LITMIR.BIZ

Скачать книгу

dit darem sélf ook bedoel as ’n regte bufferplakker, en nie as ernstig bedoelde lewensreël nie?

      Maar wie weet? Ek wou nog ingaan en haar self gaan vra, maar sommerso deur die venster al het sy vir my geheel en al te besig gelyk . . .

      Hoop vir gister

      Twee ouerige Engelse vriendinne het glo volgens jare lange gebruik elke Saterdag saam die bus geneem na die nabygeleë buurdorpie om hulle weeklikse inkopies te gaan doen in die groter winkelsentrum daar. Tot een op ’n dag uit die bloute sê: “Ek gaan nooit in my lewe weer in daardie dorp koop nie. Hulle sal my geld nie weer sien nie.” Totaal oorbluf wil die ander een weet wat dan gebeur het? “Hulle het ons aangeval en ons huise afgebrand,” is die verbitterde verduideliking.

      Na ’n paar oomblikke van volkome verbystering sê-vra die ander: “Maar dit was tog 950 jaar gelede?”

      “Mag wees,” kom die weerwoord, “maar ek het dié week eers daarvan gehoor.”

      En so lewe ons, soos William Faulkner sou sê: “Die verlede is nie dood en begrawe nie. Dit is nog nie eens verby nie.”

      Die verlede bly met ons, in ons, en laat ons nie vry nie. Wat gebeur het, hou ons gevange met kettings van teleurstelling en verbittering, van verwyt en selfbejammering.

      Dit geld vir ons diep persoonlike ervarings, van ons verhoudinge met dié naby ons – ons ouers, kinders, geliefdes, vriende – en ook met ons naastes in die samelewing rondom ons.

      Herinnerings aan vergange pyn, onreg en kwaad bly kleef aan ons, word déél van ons, vorm ons gedagtes, vooroordele en standpunte.

      Ons gedagtes is soos spookhuise waarin lang vergange herinnerings soos geeste ronddwaal en ons elke keer weer onverwags oorval en verskrik.

      Die meeste van ons ken dit so goed en weet hoe waar dit is.

      Hoeveel mense gaan nie gebuk onder diepe droefhede wat hulle lewenslank saamdra nie? Hoeveel dra nie wonde van gebroke verhoudinge, littekens van leed en teleurstellings nie? Hoeveel selfverwyte oor mislukkings en verkeerde keuses is nie elke môre weer vars en wrang nie?

      Ja, hoeveel onder ons word nie deur ons verledes gemáák, gedefinieer, tot wat en wie ons nou is nie?

      En tog is dit so onnodig.

      Ons hoef nie so te lewe nie. Ons kán bevry word van dié kettings en dié dwaalgeeste van gister.

      Trouens, dis die punt van die evangelie: Dis nooit te laat nie. Vir skuld is daar vergiffenis. Vir leed is daar troos. Vir konflik is daar versoening. Vir gebrokenheid is daar heling. Donker wyk voor lig. Wat agter lê, hoef nooit te bepaal wie ons is en wat ons vorentoe sal wees nie.

      Aan die toekoms kan ons min doen, skryf die groot geleerde Ninian Smart, maar wat ons wel kan verander, is die verlede.

      Ons kan anders daaroor begin dink. Ons kan dit verwerk, dit nuut leer sien, dit selfs vergeet, agter ons laat, indien nodig. Ons kan ons beelde van onsself en van mekaar anders begin teken; ons rekonstruksies van wat presies gebeur het, wysig. Ons kan alles in ’n ander lig begin sien, en vrede maak – ook met onsself en ons eie lewensloop, en só ’n nuwe toekoms ontvang.

      Die strokiesprentkarakter en groot 20ste eeuse denker, Charlie Brown, geskep deur Charles M. Schulz, sê dit selfs nog beter. In diep gesprek met hom sê Linus: “Ek glo dis verkeerd om jou te kwel oor die dag van môre. Ons moet liewer net aan die hede dink.”

      “Nooit,” sê Charlie Brown ontstig, “dit sal oorgawe beteken, boedel oorgee, moedverloor, sommer gaan lê. Nee, ek hoop nog altyd dat die verlede beter gaan word.”

      Skole maak mense

      Skole maak mense. Deur die eeue, in alle gemeenskappe, alle kulture. Dit wat “skole” genoem word – hoe uiteenlopend ook al! – is altyd bedoel om dié soort mense te kweek wat die betrokke gemeenskap wil hê. Skole moet “ware mense”, goeie burgers, staatmakers voortbring; goed opgevoedes, mense om mee saam te leef in ’n gelukkige samelewing.

