LITMIR.BIZ

Скачать книгу

O indi təntənəylə öz qarğı atını minib çapırdı. Eliza az qaldı öz intəhasız şübhələrini ərinə danışsın, ancaq vaxtında özünü saxlaya bildi. “Xeyr! Öz dərdi özünə bəsdi, – fikirləşdi. – Ona heç nə deməyəcəyəm. Bunlar hamısı mənasız qorxulardır. Missis bizi heç vaxt aldatmaz”.

      – Bax, belə, Eliza, – Corc acı bir qüssəylə dilləndi, – mətanətli ol, mənim əzizim… – Əlvida, mən gedirəm.

      – Gedirsən, Corc? Hara?

      – Kanadaya, – o, çiyinlərini tərpədərək cavab verdi, – ora çatan kimi pul verib səni qurtaracağam. Bu, bizim yeganə ümidimizdir. Sənin sahibkarın mərhəmətlidir, məni rədd etməz. Mən səni də, oğlumuzu da azad edəcəyəm… And içirəm ki, azad edəcəyəm!

      – Aman Allah! Birdən səni tutsalar, Corc?

      – Tutmazlar. Mən diri təslim olmaram. Ya öləcəyəm, ya azadlığa çatacağam!

      – Sən özünə qəsd edəcəksən?

      – Bu lazım gəlməyəcək. Onlar özləri məni öldürəcəklər, çünki Cənuba satılmağıma yol vərməyəcəyəm.

      – Corc! Qəlbini günaha batırma, heç olmasa mənim xətrimə! Nə özünü məhv et, nə də başqalarını! Nəfsin böyükdür, bilirəm, ancaq uyma ona. Qaçmağı qərara almısansa, qaç, lakin ehtiyatlı ol! Tanrıya yalvar ki, kömək olsun sənə!

      – Dayan, Eliza! Qulaq as, gör mən necə qərara gəlmişəm. Sahibkar məni məktubla burdan bir mil aralıda yaşayan, Mister Simzanın yanına göndərib. O, yəqin fikirləşib ki, mən səni görüb hər şeyi danışacağam və bunun üçün sevinir, axı, o, ancaq “bu Şelbilərin” qanını qaraltmaq istəyir. Mən məyus və lal-dinməz evə qayıdacağam, başa düşürsən? Guya hər şey bitib, qurtarıb. Qaçmağa, demək olar, tam hazıram, kömək edəcək adamlarım da var. Bir-iki həftə axtaracaqlar, tapmayacaqlar məni. Allaha yalvar, Eliza, xeyir-dua ver mənə, bəlkə sənin yalvarışlarını göylər eşitdi.

      – Corc! Özün dua et! Tanrıya tapın, o səni bütün günahlardan hifz edər.

      – İndi isə salamat qal, – deyib, Corc Elizanın əllərini əlinə aldı və uzun müddət onun gözlərinin içinə baxdı.

      Onlar lal-dinməz dayanmışdılar. Vida anlarında deyilən bir neçə kəlmə, acı göz yaşları, hönkürtülər. Bir də görüşə bilmək ümidi hörümçək torundan da nazik olanda məhz bu cür vidalaşır adamlar. Və ər-arvad bir-birindən beləcə ayrıldı.

      IV FƏSİL

      TOM DAYININ KOMASINDA AXŞAM

      Tom dayı sahibkarın evinin lap yanında, tirdən tikilmiş balaca komada yaşayırdı. Komanın qabağında hər cür qayğıyla becərilən kiçik bir bağça salınmışdı. Hər yay burada çiyələk, moruq, çoxlu giləmeyvə və tərəvəz yetişirdi. İri, parlaq-narıncı beqoniyalar, sürünən qızılgüllər bir-birinə sarmaşaraq komanın tir fasadını, demək olar, görünməz etmişdilər. Birillik gülümbaharlar, petunyalar və mina çiçəkləri də bu bağçada özlərinə yurd salmışdılar. Açılan əlvan, sıx çiçəklərdən Xloya xala böyük zövq alır və qəlbi qürurla dolurdu.

      İndi isə, oxucu, gəlin komaya daxil olaq.

      Sahibkarın evində şam yeməyi qurtarmışdı. Baş aşpaz kimi bu şamın hazırlanmasına rəhbərlik edən Xloya xala yır-yığışı və qab-qacağın yuyulmasını mətbəxin kiçik işçilərinə tapşırıb, öz rahat komasına, "qocasını yemləməyə" getdi. O, ocağın başında dayanıb cızıldayan tavaya nəzarət edir, hərdənbir içində nəsə ləzzətli bir xörək bişən və xoş iyi ətrafa yayılan qazanın qapağını qayğılı-qayğılı qaldırıb baxırdı. Xloya xalanın yumru, qapqara sifəti elə parıldayırdı ki, elə bil onun özünün bişirdiyi çay suxarısı kimi yumurta ağı çəkilmişdi. O, bütün mahalda birinci aşpaz kimi şöhrət qazanmışdı və bu səbəbdən də bəzi özündənrazı, lovğa xüsusiyyətlərdən xali deyildi, təzəcə kraxmallanmış dama-dama çalmalı, daima şən, üzügülər bir adamdı.

