ТОП просматриваемых книг сайта:
Dunyoning ishlari. O‘tkir Hoshimov
Читать онлайн.Название Dunyoning ishlari
Год выпуска 0
isbn 978-9943-26-780-0
Автор произведения O‘tkir Hoshimov
Издательство SHARQ
Xullas, nima bo‘lgandayam u oqsoqlanib yuradi. Bahor paytlari ola sigirini yetaklab kelib qoladi. Qo‘lida hassa, sigirining butun shoxiga tuguncha ilib qo‘yilgan. O‘tloqqa yetganidan keyin sigirning shoxidagi tugunchani oladi-da, o‘zini qo‘yib yuboradi. Belidagi qiyiqchasini tol soyasiga tashlab «Bismillohu rahmonur rahim» deb maysa ustiga yonboshlaydi. Ola sigir shundoqqina uning yonida poyezddek pishillab o‘tlashga tushadi. Ora-chora shu ishim ma’qulmi, degandek egasiga qarab-qarab qo‘yadi. Shunaqa yuvosh sigirki, bolalar tagiga kirib emsa ham hoy, nima qilyapsan, deb qayrilib qaramaydi. Biroq bolalar Ermon buvani ham, sigirini ham qattiq hurmat qilishadi. Hatto jo‘raboshimiz ham buvani ko‘rishi bilan yuvosh tortib qoladi, ikki qo‘lini ko‘ksiga qo‘yib:
– Assalomu alaykum, buvajon, – deb salom beradi.
– Vaalaykum assalom, mullo bo‘ling, tasadduq, – deydi Ermon buva salmoqlab. Baribir uning ovozi salmoqli chiqmaydi: xotinlarnikidek ingichka, ammo nihoyatda mehribon.
Uni har ko‘rganda oyim aytib bergan Xizr esimga tushadi. Nega deganda Ermon buvaning sochi ham, soqoli ham, hatto ko‘ziga qayrilib tushgan o‘siq qoshlarigacha oppoq. Oppoq yaktak, lozim kiyib yuradi. Habiba buvi kiyimini doim top-toza qilib yuvib, dazmollab beradi. Yaktagining delvagay yoqasidan ko‘rinib turgan ko‘kragidagi tuklariyam oppoq. Faqat ikki yuzi qip-qizil. Oyimning aytishiga qaraganda, farishtali odamning yuzidan nur tomib turarmish. Farishtaning qanaqa bo‘lishini bilmayman-u, ammo Ermon buvani yaxshi ko‘raman. Judayam yaxshi ko‘raman.
U yonboshlab yotganicha yaktagining cho‘ntagidan nosqovog‘ini chiqarib bir otim nosni tili tagiga tashlaydi-da, ko‘zlarini qisib bahor oftobiga tikilgancha hassasini chertib xirgoyi qiladi:
«Tolda chumchuq sayraydi, ko‘rsam ko‘nglim yayraydi…»
Shunda endi yo‘lga kirgan ukam ishtonchan chopqillagancha uning yoniga keladi. Ermon buva xirgoyisini to‘xtatadi. Ukamning buti orasiga qo‘l cho‘zib hazillashadi:
– Nosdan bering, otam, nosdan bering.
Ukam qitig‘i kelib qiqirlab kuladi. Ermon buva tirnoqlari qiyshayib ketgan barmoqlarini hidlagan bo‘ladi-da, ataylab aksa uradi.
– Ap-ap-ap-shu! Voy-bo‘! Nosingiz zo‘r ekan-ku, otam!
Ukam huzur qilib qiqirlaydi. Nariroqqa qochib boradi-da, tag‘in buvasiga «nos bergisi» kelib qoladi. Qaytib keladi. Keyin hammasi yangitdan boshlanadi.
Bir mahal oyim maydon chekkasida turib meni imlab chaqirayotganini ko‘raman-u yuguraman. Oyim qo‘lidagi obdastani uzatadi.
– Ma, buvanga oborib ber.
Bilaman, obdastada iliq suv bor. Bir qo‘lim bilan obdastaning bandidan, ikkinchi qo‘lim bilan jo‘mragidan tutib halloslab chopib kelaman.
– Mang, buva!
Ermon buva hayron bo‘lgandek qarab turadi-da, mamnun jilmayadi:
– Peshin bo‘p qoldi deng, qoravoy? Barakalla! Umringizdan baraka toping, Poshsha qizim sizlarning rohatingizni ko‘rsinlar.
Shunday deydi-da, bir qo‘lida hassa, bir qo‘lida obdasta panaga o‘tadi. Birozdan so‘ng yuz-qo‘lini artib qaytib keladi. Qiyiqchani joynamoz qilib o‘t ustiga tashlaydi-da, pichirlab uzoq namoz o‘qiydi. Bolalar jimib qolishadi. Nihoyat u cho‘kkalab o‘tirgancha ovozini chiqaradi.
– Ilohi omi-in! Yurtimiz tinch bo‘lsin, u dunyo-yu bu dunyo qirg‘in-barot bo‘lmasin, ollohu akbar.
Bolalar-u qizlar chuvullashib baravar salom berishadi. Ermon buva alik oladi-da, chordana qurib o‘tiradi. Boyagi tugunni shoshilmasdan yechadi.
– Qani qoravoylar! Qani popuklar, – deydi qandaydir tantanavor ohangda. – Dasturxonga marhamat. Uyalmanglar, tasadduqlar!
