Абусупиян Апенди – уьмметни берекети - Магомедшапи Минатуллаев

Скачать книгу

бузукълашгъан. Ругь хазнаны тамурлары тартылгъан. Къысас беривчю атеизмни якъчылары ругьани тайпагъа рагьмусуз янашма башлагъан. 1928-нчи йыл динчилерден 800-ден де артыкъ адам Сибирге сюргюн этилген, 1929-нчу йылны ахырында оланы арасында оьзюне 57 йыл болагъан Абусупиян Акаев де болгъан.

      Туснакъ къамавну авур шартларын да Абусупиян тарихни тюз къарары уьст гележегине умутун уьзмеген. Ахыры бир гюн герти ялгъанны йыгъажагъына ол инана болгъан. Шо лагерде Абусупиян булан урмалы Абдурагьман да болгъан. Ол хабарлайгъан кюйде Абусу пиян тарчыкъ гъа ва пакъырлыкъгъа тарыгъан туснакъ есирлени гьар бир якъдан ругьун гётер ме къарай бол гъан. Оланы сувукъ тийип авруйгъанларына, санларын уьшютген лерине эмлер де эте болгъан. Уьйге бакъ гъан сагъынчы артып, пашманлыкъгъа тарыгъанда, ол оьзюню туснакъдагъы ёл дашларына шиърулар, Къуръандан кали малар охуй болгъан ва дастанлардан гесе клени арив мукъамы булан охуп да йибере болгъан. Огъар мундагъы туснакъ къара вул багъывчулары «…кавказлы халкъны арасындан чыкъгъан гьайран пагьму»– дей болгъанлар. Бу асил гишиге шулай къагьрулу гьукму гесилгени тюз тюгюл деп айта болгъан гьатта олар да. Оьзюне 59 йыл болагъанда Абусупиян къагьрулу Сибирни дангылларында гечинген. Ону оьлюмю – ону даимлик эсделигини жанлы тамуру, давамы болуп къалгъан.

      Ону оьлгенин гёргенлер де ёкъ деп айта. Айыпсыз такъсырлангъан Абусупи янны къабуру не ерде экени буссагьатда да белгили тюгюл.

      Насипге, 20-30-нчу йылларда къоя бызмы деп белсенип айлангъан бир тай па башсыз гьакимпавлар нечакъы къаст лар этсе де, бизин ата-бабаларыбызны ругь варислигин, хазнасын толу кюйде дагъытмагъа бажармагъан. Абусупи ян Акаев яратгъан асарланы хыйлыла ры насипге оланы къаснакъ къоллары на тюшмеген. Ону кёп-кёп китаплары Санкт-Петербургну, Каирни, Бакуню Бахчасарайны, Симферопольну, Мо скваны, Къазанны, Истамбулну китап хазналарында сакълангъан. 1960-нчы йыл Абусупиянны туснакъгъа салмагъа чакъы бир айыбы да болмагъан деп аян этилди. Амма 1990-нчы йыл болмай ту руп, ону аты эркин кюйде арагъа чыкъмай турду. Муна, шо йыл Дагъыстанда биринчилей болуп ону 120 йыллыгъы эркин кюйде байрам этилди. Оьрде эс герилген 1990-нчы йыл, А. Акаевни 120 йыллыкъ юбилейини алдында, «Тенглик» деген къумукъ халкъ гьаракатыны Тёбен Къазанышдагъы ерли комитетини сипте си булан, Буйнакскидеги 2 номерли бас маханада Абусупиян апендини гьакъын да инг башлап «Сёнмейген юлдуз» деген китапча чыгъарылды. Шо китапча Анвар Гьамитовну, Абдурагьман Аселдеровну, Абдулла Залимхановну ва башгъа ёлдаш ланы къасты булан чыкъды.

      Энни Дагъыстанлы алимлер-адабият чылар, маданиятчылар ва философлар А. Акаевни гьакъында кёп арив, къужурлу макъалалар ва маълуматлар язгъан-лар. Абусупиян апендини асарлары айтыл гъан тюрколог А. Н. Кононовну да терге вюн тартгъан. Гьасан Оразаевни къасты булан Абусупиянны «Пайхамарны ёлу бу лан» деген эки айры китабы (Дагъы стан китап басма-ханасы. Магьачкъала, 1992-нчи йыл (1-нчи китап), 1997-нчи йыл (2-нчи китап) чыкъды. Шолар биревлеге тюшюп, биревлеге тюшмей къалды.

      Гьали

Скачать книгу