      Xloya xala qabiliyyətli, işinə ürəkdən həvəs göstərən aşpaz idi. Quş damının həyətindəki bütün toyuqlar, hind xoruzları, ördəklər onu görərkən qəmə qərq olar, axır günlərinin çatdığını düşünərdilər. Xloya xala, doğrudan da, cürbəcür ləvənginin, qovurmanın, bozartmanın elə böyük azarkeşiydi ki, bu qadının görünməsi hər bir düşünməyə meyilli quşu dəhşətə salmaya bilmirdi. Onun qarğıdalı unundan hazırladığı növbənöv kökələr, bulka və qoğallar – bunların hamısını saymaqla qurtarmaz, az təcrübəli aşpazlar üçün cavabsız tapmaca kimi bir şeydi, Xloya xala isə onun peşəsinin zirvəsinə çatmağa can atan rəfiqələrinin əbəs cəhdlərinə qarşı qanuni bir təkəbbürlə, böyürləri titrəyə-titrəyə gülürdü.

      Sahibkarın evinə qonaqların gəlişi, təmtəraqlı nahar və şam yeməklərinin hazırlanması Xloya xalanın qəlbində böyük təlatüm yaradır, aynabənddə dağ kimi qalaqlanmış yol sandıqlarını görəndə gözləri sevincindən alışıb yanırdı, çünki bu sandıqlar yeni-yeni zəhmətdən, yeni-yeni qələbələrdən soraq verirdi.

      Xloya xala hələ qazana baxmağında olsun, biz isə öz mənzərəmizi sonacan çəkib qurtarmağa çalışaq.

      Daxmanın bir küncündə səliqəylə yığışdırılmış çarpayı qoyulub, üstünə qar kimi ağappaq örtük salınıb. Çarpayının önündə isə Xloya xalanın bu aləmdə yeganə adam olmadığına dəlalət edən böyük bir xalça döşənib. Xalça da, çarpayı da, ümumiyyətlə, bütün bu guşə xüsusi diqqətlə əhatə olunub və mümkün qədər uşaqların şuluqluğundan və basqınlarından qorunur. Göründüyü kimi, Xloya xalanın guşəsi qonaq otağını əvəz edir. Daxmanın digər divan önündə o qədər də təmtəraqlı olmayan başqa bir çarpayı da görünür. Sobanın yerləşdiyi divar müqəddəs yazılara həsr olunmuş rəngbərəng litoqrafiyalarla və general Vaşinqtonun¹ portretiylə bəzədilmişdir. Bu portret o qədər naşı üslubda işlənmişdi ki, həmin şanlı qəhrəmanın özü bu şəklini görmək şərəfinə nail olsaydı, yəqin xeyli təəccüblənərdi.

      Təsvir etdiyimiz o axşam daxmanın bir küncünə qoyulmuş sadə ağac skamyada qəşəng qaragözlü, qıvrımsaç, yumruca sifətləri parpar parıldayan iki oğlan uşağı oturmuşdu. Onlar təzə ayaq açan bir qız uşağının ilk müstəqil addımlarına maraqla tamaşa edirdilər. Qızcığaz ayaq üstə dayanmağa, bir saniyə də olsa müvazinətini saxlamağa çalışır, lakin səndirləyib döşəməyə sərələnirdi, hər dəfə də onun beləcə yıxılması görünməmiş şey kimi sürətli alqışlarla qarşılanırdı.

      Sobanın qarşısında tamam köhnəlib əldən düşmüş örtüklü masa vardı. Stolun üstündə bulaşıq, yöndəmsiz kasalar, boşqablar, axşam süfrəsindən qalma digər qab-qacaq gözə dəyirdi. Mister Şelbinin ən yaxşı işçisi Tom dayı bu stolun arxasında əyləşmişdi. Biz onu oxucuya mümkün qədər dolğun təsvir etməliyik, çünki o, kitabımızın baş qəhrəmanı olacaq. Tom dayı hündürboy, qüvvətli, enlikürək, ağıllı, xeyirxah çöhrəli, açıqürəkli bir adamdır. Onun bütün görünüşündə böyük şəxsi ləyaqət, sədaqət və səmimi bir sadəlik duyulur.

      Tom dayı diqqətli baxışlarını qarşısındakı qrifel taxtasına zilləyib oturmuşdu. On üç yaşlı müəllimi mister Corcun

Скачать книгу