LITMIR.BIZ

Скачать книгу

ek en Ricky mekaar sonder ’n woord of ’n huilery. Daar kom ook nie van die toeskouers wat stil rondstaan ’n gejuig of aansporing nie want niemand waag dit om aan die erns van Dêrra se lesse afbreuk te doen nie. Ná ’n kortstondige gestoei van kinetiese vuishoue, kopskiete en skoppe breek Dêrra die stilte en skree: “Bloed!”

      Ons stop onmiddellik en Dêrra begin sy inspeksie. “Julle al twee bloei. Wie eerste gebloei het, maak nie saak nie, julle het al twee gewen. Skud hande en gaan maak die toilet skoon,” beveel hy en loop na die ouer newe buite die sirkel. “Help hulle,” berispe hy, “julle het mos ledig rondgestaan terwyl julle gesien het hoe Jeremy sukkel en julle het saamgelag toe die balie omval.”

      Dit het al ons newe tot net voor sononder gevat om die toilet skoon te maak en alles te begrawe onder die wakende oë van Dêrra, wie seker gemaak het dat elkeen sy bydrae gelykmatig lewer. En só het ek vir Dêrra verstaan, as ’n harde maar regverdige man wie altyd seker gemaak het dat niemand ooit verantwoordelikheid ontduik nie. Dit, en dat enige konflik altyd moet eindig met ’n gebaar van versoening, wat inderdaad samewerking vereis, om ons menswaardigheid te herwin.

      En so was dit ook op die grootloop deur Elsiesrivier en Tiervlei, jy moes altyd oordeelkundig luister en noukeurig die wêreld lees, anders leer jy dalk die verkeerde lesse.

      Pa het my leer vuisslaan, messteek en bylkap. Dit het my, soos baie van sy ander lewenslesse, altyd onkant gevang: die vuisslaan van ons soms onverwagse bokslesse, as hy skielik ’n speelhou na my kant toe slaan en ek moet keer, of covertake en dit opvolg met ’n killer punch. Keer en slaan onmiddellik daarna, het hy altyd gewaarsku, want om net te keer is nie ’n man se werk nie. Die messteek het gekom toe hy my geleer het om sy varke en bokke op die djaart te slag. Dié was altyd ’n groot eer onder die seuns op die werf. Die bylkap was vir hoenders se koppe afkap en ’n bron van groot pret vir ons seuns, veral as hulle afkop rondhardloop en ons hulle probeer vang voordat hulle val. Varkslag was grootmenswerk en hoenderslag ons werk. Bloedwerk is manswerk in Pa se boek, en ware mans braak nie vir die koperige reuk van vars bloed, die swaelsuurstank van derms of die laaste poep van ’n slagdier nie. Ware mans slag varke sonder skoene. En ek wou eendag ’n varkslagter word, want hoenderslag is vir laaities.

      “Niemand fok met Dennis Vearey nie. Skollie se kind wiet hy ken van messtiek. Al kom djy moet nuatagedagtes sal hy djou soe bang slaan met ’n kaart dat djou vlag same time sak,” het uncle Ivan eendag ná ’n groot varkslagtery om die drinkvuur op die djaart vertel, terwyl hy ’n glas Lieberstein uit die seskan oor sy skouer vir Pa skink.

      Dis nou boeta Ivan, die skinker met die daggapil in sy mond wat hy altyd vir sy asma en hoëbloed gerook het want dis vir hom die enigste medisyne daarvoor. Hy was Pa se oudste broer, en soos die legende dit het, het hy klomp kinders by ander vrouens gehad en geen by sy vrou auntie Dora nie. Die kinders het gewoonlik voor Paasnaweek, in skoolvakansies, en in Desember op die djaart met ’n sakkie klere geland en sommer daar en dan deel van die groot trop newe en niggies van die Vearey-stam geword. Boeta Ivan, soos Pa sou sê, skiet nie blanks nie, hy maai alles wat hy saai.

      Boeta Ivan was ook ’n baasstoriesnyer. Eendag om die drinkvuur vertel hy ’n stuk oor Pa waaroor daar altyd net in sy afwesigheid gefluister word. Boeta Ivan sny die storie só:

      “Dit was die dag voor Good Friday toe Dennie stalle toe loep ommie pêre te span virrie wa virrie Easter se broke. Ek is nog portside biesag ommie snoeke oppie waentjie te line, toe kô Dennie met ’n tynskêr se blade vol gazi uitgehaloep en skree: ‘Daai varke het vi Mamba gestiek! Saal op! Moetie slange hangie, voorie einde vannie dag is dit over kedovers mettie varke!’

      “Toe begrawe ôs vi Mamba daa onne ’n portjacksonboempie innie djaart voorie son tieng, cause why djulle wiet mos lat ’n perd wat te lank lê, stink erge as ’n vark. Daa was trane, maa manstrane, mansgehuilery en nie girlietjankery nie.

      “Toe gaan haal Dennie vi uncle Martie, Earnie, en boeta Sunny en ôs vier broes enne skoonbroe march na Sesstraat toe. Al wat ek djulle nou kan sê, cause djulle is nog te jonk virrie violens vannie liewe, is rat daai moegoes innie Sesstraat het visak met hulle vlag en pleabaadjie gedrape. Hulle ringkop gie to vi Dennie ’n splinte nuwe waperd.

