ТОП просматриваемых книг сайта:
Абусупиян Апенди – уьмметни берекети. Магомедшапи Минатуллаев
Читать онлайн.Название Абусупиян Апенди – уьмметни берекети
Год выпуска 2013
isbn
Автор произведения Магомедшапи Минатуллаев
Жанр Биографии и Мемуары
Анадаш халкъын оьр абурлу даража лагъа етишдирмек учун янын салып ял тапмай, оьмюрюн гьаракатда-жагьлыкъ да оьтгерген сыйлы адамыбыз Абусупи янны аты бир заманда да унутулмас, ону шавлалы юлдузу сёнмес деп инанаман. Амма ону оьзюне буса, даражасына, уллу лугъуна лайыкълы болгъан кюйде, тий ишли кюйде абурубузну мекенли кюй де даим де гёрсетмеге герекбиздир.
Бизин Абусупиян
Оьзюню китапларыны баш япырагъ ына Абусупиян Акаев гьарзи (белги) гьисапда: «Оьз халкъын кёп сюеген, Ал лагьны пакъыр къулу, къазанышлы Акай къадини уланы», – деп яза болгъан. Абу супиянны бир яхшы негети болгъан – о да Дагьыстан халкъланы культура ва билим даражасын шо ягъындан оьсген Европа халкъланы даражасы булан тенг этмек.
Адамланы бир-нече наслулары учун Абусупиян адилликни, юрек тазалыкъны, таза адамлыкъны ва инсанлыкъны бир уьлгюсю йимик болуп къалгъан. Ол оь зюню заманында Дагъыстан интеллиген цияны лап асил вакиллерини бири гьиса плана болгъан. Уллу ва орта наслуну кёп вакиллерини (сюйсе олар ругьани тайпа дан яда свет интеллигенциядан болсун) Абусупиянгъа баш ийип, ирия болгъаны да негьакъ тюгюлдюр. Ол язгъан кита плардагъы калималар авуздан-авузгъа айтылып, халкъгъа яйылгъан айтывлар, аталар сёзлери йимик къолланып тура.
А. Акаевни дюньягъа къаравунда яры къландырывчу къастлар лап уллу ерни тута. Халкъны англавлу этмек муратда ол къаныгъывлу кюйде къасткъылгъан. Ол ругьанилени (динчилени) арасында биринчилей болуп, охуйгъанланы ол инг алдын табии (дюнья) илмулагъа тюшюн дюрмеге герек деген ойгъа гелген. Шо мурат булан ярыкъландырывчу Акаев жагърафия, нуржум (астрономия) ил мулардан бир-нече китапланы басмадан чыгъаргъан. Гьар тюрлю болжаллагъа тизилген рузнамаланы арасында ол 100 йылгъа гёзлешдирген рузнама лап гёрме клилеринден гьисаплана. Огъар нур жум ва нуржум география илмулардан баян лыкъ тептер деп айтмагъа ярай. Шонда адамгъа арив англашылагъан кюйде арш дагъы дюньяланы, ювукъдагъы планета ланы ва юлдузланы гьакъында илмудан, йылны вакътилерини ва сапаргъа чыкъ гъанда юлдузлагъа къарап нечик ёл алма тарыкъны гьакъында мугькам баянлыкъ лар берилген. Ол аслу гьалда исламны талапларындан, ёлундан тайышмагъан кюйде илму билимлени уллу даражада агьамияты барны англай болгъан. Культу рада артда къалгъанлыкъдан къутулмакъ ва халкъны гьакъылын, англавун ярыкъ ландырмакъ учун, яшланы мактапларда охутувгъа артыкъ тергев бакъдыра. Неге тюгюл, шо заман бар дин мадрасалар за мангъа гёре таман чакъы къадарда илму берип битмейгенин ол англай болгъан.
Муаллимлик усталыгъы булангъы Абусупиянны гьакъыкъатдагъы чалы шыву оьзюню табиатына ва маънасына гёре Л.Н.