LITMIR.BIZ

Скачать книгу

nie. Ek het ’n smeekversoek; ek het jou nodig. Nog ál die jare soek ek na lewende mensehulp, en almal wat ek nader, vlug van my weg. Asof ek geen ander oogmerk kon hê nie as om paaiboelie te speel!

      “My vriend, ek lees op jou gesig dat jy ’n vyand is van onreg. Nog nooit het jy van so ’n onreg op aarde gehoor as wat my aangedoen is nie. Luister: ek is Petrus van Graan. Daardie man wat met my liggaam hier uit die skyndood opgestaan het, is nie ek nie.

      “Ek en Frans Rysselaar het albei na dieselfde nooi Emmie Damberg gevry. Miskien het jy die geskiedenis hier van die mense gehoor?”

      “Ja,” sê ek, en ek was my nie eens verwonder oor die kalme alledaagsheid van my stem nie. Alle vrees was van my gewyk; dit kon ’n gewone lewende persoon gewees het met wie ek in die gesprek is. “Ja,” sê ek, “oom Freek van Zyl het my gisteraand die hele geskiedenis vertel; die woeste geaardheid van Frans, die moordaanslag waarby hy homself verongeluk het, jou siekte, die ontwaking uit die skyndood, Emmie se kranksinnigheid …”

      “Dis na Emmie toe wat ek jou wil stuur,” vervat die stem en ek kon sy aandoening daarin merk. Hy bly ’n rukkie stil, en toe gaan hy aan.

      “… Deur die ylende waan van my koors was Frans se gees altyd by my, spottende, vloekende, teen my worsteling worstelende. Toe Emmie my oë toemaak en haar afskeidsoen op my voorkop druk, en ek voel dat ek wegsink tot niet, hoor ek nog met my heengaan Frans se afskuwelike spotlag: ‘Petrus van Graan, nou het ek vir jou … en vir Emmie. Swerf jy nou ná dese rond as ’n spook.’

      “Die dag van die begrafnis, toe die skare buite aan ’t versamel was, staan ek aan die voet van die doodkis – ’n gees. In die kis lê my liggaam. Die kamerdeur – daardie deur aan jou linkerhand, my vriend – die kamerdeur gaan oop. Oom Freek en Emmie kom in. Hy skuif die deksel opsy; Emmie gryp hom aan die arm en skree: ‘Petrus is nie dood nie!’

      “Ek staar so in die gesig in en kyk na die liggaam in die kis. Net ’n halwe oomblik, en sonder dat die twee dit merk, lig een van die ooglede so effentjies op; ’n venynige gryns sprei oor die lippe om dadelik weer te verdwyn. Ek sien dis Frans Rysselaar se gees wat van my liggaam besit geneem het.

      “Hy maak sy oë oop en gee ’n sug. Emmie kniel by die kis, omhels die liggaam … my liggaam. Ek wou uitbars en skree: ‘Emmie, Emmie, dis nie ek nie!’ Dit was onnodig. So ’n bedrog was op haar onmoontlik. My liefde en hare het nie by die liggaam opgehou nie. En die mense dink Emmie het deur die skok van haar verstand af geraak! …

      “My vriend, as jy niks oorhet vir ’n blote spook nie, neem ek jou nie kwalik nie. Jy sal self eendag een wees, maar tot hier toe is jy nog ’n mens van vleis en bloed; meegevoel is maar net moontlik tussen gelykes … buiten, dink ek, tussen my en Emmie … Maar om my ontwil soebat ek nie … om haar ontwil, sy is nog ’n mens soos jy; en in stilte en eensaamheid … sy durf mos nie medelye soek nie, sy is dan kranksinnig … in stilte en eensaamheid ly sy die foltering van ’n hel op aarde …

      “Het jy die mensehart, my vriend, om jammerte te voel vir die bittere ellende van ’n mensedogter? Om iets te doen vir Emmie? Ek is magteloos. Die geregshof staan nie vir my oop nie. Aan hierdie toneel van my afskeid, om ’n rede wat ek nie vir jou kan uitlê nie, is ek gekluister. Ek kan nie hier weg nie; diegene wat hier kom, vlug van my. My liggaam met die valse siel wat daarin is, het ek hier weggewerk. Maar wat help dit? Ek is eensaam; Emmie is eensaam …” Die gees bly stil.

      “Petrus,” sê ek, “wat ek op aarde kan doen, sal ek doen. Sê vir my, op watter manier kan ek van diens wees?”

      “My vriend, koop Wilgerdal van oom Freek. Dis ’n valse prokurasie wat hy het, met my hand in my handskrif onderteken. Maar die valsheid daarvan maak hier geen saak nie; ek, die eienaar, gee jou die reg. Jy sal die plaas so te sê verniet kry; en Emmie, wanneer sy verstaan, sal sy jou die koopprys terugbetaal. En dan, my vriend, gaan dan na Emmie toe en sê vir haar ek wag hier vir haar, en bring haar hier.”

