ТОП просматриваемых книг сайта:
Сайланма әсәрләр. Том 2. Кубрат хан. Илчегә үлем юк / Избранные произведения. Том 2. Мусагит Хабибуллин
Читать онлайн.Название Сайланма әсәрләр. Том 2. Кубрат хан. Илчегә үлем юк / Избранные произведения. Том 2
Год выпуска 1985
isbn 978-5-298-02349-8, 978-5-298-02351-1
Автор произведения Мусагит Хабибуллин
Издательство Татарское книжное издательство
Илбарыс баһадир элегрәк шушы уенда бүләк итеп алган кашка айгыр өстендә иде, хан аны ерактан ук таныды. Баһадир әлегә өченче булып килә.
Илбарыс баһадир мәйданга җитәрәк кенә атына камчы белән сугып алды. Кашка томырылып чаба башлады, менә бер атны узды, икенчесенә якынлашты. Менә мәйданга ике ук очар ара калды, бер… Тагын камчы төште кашка кабыргасына. «Һоп, һоп, кашка! Алдыр!» – дип аваз салды Илбарыс. Ат, хуҗасының әйткән сүзләрен аңлагандай, сөлек кебек сузылып чаба башлады. Алар икәүләп, ике мәргән атлары, тигез көйгә мәйданга килеп керделәр. Чәүкәләр очырылды. Илбарысның уң кулындагы мәргән чәүкәне укка тотты, баһадир төзәгән чәүкәне алды. Уклар төрле төскә буялган, җәяне киергән төштән баһадир аты үтеп киткәндә генә икенче чәүкәгә төзәде. Ләкин чәүкә ни сәбәпледер җыенбаш аяк астына төшеп кунды, башка чара юк иде, баһадир җирдәге чәүкәгә төзәде. Халык аһ итте, мәйдан өстеннән: «Харап итте!» – дигән аваз узды. Чаптырып барган шәптән баһадир, ат астыннан чыгып, ияренә менеп атланды һәм, борылып, мәйданга әйләнеп килде.
Килгәч әйттеләр, бер карыш ялгышса, баһадир җыенбашның аягына тидерәсе булган икән, әмма ук җыенбашка тимәгән, чәүкәнең канатын тишеп чыккан, кош, очып китәргә тырышып, канатларын бәргәләп ята иде.
Бар мәргәннәр дә мәйданнан узгач, җыенбаш мәйдан уртасына чыкты, кулын күтәрде.
– Халаек, беренче бүләк Кушкул кавхан угланы Илбәккә чыгадыр. Икенче бүләк Саклаб кавхан угланы Илбарыска булырдыр, өченче бүләк…
Ләкин халык инде җыенбашны тыңламый иде, шаулый, гөжли башлады, ур-ра кычкырдылар, баш киемнәре һавага очты.
Олуг хан урыныннан күтәрелде, халык әкрен генә тынычланды.
Олуг ханга беренче килгән мәргәнгә бирү өчен бүләккә дигән атны китереп тоттырдылар. Олуг хан, атны җитәкләп, мәйдан уртасына чыкты, чаптар-мәргән егеткә атның тезгенен бирде. Янә ур-ра кычкырдылар. Аннары ханга Дәмәшкъ кылычы китерделәр, икенче бүләкне хан Илбарыс батырга тапшырды.
Кулына ярсып торган атның тезгене эләккәч, чаптар-мәргәнегет сикереп атка атланды, мәйдан икегә аерылды, һәм ул очып диярлек мәйданнан чыгып китте. Мәргән егеткә бүгенКызкуыш туенда катнашасы кызлар кызыгып карап калдылар.
Менә Кызкуыш туена да вакыт җитте. Олуг хан кунаклар янына килеп утырды, мәйдан уртасына ханша чыкты, аның янына бирнәләр китереп куйдылар, үз сөйгәнен тота алган һәр егеткә һәм кызга ханша бүләкләр бирәчәк иде.
Бар да беләләр: Кызкуыш туе алдыннан егетләр ике-өч көн буена йомырка эчәләр, ял итәләр. Әмма кызлар да җитез йөгерергә тиешләр, югыйсә сине бөтенләй яратмаган егетнең куып тотуы мөмкин иде.
Ниһаять, беренче кыз тасма сузган төбәккә килеп басты, аннан егерме адым кала егет басты. Ук очар арада егет кызны куып җитәргә һәм, тотып, ханша каршына китерергә тиеш. Еракта, диңгез ярында, колга тора. Колга башында кызыл яулык җилферди. Шуңа кадәр егет кызны куып җитә алмаса, яңадан кыз куарга хакы юк, киләсе елны көтә, ә кызлар исә өч-дүрт тапкыр катнаша алалар.
Егетләрнең барысына да кыз тоту бәхете тимәс,