LITMIR.BIZ

      Burada kısaca verdiğim mit, Aztek kozmogonisinde öne çıkar ve “Dünyanın Çağları” ya da “Güneşlerin Çağları” miti olarak bilinir. Mevcut zamanın, dünya tarihinin beşinci çağı yahut dönemi olduğu fikri yaygın bir şekilde kabul ediliyordu. Dünya çeşitli nedenlerle dört kez yıkıma uğramıştı ve mevcut dönem de bunlara benzer başka bir felaketle sonlanacaktı. Böylesi evrensel bir yıkımın etmenleri ise büyük bir tufan, dünya çapında bir yangın, dehşetli kasırgalar ve kıtlık, depremler ve vahşi hayvanlardı. Bu yüzden, bitişlerinden itibaren Çağlar, Güneşler ya da Dönemler; Su, Ateş, Hava ve Toprak Çağları olarak adlandırılmıştı. Beşinci yani mevcut çağ, akıbetini bilmediğimizden henüz adlandırılmış değildir.

      Özellikle de yakın zamanda Meksikalı eskiçağ uzmanı Chavero tarafından büyük bir ihtimamla incelendiği için bu mitin ayrıntılarına girmeyeceğim.47 Ben yalnızca şuna işaret etmekle yetineceğim: Bu mit, Meksika ve hatta Amerika topraklarına has bir köken aramamıza imkân vermeyecek kadar çok sayıda benzer mitle fazla yakından özdeşleşmiş durumdadır. Oregon’da yaşayan Tualatilere bakabiliriz. Bize insanlığın dört kez yaratılması ve yok olmasından, ilk çağın sonunda insanların yıldızlara dönüştürüldüğünden, ikinci çağın sonunda taş olduklarından, üçüncü çağın sonunda balıklara çevrildiklerinden ve dördüncü çağ kapandığında ise balıkların kaybolup yerlerini şimdi dünyada yaşamakta olan kavimlere bıraktıklarından bahsedeceklerdir.48 Yahut da eski Babil’in çivi yazısı yazıtlarını okuyarak insan ırkının uğradığı dört yıkımının nedenlerinin bir tufan, vahşi hayvanların saldırısı, kıtlık ve salgın hastalık olarak belirtildiğini görebiliriz.49

      Sayıları kolaylıkla artırılabilecek olan bu tesadüflere dair getirebileceğim açıklama, dört ana yönü temsilen dört sayısının seçildiği ve içinde yaşadığımız beşinci ya da mevcut çağın ise Işık Ruhu yani dört ana yönün hükümdarı tarafından yönetiliyor olduğudur. Esasen ilk şafak vaktinin uzayın ilişkilerini belirleyerek yaptığı gibi Işık Ruhu’nun da insanları yönettiğine, hareketlerinin rehberi ve yöneticisi olarak davrandığına inanılıyordu.

      Bütün Aztek mitolojisinde, geleneklerinde ve âdetlerinde dört kardeşe dair bu kadim miti bulabiliriz. Bunlar, o halkın dört atasıdır ya da söz konusu halkın ilk atalarını kendi yerleşim alanlarına götüren dört kabile reisidir. Tezcatlipoca ve Quetzalcoatl’a bilhassa coşkuyla tapmış ve Quetzalcoatl’ın sembolü kutsal beş noktayı topraklarındaki muazzam bir uçurumun kenarına devasa figürlerle kazımış olan Meztitlan’ın kaba dağlıları, o ilk dördüze sembolik unvanlar vermişti:

      Ixcuin: Dört yüzü olan.

      Hueytecpatl: Kadim çakmaktaşı.

      Tentetemic: Öldüren dudak taşı.

      Nanacatltzatzi: Nanacatl denilen zehirli mantarla zehirlendiğinde konuşan.

      Mite göre bu dört birader, adı “büyük, kadim annemiz” anlamına gelen Hueytonantzin adlı tanrıçadan doğmuştu. Ancak bir evlada yakışmayacak şekilde ona karşı gelerek onu katledip güneşe kurban ettiler ve kalbini yine bu ilaha sundular.50 Başka bir deyişle bu, dört ana yönün hikâyesidir. Bu yönler, seher vaktinde şafakla belirlenir. Öte yandan şafak, doğan güneşte kaybolur ya da ona kurban edilir.

      Bu dört biraderden ilki olan Ixcuin yani “Dört tarafa bakan” ya da “Dört yüzü olan”ın Quetzalcoatl’dan başkası olmadığını düşünüyorum.51 Kadim çakmaktaşı ise muhtemelen Tezcatlipoca’dır. Dolayısıyla bu mit, önceki sayfada verilen İrokua mitiyle bilhassa yakın bir ilişkiye ulaşır.

      Azteklerin bir diğer miti ise bu dört kardeşi yahut ilksel kahramanı şöyle verir:

      Huitzilopochtli

      Huitznahna

      Itztlacoliuhqui

      Pantecatl

      Bu

Скачать книгу