LITMIR.BIZ

Скачать книгу

bağlı olduğunu sübut etmək lazım gəldikdə heç nədən çəkinmirlər. Əgər rəhbərin “Kartoon”na hədiyyəsiz daxil olursa, irsən keçmiş sahibinə qarşı böyük hörmətsizlik etmiş hesab edəcək özünü. Bu hədiyyələrin dəyəri çox zaman elə az olur ki, onları götürməmək qarşıdakını alçaltmaq olardı. Bu durumu zalım despota xərac vermək kimi qəbul etməkdənsə, belə təsvir etmək olar: bir uşaq atasına sevgisini izhar etmək istəyir, belədə atasına kiçik bir hədiyyə təqdim edir.

      Amma belə bir gözəl adətin olması pis adətinin ləğv edilməsini çox çətinləşdirir.

      Əgər “aloon-aloon” (rəhbərin malikanəsinin qarşınında gözəl ağaclarla bəzədilmiş meydan) bellənməyibsə, qonşuluqdakı əhali buna görə utanc hissi keçirəcək, onların oranı qamışlıqdan təmizləməsini, naibə yaraşan səviyyədə səliqə-səhman yaratmasını əngəlləmək üçün böyük qüvvəyə ehtiyac olacaq. Buna görə ödəniş etmək hər kəs üçün alçalma kimi qəbul edilir. Amma bu “aloon-aloon”a yaxın, yaxud başqa bir yerdə sahələri şumlamaq çox zaman millərlə uzaqda yerləşən su kanalından su gətirmək üçün “savahlar” gözləyirdi. Həmin “savah”lar naibliyə məxsusdur. O, bütün bir kəndin əhalisini çağırır, onların “savahları” da bu kimi işlərə ehtiyac görür. Budur, bu da sənə alçalma.

      Bu məsələ Hökümətə bəllidir. Funksionerlər üçün qanunlar, təlimatlar, nizamlamalardan ibarət rəsmi sənədləri oxuyan hər kəs onları yaratmağa təsir edən insanlığı alqışlayır. Yavanın içərilərində güc-qüvvə ilə təmin edilmiş avropalıya deyilir ki, onun ilk öhdəliklərindən biri insanların hörmətini qazanmaq və hər kəslə dil tapmaqdır.

      ALTINCI BÖLÜM

      Nəzarətçi Verbruc yaxşı adam idi. Onu manşetlərində və yaxalığında palıd və narıncı budaqlarla işləməli mavi parçadan tikilmiş paltosunda orada oturan gördüyündə biləsən ki, Hind adalarında ondan daha yaxşı Holland tapa bilməzsən. Yeri gəlmişkən, bu tip holland, Hollandiyadakılardan tamamilə fərqlənir. Etməyə bir işi olmadığında asta hərəkətlərlə, çaxnaşmasız filansız – Avropada belə şeyləri təlaş olaraq qəbul edirdilər. Amma iş tələb ediləndə o qeyrətli olurdu. Ətrafındakılara qarşı səmimi və sadə, ünsiyyətcil, kömək etməyə meyilli və qonaqpərvər, sərt olmadan çox nəzakətli, həssas, gözəl təəssürat yaradan, bu hisslərin şahidi olmadan səmimi və içdən olan, hər yerdə özünü evindəki kimi hiss edən biri idi. Bununla belə heç kim risk edib onu öz adı ilə çağırmazdı. Əslində bunu o heç özü də arzulamırdı.

      O, “pendoppo”nun qarşısında, üzərinə ağ örtük sərilmiş, müxtəlif təamlarla bəzədilmiş masaya yaxın dayanmışdı. Ara-sıra böyük bir səbrsizliklə, Xanım Blubeardın sözləri ilə baxılası bir şey varmı deyə “mandooru” xəbər aldı. (Bu adamlar polis rəisi və komendantın əlinin altında çalışan rəsmilər idi.) Sonra o, boş-boş oturmaqdan bezdi, ayağa qalxdı və siqaretini yandırdı və yenidən oturdu. O az danışırdı, amma istəsə, çox danışardı, çünki yalnız deyildi. Mən “pendoppo”da oturub dil-boğaza qoymadan danşan 20-30 yavalı xidmətçidən danışmıram. Gözləmək hər zaman yorucudur. 15 dəqiqə adama bir saat kimi gəlir. Velbruc bundan daha söhbətcil ola bilərdi. Lebakın naibi intelligent, yaşlı bir kişi idi. O, istənilən mövzuda hisslərlə və mühakimə ilə söhbət edə bilərdi. Bir dəfə ona baxmaq kifayət idi ki, onunla ünsiyyət quran avropalıların ondan öyrəniləcək çox şeyi olduğunu başa düşəsən. Əksinə deyildi. Onun aydın qara gözlərinin yanğısı, ağ saçları və yorğun sifət çizgiləri ilə kontrast təşkil edirdi. Onun dedikləri çox zaman yaxşı qəbul edilirdi, mədəni şərqlilərlə bağlı çox zaman məhz belə olurdu. Və əgər onunla söhbət etsən, başa düşürdün ki, sən onun sözlərini hərflər kimi qəbul etməlisən, həmin hərflərin surəti onun arxivində var. Zərurət olarsa, onları yenidən xatırlaya bilər. Bu durum Yavalı əsilzadələrlə söhbətləşməyə alışıq olmayan adamlar üçün anlaşılmaz görünə bilər. Hərçənd dalana dirənəcək istənilən mövzulu söhbətlərdən qaçmaq mümkündür. Çünki onlar heç zaman söhbətə kəskin istiqamət dəyişikliyi verməyəcəklər. Çünki şərq təfəkkürünə görə bu qarşı tərəfə nəzakətsizlik hesab edilir. Beləliklə də müəyyən mövzulardan yayınma səbəbi olan hər kəs az məna kəsb edən şeylərdən danışa, bununla da əmin ola bilər ki, Yavalı rəhbər onu pərt edib söhbəti istəmədiyi həmin məcraya daha qaytarmayacaq.

