյանքով ապրած մարդկանց հոգեբանությունը։ Գրողի ստեղծագործության մեջ հիմնականը մարդն է՝ իր մարդկայնական ու բարոյական հատկություններով։ Դրանով է նա կապվում հայ գրականության՝ XIX դ. վերջին եւ մանավանդ XX դ. սկզբին բարձրացրած համամարդկային ընդգրկման հարցերի ու առաջադիմական ձգտումների հետՆար-Դոսին բնորոշ է արդիականության սուր զգացողությունը, գեղարվեստական վարպետությունը:

Аннотация

Սեփական խղճի դատաստանի առջեւ Է կանգնեցնում իսկական սերը նաեւ իշխանուհով: Նա ուզում Էր հետ նայել, լսել տարիների, «մանկության հեովոսէ մարած ձայներ», արթնացած խղճի ձայներ: Բայց մոտիկ անցյալը մութ գիշերի նման անթափանց Էր թվում, միայն հատուկենտ լույսեր Էին ասղնտում հուշերի հա֊մատարած սեւ պաստառը… նրա հայացքն ուղղված էր իր ներսը, ՚ ուր մի զարմանահրաշ պատուհան էր բացվել անցած տարիների վրա։ Թելերը, որ նրան կապում էին հին ճանապարհի հետ եւ խաոնվել-խճճվել էին նրա կյանքի թելին, հարազատ էին ու թանկ։ Հուշերը ծանոթ արահետներով նրան տանում են հեռու-հեռու։ Եվ խղճի խայթի պես մի բան ծակում է սիրտը, իրենից հաշիվ էր պահանջում ազնիվ, բարի, հոգատար ամուսինը, որին զոհել էր սեփական հաճույքներին բավարարություն ՛տալու համարՆա մտորում է իր կորցրած տարիների մասին, այն կյանքի մասին, որ նոր էր սկսվել եւ որ կարող էր սկսվել ավելի վաղ։ Իշխանուհին փախչում է մենակությունից, վախենում ինքն իր հետ, ծանր հուշերի ու մտքերի հետ մենակ մնալուց։ Իսկ հուշերն ու մտքերը հնտապնդոլմ են նրան,, անդադրում փնտրում տանջալից «ինչու»-ների պատասխանը, փնտրում տարիների հեռվում, այն օրերում, երբ այնպես թեթեւ էր նայում կյանքին։ Կորցրել էր մի ավելի թանկագին բսւն եւ չէր նկատեք իր կորուստը։ Իշխանուհին մտքերի մեշ աննկատելիորեն փորձում է ճանապարհ հարթել արդարացման համար, իր խղճի հետ հաշտության ելք է որոնում՝ հիմնովին սրբագրելով երեկվա իր հայացքները կյանքի մասին։ Գրողը հոգեբանական ՛երեւույթների պատճառները որոնում է կյանքի պայմանների, միջավայրի ու դաստիարակության եղանակի մեշ։

Аннотация

Մուրացանը ուրույն դիրքորոշում ուներ 1880–ական թթ սուր բնույթ ստացած հասարակական հոսանքների գաղափարական պայքարում։ Լիբերալիզմի գաղափարախոսները ազգի պահպանության հիմքը համարում էին «նյութական հարստությունը». Մուրացանը դրան հակադրում էր «Բարոյական հարստություն» տեսակետը, մերժում էր այն ամենը, ինչ դեմընթաց էր ազգային միասնության եւ ավանդական կեցության գաղափարին։ Կրոնական այլադավանությունը, ըստ նրա նույնպիսի չարիք է, ինչ եւ կուսակցական բաժանումը: Արմատական ռեֆորմներն ու հեղափոխական վերաշրջումները չընդունելով՝ Մուրացանը երկյուղ ուներ, թե այդ ամենը կարող է խարխլել ազգային գոյականության հիմքերը՝ եկեղեցին, ընտանիքը, ազգային ավանդական սովորույթներն ու բարքերը։ «Չհաս է» (1886) վեպում ռոմանտիկական հեգնանքի դատափետումների է ենթարկում հայ ապազգայնացող վերնախավերին, ամենասուր տագնապներով վերապրում բարքերի այլափոխությունն ու բարոյական արժեքների կորուստը։

Аннотация

«Գթաթյան քույրեր» (1902) երկում Մուրացանը փորձում է վերստին հարություն տալ առաքյալ հերոսին, սակայն իրականությունը փշրում է նրա պատրանքները։ Նրա համոզմամբ հասարակությունն այլես ընդունակ չէ առաքյալներ ծնելու, քանի որ «ժամանակի նշանը» անձնասիրությունն է, որ տրոհել էր մարդկային էությունը եւ օտարել նրանից հերոսականն ու էպիկականը։ Իր ստեղծագործության մեջ արծարծելով անհատի ու հասարակության փոխհարաբերության հարցը՝Մուրացանը առաջադրում էր որոշակի էթիկական սկզբունքներ։ Հետեւելով Կանտի էթիկային՝ նա մերժում էր հեդոնիզմը, դրան հակադրելով երջանկաթյան իր ըմբռնումը՝ «նվիրվել հասարակաց բարվույն եւ դրա մեջ որոնել ճշմարիտ երջանկաթյուն»։

