Изхор - Xurshid Do`stmuhammad

Скачать книгу

тошма» тошаётганини сезиб қолади. …яна силлиқ йўл – алдов билан Дино Корте тўртинчи қаватга кўчирилади. Дино Корте аҳволидан шикоят қилиб хотинига пайдар-пай хат жўнатиб туради. Зоҳид Яқин эса ўзининг аҳволига ачиниш билан қараётган, безовталанаётган хотинига тасалли беради.

      Зоҳид Яқин тўртинчи қаватга чиқаришганда ҳам руҳан тетик бўлади. Ҳатто ўз оёғи, ўз ихтиёри билан чиқиб боради. Дино Корте эса иккинчи қаватга туширмоқчи бўлганларида йиғлаб юборади. …Қаватдан қаватга, палатадан палатага кўчган сари Дино Кортега нисбатан ўқувчи кўнглида ачиниш туйғуси ортиб боради. Биринчи қаватга тушиши муқаррар бўлгач, ўқувчи кўз ўнгида трагик тақдир эгасига айланади.

      Зоҳид Яқинни бешинчи қаватда Мужоҳида, олтинчи қаватда Мушоҳида, ниҳоят еттинчи қаватда Жозиба исмли ҳамширалар кутиб олишади. У юқорига кўтарилган сари жисман заифлашаётганлигини, моддий дунёда насибаси узилаётганини аниқ билади. Лекин бу унинг руҳини сўндириш ўрнига тетиклаштиради. Дино Кортени касалхона врачлари қабрга тиққандек биринчи қаватга улоқтиришган бўлса, Зоҳид Яқин еттинчи қаватга кўтарилганда врачлар уни фариштага қиёслашади, унга ҳавас қилишади. Ҳолбуки, у жисман ўлаётган эди.

      Муаллиф Шарқ ва Ғарбга мансуб икки шахс тақдирини ёнма-ён тасвирлар экан, на ҳикоянинг ичида, на хотима қисмида бу воқеаларга ўз муносабатини билдирмайди. Хулоса қилишни, назира ҳикоя ичидаги рамзийликни англашни ўқувчи ҳукмига ҳавола этади. Шу жиҳати билан ҳам бу ҳикоя анъанавий ўзбек ҳикоячилигидан тубдан фарқ қилади. Қиссадан ҳисса чиқариш, ўқувчини маълум хулосага ундаш ўзбек халқ анъанавий ҳикоячилигига, қолаверса, ХХ аср ҳикоячилигига ҳам хос хусусият эканлиги сир эмас.

      Дино Буцатти Ғарб кишисининг ўлимга томон турмуш алдовларига учиб, ҳаёт лаззатларига ташна бўлиб, тобора тубанлашиб боришини Дино Корте мисолида кўрсатади. Унинг талқинида Ғарб кишиси учун ўлим фожиа. Ўлим – абадий қоронғилик, йўқлик.

      Х.Дўстмуҳаммад эса ҳаёт ва ўлим муаммосига Шарқ фалсафаси асосида ёндашади. Маълум даражада тасаввуф таълимотига суянади. Масалан, Зоҳид номи ҳам сўфиёна, илк сўфийлар зоҳидлар деб аталган. Зоҳид Яқин ўлим сари борар экан, руҳи янада тетиклашаётганини, қалбида бир қувонч пайдо бўлаётганини қайта-қайта такрорлайди. Шу билан бирга, уни ҳар қаватда рамзий номга эга бўлган ҳамширалар кутиб олишади. Иккинчи қаватда Шавқия – ҳаётнинг завқ-шавқли эканига ишора. Бешинчи қаватда – Мужоҳида, арабча «жаҳд» сўзидан олинган бўлиб, ҳаёт завқидан юз ўгиришга жаҳд қилиш маъносида. Олтинчи қаватда – Мушоҳида, дунё ҳаётига ибрат кўзи билан боқишни билдиради. Ниҳоят, еттинчи қават ҳамшираси боқий дунёнинг жозибасини билдиради. Қачон инсон ҳаёт завқ-шавқига алданмасдан умрини имон-эътиқод билан ўтказса, ўлим унинг учун фожиа бўла олмайди. У фоний ҳаётдан бақо дунёсига хотиржам ўтади. Ўлимни боқийлик йўлидаги бир поғона, деб қабул қилади.

      Хуллас, Х.Дўстмуҳаммад Шарқ ва Ғарб маънавий дунёсини қиёслайди. …шарқона ҳаёт фалсафасини

Скачать книгу