      Bu əslilzadələrlə, rəhbərlərlə münasibət qurmaq haqda da müxtəlif fikirlər mövcuddur. Məncə istənilən diplomatik riyakarlıqdan uzaq səmimilik üstün tutulur.

      Hər necə olsa da, Verbruc söhbətə hava haqqında qeydlə başladı:

      – Hə, cənab nəzarətçi, yağışlı mövsümdür.

      İndi Verbruc bunu çox gözəl bilirdi, yanvar ayı idi, amma naib də bilirdi, o, yağış haqda nə deyir. Sonra yenə araya sükut çökdü. Naib güclə seziləcək hərəkətlə başı ilə “pendoppo”nun qarşısında çöməlib oturan xidmətçilərdən birinə işarə etdi. Əynində ağ şalvar, qızılı ilmələrlə haşiyələnmiş möhtəşəm Saronq qurşağı və mavi məxməri jaket olan, gözəl geyinmiş balaca oğlan başında xoşagələn içində “Sirie”, laym, tütün, pinanq və qambier olan qızıl qutunu gətirib naibin qarşısına qoyanda “Kain Kapalnın” altından oynayan qara gözlərini onun ayaqlarına zilləndi. Hər iki əlini birləşdirib alnına apararaq “Slamaatını” elədi. Yüngül təzim elədi, sonra qiymətli qutunu qaldırıb sahibinə doğru uzatdı.

      – Yollar bu qədər yağışdan sonra çox çətin olacaq, – naib sanki belə uzun sürən fasiləni izah etmək üçün dedi. Eyni zamanda o, limonları qara istiot yarpaqlarının üzərinə düzdü.

      – Pandaqlanqda yollar elə də pis deyil, – Verbruc cavab verdi. Nə zaman ki, o, razılaşmadığı bir məsələ ilə bağlı cavab verməli olurdu, bu zaman cavabı bir qədər düşünmədən verərdi. Çünki nəzərə almalı idi ki, Lebakın Naibinə Pandaqlanq yollarının təriflənməsi xoş gələ bilməz. Hətta həmin yollar Lebakın yollarından çox-çox yaxşı olsalar belə.

      Adhipatti səhv edib dərhal cavab vermədi. Balaca “maas” artıq “pendoppo”nun yanında idi. Orada o, öz yoldaşları ilə dayanmışdı. Naibi dodaqları, geridə qalan dişləri qara istiot yarpaqlarının şirəsindən qızarmışdı. O dedi:

      – Hə, Pandaqlanq daha izdihamlıdır.

      Lebakın durumu onun üçün sirr olmayan həm naib, həm də nəzarətçi ilə tanış olan adam üçün söhbətin artıq davaya çevrildiyi tamamən aydın olardı. Qonşu əyalətdəki yolların daha yaxşı durumda olması haqda eyham Lebakdakı yolların keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması istiqamətində bütün cəhdlərin səmərəsiz olmasının fonunda vurulurdu. Amma naib də Pandaqlanqın daha izdihamlı yer olması haqda qeydində haqlı idi. Oranın əhalisi çox, ərazisi az idi, bu isə yolların keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üçün birgə əməyin bu işə yönləndirilməsini asanlaşdırırdı. Lebakda isə bir neçə yüz metr mil ərazidə cəmi 70 min əhali yaşayırdı.

      – Bu doğrudur, – Verbruc dedi, – bizim əhalimiz çox deyil, amma…

      Adhipatti sanki hücum gözləyirmiş kimi ona baxdı. O bilirdi ki, “amma”dan sonra onun razılaşmadığı hansısa söz gələ bilər. O axı 30 ildir ki,

Скачать книгу