      “Maarie storie is noggie oorie. Dennie het halfte vannie ringkop se broke routes innie lane afgevat en ’n braai op ôs djaart georganise mettie ringkop en sy manskappe. Toe pis hy op hulle vlag. Djulle moes hulle gevriete gesienit toe hulle klaarie vleis gevrietit en hy sê vi hulle dankie, cause die perd smaak befok. Die goed het getjank soes maer varke en mamok soes moegoes wattie kan suip nie. Daa was niks comebacks sie, cause hulle het gewiet lat as hulle wee kak try, maak ôs hulle zalties!”

      Boeta Frank was Pa se beste vriend. Hulle het dikwels saam vis en groente op straat van hulle bakkies af gesmous. Hy was altyd baie spiekeries geklee met ’n potloodstreep- swart hanggat broek wat rus op ’n paar Crockett & Jones, afgerond met ’n spierwit langmouhemp onder ’n pencilstripe-batwingonderbaadjie gemaak deur ’n tailor van Louw se Bos met ’n Worcester-lappie. Wanneer boeta Frank in Crown Road in Louw se Bos optrek met sy swart Ford Fairlane om domino’s te speel het hy altyd met style uitgeklim. Eers poseer hy soos James Dean met ’n Gold Dollar-sigaret aan die linkerkant van sy mond om sy klere reg te trek, dan haal hy die goue ketting van sy sakhorlosie uit sy onderbaadjie om die tyd te kyk. Daarna stap hy kalm voort met ’n gevaarlike rôl: Hy tel sy hand hier van onder sy regterknie af op en op swaai dit tot oor sy hart terwyl hy kop omhoog vorentoe vaar deur almal wat vinnig met respek opsy staan.

      “Gentilmin walk, dey nevva run,” het hy soms deur sy tande gesny terwyl sy donkerbruin oë jou deurboor. “’n Genuine ou kyk sy enemy straight innie oë as hy move en praat, cause die enemy se oë is die bioscope van sy hondgedagtes.”

      By boeta Frank en Pa het ek vroeg die beginsels van handeldryf geleer. Op twaalfjarige ouderdom was ek reeds gesout in hoe om ’n produk te adverteer deur vroegoggend met my vishoring te blêr en van agter op die Ford FT-bakkie uit te basuin: “Sê vir djou Ma daar’s vis!” of “Lekker tamatie virrie party!”

      Boeta Frank het my eendag ’n baie belangrike les geleer van op skuld koop wat my nou nog die rillings gee as ek enigiets groots op krediet moet koop. Destyds was aartappels omtrent R1 ’n sak by Epping se mark, maar boeta Frank en Pa het dit oor ’n maand op skuld vir R2 verkoop, met ’n weeklikse afbetaling van 50c. As jy nie by die einde van die maand die volle R2 afbetaal het nie, word daar ’n bybetaling van 50c vir elke uitstaande week bygereken.

      En as jy nie jou skuld betaal nie? Wel, ek het al gesien hoe boeta Frank met sy swart potloodstreepbroek hanggat uit sy bakkie klim, sy sakhorlosie uithaal en iemand vermaan: “Of my watch loep te vinnag of djy is laat! Okay, miskien is die watch verkeerd. Maar djy sal volgende week ekstra moet betaal plus interest om dié watch reg te maak. Verstaan ons mekaar!?”

      Boeta Frank en Pa se groente-en-vis-smousbedryf was harde werk. Op vroeë, rypkoue Saterdagoggende was ek soms kaalvoet met tone wat byt saam met hulle in die Koue Bokkeveld om agter-die-deuraartappels op plase van naamlose werkers te koop. Of ons het douvoordag êrens langs ’n afpad naby ’n Weskus-vissersdorp met die Ford-bakkie in bosse weggekruip en gewag vir die plaaslike vissermanne met hulle houers vol kreef, perlemoen en vis. Dit was ook geheime en gevaarlike werk. Ná sulke geheime transaksies was die aankope gewoonlik goed weggesteek en boeta Frank en Pa het dan op pad huis toe die wêreld goed verken. As daar enige gevaar van die polisie langs die pad was, het hulle gewoonlik êrens van die pad afgewyk en gewag tot dit veilig was om voort te gaan.

      Maar hulle het nie altyd die polisie ontduik nie. Een donker Saterdagoggend in die winter, langs die ou Malmesbury-pad op pad terug van die Weskus af, trek hulle skielik af tussen die bloekombome.

      “Is djy seker dis hy?” vra boeta Frank vir Pa.

      Pa staar oor die stuurwiel na ’n geel Ford-polisiewa ’n ent verder in die pad waar ’n Boer in blou uniform met ’n flits in ons rigting flikker.

      “Ek gaan gou kyk,” antwoord Pa en klim versigtig uit. Hy loop stadig vorentoe terwyl die Boer se flits hom bestraal.

      Skielik skakel die Boer die flits af, net toe Pa by hom aankom. Dit is gespanne in ons bakkie en boeta Frank maan my vinger

Скачать книгу