ТОП просматриваемых книг сайта:
Өлбөт үөстэниэҕиҥ. Иннокентий Колосов
Читать онлайн.Название Өлбөт үөстэниэҕиҥ
Год выпуска 2022
isbn 978-5-7696-6610-0
Автор произведения Иннокентий Колосов
Издательство Айар
А.Е. Кулаковскай буоллаҕына, икки өттүттэн сүгүннүө суохтар диэн, үгүстүк ким да сылдьыбат бүк сирин булан, саһан олорорго күһэлиннэ.
Хоболоох суол ааһар Арҕаа Хаҥалас улууһун Хахсык нэһилиэгин олохтоохторо хаһаайыстыба тэриниитин өттүгэр олус үчүгэйдэрэ. Байан-тайан олоруу кинилэргэ элбэҕэ.51
Тохсунньу ортото ааһан, тымныы саамай өрөгөйө кэлэн турар кэмэ. Киһи-сүөһү тыына бургучуйар аан тумана сири-дойдуну бүрүйэн турдаҕа.
Дьон-сэргэ ортотугар: «Илин Эҥээр улуустарга саҥа былааһы утары илинтэн бастаанньыстар халыҥ этэрээттэрэ кэлэн быһыы-майгы уустугурбут үһү. Сотору манна да кэлэллэрэ буолуо», – диэн кистии саба сэһэн тарҕаммыта ыраатта.
Арҕаа Хаҥалас нэһилиэктэригэр ханна да барбыттара биллибэккэ сүтэн хаалбыт дьон ахсаана элбээтэ. Бу бары эдэр-сэнэх, күүстээх-күдэхтээх, сытыы-хотуу, сырыыны-айаны кыайар, бастыҥ ытааччы дьон. Губчека үлэһиттэрэ: «Бу дьон бары бастаанньаҕа кыттыыны ылаары күрээбиттэр», – диэн уорбалаабыттара.
Ити да буоллар, Хоболоох суолунан сырыы тохтообот. Чыкаалар кимтэн да куттаммакка, уруккуларын курдук, сылдьаллар. Кинилэр Арҕаа Хаҥаласка дэриэбинэлэр аайы Кыһыл дружиналары тэрийэ сатыыллар. Дружинаҕа киирээччи аҕыйах.
Былырыын орто дойду олоҕуттан барбыт Хахсык нэһилиэгин бэлиэ киһитэ үс уоллааҕыттан ортокуларын үөрэхтээх киһи оҥорор мөккүөрдээҕэ. Уол реальнайы бүтэрэригэр хомсомуолга, онтон губчекаҕа үлэҕэ киирбитэ. Аҕата тыыннааҕар ону кистии сылдьыбыта. Ол бэйэтэ быйылгыттан харса суох тылынан-өһүнэн, бардамынан-өһүөннээҕинэн «аатыран» эрэр.
Билигин төрөөбүт-үөскээбит дьиэтигэр иккиэ буолан кэлэн, быраатын уонна балтын ыга-түүрэ олорор. Бу ыал ийэлэрэ эмиэ аҕаларын хас да сыл иннинэ орто дойду олоҕуттан барбыта. Оҕолор – икки кыралар – хаһаайыстыбаларын бэйэлэрэ көрөн олороллор. Улахан убайдара – мас ууһа идэлээх киһи, кэргэн ылан туспа олорор да, ааспыт күһүн сэтинньититтэн ыла ханна да барбыта биллибэт.
– Эн хайаан да Кыһыл дружинаҕа киириэхтээххин! Киирбэт буоллаххына, үлэһит-бааһынай былааһын хаан өстөөҕүн курдук көрүөхпүт! Мин хомсомуол уонна чэкиис буолан сылдьабын дии! Эн Кыһыл дружинаҕа киирдэххинэ, сыыйа хомсомуолга киллэриэхпит! Ол курдук!..
– Мин эн курдук үөрэхтээх буолбатахпын! Уонна сүөһүбүтүн-аспытын ким көрүөй? Аспыт-үөлбүт да лаппа аччаата. Эн сотору-сотору кэлэн түһээн-нолуок быһыытынан ас-үөл бөҕөнү хомуйаҕын аҕай дии. Мин, чыкаа быраата буолан, эт-арыы бөҕөнү, бу күһүҥҥүттэн ыла, туттарарга күһэлинним…
– Туттарымынаҕын! Саҥа былаас атаҕар ситэ тура илик! Ыраах Волга өрүс кытылыгар олорор нэһилиэнньэ хоргуйуута, куораттар олохтоохторо аһа-үөлэ, таҥнар таҥаһа суох буолбутун хантан, тугунан хааччыйтараары гынаҕын?!
– Ол биһигиттэн хомуйар эккит-арыыгыт эн этэр дойдугар