Dasturxonda zog‘ora nonmi, arpa nonmi bo‘lgan kuni hammamizga bayram. Ko‘pincha unisiyam bo‘lmaydi, bunisiyam. Biroq tutmayiz albatta bo‘ladi. Tutmayizni yeb olsangiz darrov qorningiz to‘yadi. Shunaqa shirin, shunaqa mazali! Men bir kaft mayizni og‘zimga tashlayman-u uyga g‘irillayman. Oyim albatta choy damlab qo‘ygan bo‘ladi. Olma choymi, boshqami, ishqilib choy-da! Shundoq qilib hammamiz birgalashib ovqatlanamiz. Oxirida Ermon buva dasturxonga fotiha o‘qiydi.
– Yaratgan ne’matingga shukur! – deydi ingichka ovozda. – Ilohi omi-in! Yurtimiz tinch bo‘lsin, u dunyo-yu bu dunyo qirg‘in-barot bo‘lmasin, ollohu akbar!
Ana undan keyin Oltmishvoyning ta’rifi boshlanadi. Oltmishvoy Ermon buvaning o‘g‘li. Habiba buvi ko‘p tuqqan. Hammasi chillasi chiqmasdan o‘lib ketgan. Ammo Oltmishvoy boshqacha yigit-da! Bittayam kasal bo‘lmagan. Menday paytida otni egarlab o‘zi choptirgan. Jo‘raboshimizday bo‘lganida ketmon bilan bir tanob yerni hash-pash deguncha ag‘darib tashlagan. Oltmishvoy ana shunaqa yigit!
Avvaliga Habiba buvi oltmishta tuqqani uchun Oltmishvoyning oti shunaqa deb o‘ylagan edim. Yo‘q, keyin tushundim. Oltmishvoy Ermon buva oltmishga kirganda tug‘ilgan ekan.
– Mening Oltmishvoyimdaka yigit dunyoda yo‘q, – deydi Ermon buva har kungi gapini qaytarib. – Bunaqa yigitni Xudo bitta yaratgan-u qolipini sindirib tashlagan!– U o‘zining hikoyasidan o‘zi zavqlanib ketadi. Nosqovog‘idan kaftiga mo‘lroq solib tilining tagiga tashlaydi. – Mana, hozir nemisning dodini berib yuribdi. O‘ziyam Azob dengiz degancha bor-da, tasadduq! Bir shamol tursa bormi, har suv ko‘tariladiki tog‘dek keladi. Ammo mening Oltmishvoyim azobdan qo‘rqmaydi. Rosa savalayapti, pashist demaganni! Komandiri mazasi yo‘q bola ekan! Oltmishvoy giroy bo‘lib o‘ldi, deb yozibdi… – Ermon buva birdan jimib qoladi. Oppoq quyuq qoshining tagidagi ko‘zlari negadir yiltirab ketadi. Kuladimi, yig‘laydimi hech kim bilmaydi. – Mana, meni aytdi dersizlar, – deydi ovozi titrab.– Erta-indin kirib keladi. Qo‘sha-qo‘sha ordin taqib kirib keladi. O‘shanda kamandiriga xat yozaman. Oltmishvoyga aytib turaman, o‘zi yozadi. Sen bola, diyman, mazasi yo‘q bola ekansan, diyman. Mana, Oltmishvoyim keldi-ku, giroy bo‘lib kirib keldi-yu, diyman.
Ermon buva sukutga cho‘kadi. Bolalar ham, qizaloqlar ham jimib qolishadi. Ermon buva nosini tupuradi. Kaftining orqasiga labini artib sigiriga qarab qo‘yadi.
– Oltmishvoyim kelsa sigirni sotib to‘y qilamiz, – deydi orzimandlik bilan. Keyin hassasini chertib xirgoyi qiladi:
«Tolda chumchuq sayraydi, ko‘rsam ko‘nglim yayraydi…»
Ermon buva qo‘shiq aytadi. Men bo‘lsam unikiga oyim bilan borganim, Oltmishvoyning suratini ko‘rganimni eslab ketaman. Aslida Ermon buvaning uyi hammamizniki. Ayniqsa tut oqarishi bilan qishloqning hamma bolasi Ermon buvanikiga ko‘chib boradi. Uning devori juda past. Eshak minib o‘tsangiz, hovlisi ko‘rinib turadi. Lekin bu hovliga devorning keragiyam yo‘q. Eshik doim ochiq turadi. Kirib borishingiz bilan doka ro‘molini u yoqqa tashlagan, bu yoqqa tashlagan Habiba buvi peshvoz chiqadi.
– Voy uyingga bug‘doy to‘lgurlar, voy ko‘paygurlar, kela qolinglar, – deydi ovozi tovlanib. O‘sha zahoti bolalar tutga tarmashadi. Tut ham egasiga o‘xshagan. Hovlining yarmini egallab yotadi-yu, ammo tik o‘sganmas. Shoxlari tarvaqaylab ketgan. Bemalol osilib chiqaverasiz. Shundoq bo‘lsayam, Habiba buvi bolalarni tutga chiqarmaydi.
– Hoy ko‘paygur, osilma! – deydi chirqillab. – Yiqilib ketasan. Hozir buvangni chaqiraman!
Zum o‘tmay ayvon yonboshidagi pastak hujradan hassasiga tayanib Ermon buva chiqadi.
– Iye-iye, qoravoylar, kep qopsizlar-da! – deydi quvonib. – Qani, kampir, chodirni opchiq.
Habiba buvi qirq yamoq bo‘lib ketgan chodirni olib chiqadi. Kamida o‘ttizta bola qaldirg‘ochdek tizilib chodirning to‘rt tarafidan ushlab turadi. Ermon buva