ТОП просматриваемых книг сайта:
Dunyoning ishlari. O‘tkir Hoshimov
Читать онлайн.Название Dunyoning ishlari
Год выпуска 0
isbn 978-9943-26-780-0
Автор произведения O‘tkir Hoshimov
Издательство SHARQ
Sepkilli xola xursand, oyim nimadandir bezovta, ammam bo‘lsa chimirilib o‘tirardi.
– Ertalab choyni biznikida icha qoling, – deb taklif qildi Sepkilli xola.
– Yo‘g‘-a, men saharlab ketishim kerak! – ammam yuzini o‘girdi.
Biroq u ertalab ketmagan ekan. Ammamning qattiq-qattiq gapirishidan uyg‘onib ketdim.
– Birovning molidan hazar qilmagan noinsof! Hech bo‘lmasa qo‘shniligingni o‘ylamaysanmi! Tish yasatish uyoqda tursin, ming ko‘yga solsayam, onaginamdan qolgan molni taniyman.
– E, bunaqalarda insof nima qiladi! – Bu onamning ovozi emasdi. Ko‘rpaning bir chetidan mo‘ralasam, mahallaning otin xolasi – semiz xotin. – Qaysi kuni Inoy cho‘loqning yil oshisida ikkita choynak yo‘qoldi, – dedi u hasrat qilib. – Shundan boshqa it ham olmaydi, deb o‘choqboshisiga kirsam, turibdi. Tumshug‘idagi chegasidan tanidim. «Ha?» desam, «Adashib kirib qolgandir-da», deydi. Ha, yer yutgur, choynakning oyog‘i bor ekanmi, senikiga o‘zidan o‘zi adashib kiradigan!
– Tag‘in erini maqtaganiga o‘laymi? Insof kirib qolgan emish! – Ammam jahl bilan qo‘lini musht qilib, xontaxtaga botirgan edi, barmoqlari shiqirlab ketdi. – O‘lganda insof kiradi, o‘sha bangi mo‘ylovga.
Oyim choy ko‘tarib kirdi.
– Qo‘yinglar endi, – dedi iltijoli ohangda. – Olgan bo‘lsa olgandir. Birovning qo‘lidan tutmagandan keyin nima deysiz? Mayli, mingdan ming roziman.
– Siz unaqa boyvachchalik qilmang, Kelinposhsha! – dedi ammam shaxt bilan. – Bolangizni kiyintiring. O‘zingiz ham otlanib darrov oldimga tushing!
Oyim choynakni xontaxtaga qo‘yarkan, goh ammamga, goh otin xolaga hayron bo‘lib qaradi.
– Qayoqqa?
– Ochiq mozorga! – ammam hammasiga oyim aybdordek piching qildi. – Mahallamizda folbin bor. Suf desa, ariqdagi suv teskari oqadi. O‘shanga oboraman. Mana, otin ham guvoh bo‘ladilar, qaytarma qildiramiz. Qani, bo‘yniga olmay ko‘rsin-chi.
Oyim boshini quyi solgancha turib qoldi. Chamasi ikkilanar edi.
– Endi, – dedi chaynalib, – ko‘zdek qo‘shni bo‘lsak…
– Ho-o! – ammam o‘rnidan turib ketdi. – Beli og‘rimaganning non yeyishini tomosha qilinglar! Onaginamdan qolgan bitta-yu bitta yodgorlik yo‘q bo‘lib ketaverarkan-u qo‘shningizga joningiz achib qoldimi? Mening sovunimga kir yuvmabsiz hali. Haq joyida qaror topmaguncha, qo‘ymayman. – U menga o‘girildi-da, ovozini muloyimlatdi. – Mana, bola bilan fol ochadi. Norasta bola rostini aytadi. Borasanmi?
O‘rnimdan irg‘ishlab turib ketdim.
– Boraman! Boraman! – dedim baqirib.
Bo‘lmasa-chi, ammamnikiga borsak, tramvayga tushamiz! Maza qilib uzum yeyman!
Choy ichib bo‘lgandan keyin, ammam, oyim, otin xola, men – to‘rtovlashib yo‘lga chiqdik. Beshyog‘ochga yetib borsak, bo‘ldi. U yog‘iga tramvayga o‘tiramiz-u jiring-jiring qilib ketaveramiz. Maza!
Mazalikka mazaku-ya, biroq Beshyog‘ochga yetib olguncha ancha gap bor-da! Do‘mbrobodga chiqishimiz bilanoq botinkam oyog‘imni siqa boshladi. Yechib, qo‘limga olvoldim. Yozning tong pallasida yalangoyoq tuproq kechib yurishning zavqi boshqacha bo‘ladi. Undek mayin, salqin tuproq barmoqlaringiz orasidan bilq-bilq otilib chiqadi. ketaverasiz, ketaverasiz, hecham charchamaysiz.
Laylaktepadan o‘tib Qozirobodga borganda qaynama buloqdan muzday tiniq suv ichdik. Keyin Chilonzor keldi. Yo‘lning shundoqqina bo‘yida oqish yaprog‘ini chang bosgan, tikanlari «tish qayrab» turgan chakalakzor – chilon jiydalar (shuning uchun bu yerni Chilonzor deyiladi). Yo‘lning ikki chetida nok ko‘p – nashvati nok, tosh nok, gulobi nok. Nok hali pishmagan. Faqat tagidan o‘tayotganingizda tuproqqa to‘kilgan bargi tovoningizga yopishib, g‘ashni keltiradi.