Аннотация

«Նոյի ագռավը» ռեալիստական պատմվածքում Մուրացանը հակադրում է վերացող գյուղացիական ապրելակերպը քաղաքի ապրելակերպին, քննադատում այն մտավորականներին, որոնք գյուղացիական հասարակությունից ելնելով մեջք են թեքում գյուղին: Վիպակի հերոսը գյուղի սոցիալական ու կրթական բարեփոխումների նպատակային գործունեության կարեւոր միջոց է համարում «համբերությունը»: Վերջապես նույն վիպակում, ակնարկելով հասարակական մտայնություններում տիրող գաղափարական ներհակությունները, Մուրացանը պատճառը վերագրում է գիտակցության եւ հոգեբանության սահմանը գծող նախապաշարմունքին: Խավարը կարելի էր փարատել միայն կրթության եւ լուսավորության միջոցով, դժվար հաղթահարելի մի սահման, որտեղ ստուգվում է առաքյալի բարոյական նվիրումը: Ամենից առաջ անհրաժեշտ է «համբերություն եւ բարոյական ուժ», անձնականը ընդհանուրին զոհելու զգացում, «անպայման անձնուրացություն եւ անձնազոհություն… որովհետեւ մարդու գոյության բուն նպատակը, հետեւաբար նաեւ նրա իսկական երջանկության գրավականը, ուրիշ ոչ մի բանի մեջ չեմ տեսնում, բացի միայն սեփական Եսն ուրիշի բարիքին զոհաբերելու մեջ»:

Аннотация

Մուրացանն իր «Անմեղ զրույցներ» պատմվածքների շարքի միջոցով ցույց է տալիս ժամանակի հայ հասարակության մտավոր ու ֆիզիկական ստրկացված վիճակը, նուրբ հումորի միջոցով ծաղրում իրենց թղթակից համարող «մտավորականներին» , ի ցույց դնում հայ հոգեւորականության որոշակի խավերի կեղծավորությունն ու գյուղական էլիտայի տգետ հնազանդությունը: Միաժամանակ նա ի դեմս «Թե ինչու իմ ստորագրությունը չընդունեցին» պատմվածքի հերոսի միջոցով ցույց է տալիս երիտասարդ մտքի մաքրությունն ու ազնվությունը: Ժամկոչ Պետրոսի կերպարով Մուրացանը ներկայացնում է գյուղացու բնորոշ մի տիպար, որն ամեն ինչ տեսնում է, ականջալուր եւ ականատես է, սակայն սեփական կարիքի բավարարմամբ նախընտրում է լռել ու հարմարվել տիրող պայմաններին: «Հատուկ թղթակիցը» պատմվածքն աչքի է ընկնում հերոսի ծաղրով, մի քաղքենի, ով իրեն առաջադեմ է համարոմ , մինչդեռ չունի անգամ սեփական կարծիք: Առաջին դեմքով ներկայացվող պատմվածքները այնքան խոսուն ու դիպուկ են, որ թվում է՝ ընթերցողն ապրում է նույն ժամանակահատվածում, ու մշտապես առնչվում է կերպարների հետ:

Аннотация

Պատմվածքներ Մուրացանը ուրույն դիրքորոշում ուներ 1880–ական թվականների սուր բնույթ ստացած հասարակական հոսանքների գաղափարական պայքարում։ Լիբերալիզմի գաղափարախոսները ազգի պահպանության հիմքը համարում էին «նյութական հարստությունը». Մուրացանը դրան հակադրում էր «Բարոյական հարստություն» տեսակետը, մերժում էր այն ամենը, ինչ դեմընթաց էր ազգային միասնության եւ ավանդական կեցության գաղափարին։ Կրոնական այլադավանությունը, ըստ նրա նույնպիսի չարիք է, ինչ եւ կուսակցական բաժանումը։ Արմատական ռեֆորմներն ու հեղափոխական վերաշրջումները չընդունելով՝ Մուրացանը երկյուղ ուներ, թե այդ ամենը կարող է խարխլել ազգային գոյականության հիմքերը՝ եկեղեցին, ընտանիքը, ազգային ավանդական սովորույթներն ու բարքերը։ Այս իրողությունը որոշակի ուղղություն է տվել Մուրացանի ստեղծագործությանը՝ դրան հաջորդելով բացահայտ միտումնավորություն։

Аннотация

Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունը Հայաստանի իրավական համակարգի հիմքն է՝ երկրի հիմնական օրենքը, որին պետք է համապատասխանեն մյուս բոլոր օրենքներն ու իրավական ակտերը։ Սահմանադրությունը նաեւ արժեքաբանական-գաղափարական փաստաթուղթ է, որը սահմանում է հասարակության կազմակերպման ամենահիմնական սկզբունքները, որոնց գործնական կիրառմանը եւ ամրապնդմանը պետք է ձգտի պետությունը։