ТОП просматриваемых книг сайта:
Өлбөт үөстэниэҕиҥ. Иннокентий Колосов
Читать онлайн.Название Өлбөт үөстэниэҕиҥ
Год выпуска 2022
isbn 978-5-7696-6610-0
Автор произведения Иннокентий Колосов
Издательство Айар
Нохоо! Кыһыл этэрээтигэр хайыы үйэ киирэн олороҕун дуу, тугуй?! – улахан убай аны кыра быраатыгар хайыста.
– Ээ, суох… Көннөрү, Кыһыл дурусуунаҕа киирэҕин дуу, суох дуу диир эрэ…
– Бу ыты көр эрэ!.. Ити буоллаҕына, нохоо! Биһиги эмиэ үлэһит-бааһынай үрүҥ былааһын иһин сэриилэһэбит! Кыһылга бараҕын дуу, биһиэхэ – үрүҥ бастаанньыстарга – холбоһоҕун дуу? Тала оҕус!
Кыра быраат икки убайын хардары-таары аһыннарыах курдук көрдө. Уоһа мэрбэҥнээтэ. Икки убайдара – биирдэрэ доҕорун кытта олорон эрэн, атына уонча саалаах дьон иннигэр туран эрэн, бырааттарыттан хоруй эрэйэн, батары көрдүлэр.
Балачча өр турбахтаан баран, кэмниэ-кэнэҕэс кыра быраат ыган-ыган, улахан убайын диэки хайыһан:
– Убаай, эйигин кытта… барсабын… – диэтэ.
– Ол иһин даҕаны, быраатым барахсан! Мин тылбыттан тахсыаҥ дуо? Эйигин бу олорор тойооскуттан куруутун ордорор этим!.. Бастаанньаҕа да буоллар, сатыырбынан харыстыы, көрө-харайа сылдьыам, – улахан убай кыра быраатын эйэргээбиттии көрдө.
– Суоластар! Бандьыыттар! Итинтэн ордуоххут дуо? Бу күнтэн ыла эһиги иккиэн миэхэ убай да, быраат да буолбатаххыт! Эһиги Арассыыйа үлэһит-бааһынай аймаҕын хаан өстөөхтөрөҕүт!.. – чэкиис быраат кыыһыран өрөһөлөннө.
– Хара түөкүн! Эн дьолгор ийэлээх аҕабыт көмүс уораҕайдарыгар бырааттаах балтыбыт харахтарын ортотугар көрүстүбүт! Аҕаҥ тыыннааҕа буоллар, эйигиттэн төһө эрэ кэлэйиэ эбитэ буолла! Үс уолуттан, биир кыыһыттан эйигин эрэ ордорон үөрэхтээбитэ. Онтуттан, бука, кэмсиниэ эбитэ буолуо! Дьэ, киси бөҕөҕүн!
– Барыах мантан! Бандьыыттар ортолоругар олоруохпут дуо?! – чэкиис аны табаарыһыгар баргыйда.
Иккиэн тура эккирээтилэр, үтүлүктээх бэргэһэлэрин үрдүгэр түстүлэр.
– Чэ, киэр буолуҥ! Түргэнник! Бу түөкүттэри аһарыҥ! Бара оҕустуннар уонна аны манна үктэммэтиннэр! – улахан убай дьонугар дьаһайда. – Аны манна сыбыытаһымаҥ! Көрүстэхпитинэ, ханна баҕарар, атыннык кэпсэтиэхпит!
– Атыннык кэпсэтиэхпит! Бандьыыттары – эһигини кытта саа-саадах тылынан кэпсэтиэхпит! – чэкиис быраат табаарыһыныын таһырдьа ойон иһэн саанна.
– Оннук-оннук! Биһиги да баарбыт! Ыларгыт суох! Биһиги да сүтэрэрбит суох! Элбэхтэн элбэх, аҕыйахтан аҕыйах охтуоҕа!
Уол аҕатын, убай быраатын, быраат убайын кытта хаан өстөөхтүү арахсыылара бу кэмҥэ элбэхтик тахсыбыта.52
Бу саха омукка урут хаһан да суох иэдээннээх көстүү этэ.
Бастаанньа уота-күөһэ өрө күүдэпчилэнэн, маҥнай Илин Эҥээр улуустарынан кэлэн, тохтообокко Арҕаа эҥээргэ тахсан, Дьокуускай куораты туһулаан, кэллэр кэлэн испитэ.
«Бас баттах барбыт чыкаалар батталларыттан босхолуубут – биһигини атын омуктар эмиэ өйүүллэр, көмөлөһүөх буолаллар!» – диэн үрүҥ бастаанньаны баһылаабыт урукку кыһыл хамандыырдар, билигин офицердар аатырар дьон, тылларын-өстөрүн олохтоох нэһилиэнньэҕэ тарҕатыы күүһүрбүтэ.
Ол