«Siymonko‘prik»dan o‘tishning o‘zi bir tomosha. Terak bo‘yi chuqurlikda suv qorayib oqadi. Mo‘ralasangiz boshingiz aylanadi. Oyim ko‘prik chetiga borishga qo‘ymaydi: suv chaqirarmish, odam o‘zidan o‘zi tushib ketarmish… Ko‘prik o‘rtasidan ot aravalar, eshak aravalar qatorlashib o‘tadi. Bir tomondagisi o‘tguncha ikkinchi tomondagisi poylab turadi. Aravakashlar so‘kingan, eshaklar hangragan, og‘zidan tupugi osilgan, ustiga qop-qop somon tog‘dek uyulgan tuyalar ham o‘tib qoladi. Shu ko‘prikdan o‘tilsa, tramvayning g‘iyqillagani eshitilib turadi – u yog‘i Beshyog‘och.
… Ammam aytgan folbinni xuddi Acha xolamga o‘xshagan lo‘li bo‘lsa kerak, deb o‘ylagandim. Yo‘q, boshqacha ekan. Tramvaydan tushgandan keyin ikki tomonidagi devorlardan pishgan o‘riklar mo‘ralab turgan jinko‘chalardan o‘tdik. Keyin gulsafsarlar o‘sib yotgan allaqanday zaxkash, katalakdek hovliga kirib qoldik. Yerto‘la soyasida yotgan kuchukni ko‘rib, to‘xtab qoldim. Xuddi o‘zimning gurji kuchugimga o‘xshash kichkina, faqat qora emas, oppoq ekan. Negadir akillamadi ham.
To‘rttovlashib ayvonga chiqdik. Oppoq ro‘mol o‘ragan, keng yengli ko‘ylak kiygan yumshoqqina kampir kulimsirab qarshi oldi. Shu xotinning folbin ekaniga ishongim kelmasdi.
– Aynovniy, – dedi u yuzimdan o‘pib. – Muncha shirin bu bola!
Ayvon vassajuftiga to‘rqovoq ilingan, to‘rqovoqdagi bedana sayramas, ammo hadeb sakrar, har sakraganda sholcha ustiga allaqanday don to‘kilar edi. Bedanani tomosha qilib o‘tirarkanman, ammam bo‘lgan voqeani tushuntirib berdi.
– Yuringlar, – dedi kampir o‘rnidan turib. Keyin mening yelkamga qoqdi.
– Sen ham yur, shirin bola.
Hammamiz birgalashib devori xomsuvoq qilingan, pastak tokchalariga barkashlar, allaqanday arabcha kitoblar taxlab qo‘yilgan nim qorong‘i xonaga kirdik. Kampir indamay chiqib ketdi. Ammam, oyim, otin xola, men – hammamiz shaparak ko‘rpachaga tizilishib o‘tirdik. Bir mahal kampir bir qo‘lida kattakon chinni kosa, bir qo‘lida choyshabga o‘xshash oq mato ko‘tarib kirdi.
– Sen bunday o‘tir, shirin bola, – dedi menga imo qilib. Xonaning o‘rtasiga meni o‘tqazib qo‘ydi. – Oyog‘ingni uzatib o‘tir. Yo‘q, oyog‘ingni ochibroq o‘tir.
Kampir aytgandek qilib o‘tirgan edim, u oyog‘imning orasiga kosani qo‘ydi. Qarasam, kosa to‘la suv.
– Suvga qarab o‘tir, – dedi u muloyimlik bilan. – Men duo o‘qiyman, sen ko‘zingga kim ko‘rinsa o‘shani aytasan.– Shunday dedi-yu ustimga choyshabni yopdi. Bir zumda hammayoqni zulmat qopladi. Kampir men tushunmaydigan allanimalarni gapira boshladi. Birpasda damim qaytib ketdi. Yuragimni vahima bosdi.
– Oyi-i-! – dedim yig‘lamsirab.
Kimdir yelkamga turtdi:
– Jim o‘tir, oying qochib ketgani yo‘q.
Ammamning zardali ovozini eshitib, damim ichimga tushib ketdi. Ko‘zim endi g‘ira-shira ko‘ra boshladi. Biroq kosada xira yaltirab turgan suvdan boshqa narsa ko‘rinmas edi. Kampir hamon bir ohangda allanimalar der, ko‘z o‘ngimda xira yiltirayotgan suvdan bo‘lak narsa ko‘rinmas edi. Oradan ancha o‘tdi. Qimirlamay o‘tirganim uchun bo‘ynim, oyog‘im og‘riy boshladi. Meni shuncha azobga qoldirgan ammamni ham, Sepkilli xolani ham yomon ko‘rib ketdim. Sepkilli xola oyimning ziragini o‘g‘irlamaganida hozir maza qilib o‘ynab yurgan bo‘lardim. Shularni o‘ylab o‘tiraverdim, o‘tiraverdim… Bir mahal qarasam, suv ichida Sepkilli xola mo‘ralab turibdi. Nuqul kuladi. Hatto yuqori labi ostidagi ikkita tilla tishigacha aniq ko‘rdim. Jonholatda baqirib yubordim:
– Sepkilli xola! Ana, Sepkilli xola!
Birpasda ustimdagi choyshabni olishdi. Qo‘rqqanimdanmi, nafasim qaytgani uchunmi, terlab ketgandim.
– Gumoningiz to‘g‘ri ekan, – dedi folbin kampir oyimga emas, ammamga qarab. – Xudo xohlasa, olgan molini qaytarib beradi, eshonoyi!
– Ana,