      Oorspronklik het die woord skool eintlik “vrye tyd” beteken! In die Griekse stadstate, soos Athene of Sparta, was net die bevoorregtes se kinders gelukkig genoeg om “vrye tyd” te hê – omdat hulle nie van kleins af die huishouding moes help dra nie. Dié kinders kon hulle vrye tyd op die markpleine verwyl, in die skole van die denkers deurbring, aan die voete van figure soos Sokrates, Plato en Aristoteles.

      Dáár is hulle wysgemaak hoe om te leef, as mense, as burgers op wie die betrokke stad kon staatmaak; geleer hoe om die ambag van die lewe, die kuns van menswees, te beoefen. Hulle moes praktiese kennis, lewenskennis, opdoen. Hulles moes veral krities leer dink, ook oor nuwe vrae en uitdagings wat oor húlle pad sou kom in dae vorentoe, wanneer hulle leermeesters nie meer kon help nie.

      Aan die wortel van dié lewensvaardighede het die sogenaamde “kardinale deugde” gelê – waardes wat hulle hul eie moes maak; lewensinstellings om deur jare lange dissipline en oefening aan te leer en vir hulle toe te eien, tot dit tweede natuur sou wees, vanself sou kom in enige krisis. Vir die Grieke was dit deugde soos wysheid, geregtigheid, moed en matigheid. As skole súlke mense kon kweek, het hulle geglo, sou hulle samelewing gelukkig wees, menslik, góéd.

      So was dit ook in Bybelse tye. Dink aan die profete met húlle skole, aan die wysheidsleraars, aan Jesus en sy dissipels, aan Paulus en Timoteus.

      En so is dit nou nog. Met die eeue wysig die waardes en deugde dalk, maar ten diepste hoop alle gemeenskappe dat skole dié soort mense sal lewer wat dié betrokke samelewing menslik, gelukkig, leefbaar, sal maak.

      Dit gaan om méér as net die aanleer van kennis, van die nuutste stand in vakke en dissiplines, al beskou ’n samelewing dié ook al as hóé belangrik, soos in ons dag. Dit gaan selfs om meer as net die voorbereiding van mense om spesifieke openbare rolle te speel, take te vervul, beroepe te beklee, soos wat deur die sogenaamde “uitkomsgebaseerde onderrig” dikwels tragies misverstaan word.

      Nee, ágter die kennis en ágter die beroepsopleiding skuil dieper behoeftes, word ’n belangriker uitkomste nagejaag, naamlik om ménse te vorm. En dit gebeur op allerlei maniere. Ja, ook soms deur áfleer – wat dikwels belangriker en moeiliker is as aanleer!

      Gelukkig is ’n samelewing met goeie skole, waar deugsame mense gekweek word, landsburgers op wie gereken kan word in uitdagende tye.

      Daarom is gemeenskappe verantwoordelik vir die soort skole wat hulle het. Samelewings kry die skole wat hulle verdien. Burgers, ouers, onderwysers en kinders máák almal saam die soort skool – deur betrokkenheid en omgee, óf deur onverskillige versuim.

      Skole maak mense, ja, maar mense maak ook skole. Of nié.

      Mis mos

      “Ek het nooit besef tuinmaak is so lekker nie,” groet ’n kollega my een oggend met glinsterende oë. “Ek het mos in ’n pastorie grootgeword,” begin hy verduidelik, maar ons word onderbreek en ek mis die res. Wat my laat wonder. Mos? Ek het “mos” in ’n pastorie grootgeword, en dáárom nooit besef hoe lekker tuinmaak is nie? Wat sou hy tog kon bedoel het, met dié vreemde “mos”? Verklaar “pastorie grootgeword” dan sommer vanself nie-weet-hoe-wonderlik-tuinmaak-is-nie?

      Is daar dalk iets in die Christelike geloof wat ons vervreem van die grond, van tuine, plante, diere, die aarde? Ek onthou talle stemme – krities, verwytend, sinies – wat die Joods-Christelike tradisie met sy motto “onderwerp die aarde en heers daaroor” beskuldig van ekologiese verwoesting. En ewe talryke studies wat weer die Griekse invloed in dié lang kerklike tradisie verwyt dat dit gees bo materie verhef, siel bo liggaam, die hemel najaag en aan die aarde ontrou raak. Maar ek onthou ook tallose voorbeelde van die teendeel, van hartstog vir die skepping, vir die aarde, vir die grond, vir alle lewe, wat diep in die hart van die Christelike geloof veranker en verwortel lê, en op talle, talle maniere deur die eeue blyk uit die leer en die lewe van die kerk.

      Of lê die rede vir sy vreemde “mos” dalk net in die Protestantisme? Lê dit spesifiek aan die tradisie waaruit

Скачать книгу