      Net so stil soos ek uitgekom het, het ek weer ingegaan by oom Freek se huis, en in die vrykamer gegaan en my uitgetrek en gaan lê.

      Ek lê nie te lank nie, toe breek die dag. Ek hoor in die huis roer om koffie te maak. Oom Freek bring self my koffie in kamer toe.

      “Ek hoop jy het ’n goeie nagrus geniet, neef Hendrik?”

      “Oom, nee; ek het nie geslaap nie. Ná Oom se verhaal van gisteraand was ek die hele nag met Wilgerdal besig.”

      Die ou glimlag. “En hoe ver het jy daarmee gekom, neef Hendrik?”

      “Oom, sit tog hier by my op die kooi. My plan was gewees om dadelik vanmôre my reis voort te sit. Maar ek het lus gekry om Wilgerdal te koop. Oom het mos die prokurasie.”

      “Neef Hendrik, dis nie my saak nie; ek tree op vir ’n ander man. Ek kan nie ’n koper afraai nie. Maar tog, soos hy sou handel, so sal ek handel in sy plek, sonder bedrog. Ek het jou gesê die plaas is onverkoopbaar. As die vloek nie daarop was nie, was hy ’n agtduisend pond werd. Verlede week het Petrus my geskryf ek moet die plaas weggee, al was dit vir honderd pond. Hy betaal belastings; daar is geen vooruitsig om ooit iets terug te kry nie … Snaaks, daar was ’n vloekwoord in die brief – iets wat ek nie van Petrus gewénd is nie. Maar dit wys hoe hy voel oor die plaas; dis ’n ketting om sy nek.”

      “Sal ons sê honderd pond, oom Freek?”

      “Neef Hendrik, as jy honderd pond het om weg te gooi, is dit jou saak. Ek het niks vir jou weggesteek nie.”

      Ná brekfis, dieselfde voormiddag daar in oom Freek se voorhuis, het ons die koopbrief geskryf en geteken. Daar was ’n paar bure by. Ek kon sien hulle beskou die vreemde neef Hendrik vir ’n mal man. Hy sou sy dwaasheid besef met sy eerste besoek aan Wilgerdal. Weinig wis hulle dat my eerste besoek al klaar afgeleg was.

      Emmie se ou moeder, ’n liewe tante, kon maar nie verstaan wat ek daarmee kon voorhê, ek ’n vreemdeling, om Emmie te wil sien nie. Watter soort onbeskofte nuuskierigheid was dit? kon ek sien dog sy. Dit het my soebat gekos voordat die ou dame my wou toelaat om na Emmie toe te gaan.

      Ek kry haar onder ’n wilgerboom, langes die rivier, sit sy op die gras. Sy is besig om ’n krans van wit rose te vleg. ’n Entjie van haar af staan ander kranse opmekaar gestawel, droër en droër en meer verwelk na onder toe tot daar naderhand net die kaal stokke was. Ek kom tot voor haar. Sy kyk dwarsdeur my sonder om my te sien.

      “Petrus,” sê sy, “ek vleg dag vir dag ’n vars krans vir jou. Maar dan verwelk hy maar weer. Want daar is nie ’n graf van jou waar ek my kranse op kan lê nie.”

      “Emmie,” sê ek. “Petrus het my na jou toe gestuur. Nie die valse Petrus nie – jou Petrus, jou eie Petrus wat jy liefhet.”

      Vir die eerste maal kyk sy my met verstand aan.

      “Vreemdeling,” sê sy, “het jy geen hart nie? Kom jy my leed bespot?”

      Ek gaan by haar op die gras sit en ek vat haar hand. “Emmie,” sê ek, “luister en oordeel self of jy my sal glo. Ander mense sal my nie glo nie.”

      En toe vertel ek haar stap vir stap wat my die nag wedervaar het.

      Toe ek klaar was, staan sy die eerste op. “Kom,” sê sy, “neem my na Wilgerdal toe.” Sy loop vooruit tot by die huis.

      Toe ons aankom, staan die ou tante op die stoep. “Moeder,” sê Emmie, met die stem en toon van ’n regsinnige, “ek gaan met hierdie vriend ’n entjie saamry. Ek het tot myselwe gekom.”

      Die trane kom in die ou dame se oë. Sy omhels haar dogter, en toe kom sy na my toe en sy gee my ’n soen. “Vergewe my die vryheid, my neef; maar jy het my dogter gered – ek weet nie hoe nie.”

      ’n Paar uur later hou ek met my kar voor die bouvallige opstal van Wilgerdal stil. Ek help vir Emmie van die kar af en stap met haar aan die arm tot op die stoep. Die voordeur gaan oop. Ek kyk in, daar is niemand nie; by die deur vandaan kom dieselfde stem wat die vorige nag met my gepraat het: “Kom in, Emmie; ek het lank gewag vir jou.”

      Emmie

Скачать книгу