LITMIR.BIZ

      Феодализм даврида шаҳарларнинг ривожланишининг дастлабки шартлари феодал тузумнинг иқтисодий моҳияти феодал синфининг қўлида бўлган йирик ер мулкига ҳукмронлик қилишдан иборат.

      Қадимги қул – «гаплашувчи восита» ва капитализм шароитида ёлланган ишчидан фарқли ўлароқ, деҳқонга асосий ишлаб чиқариш воситалари – ер берилди, меҳнат қуроллари ва қоралама ҳайвонларнинг эгаси бўлган ва иқтисодий бўлмаган мажбурлаш туфайли турли мамлакатларда ва турли даврларда, кўпроқ ёки камроқ шафқатсиз ва камситувчи, ортиқча маҳсулотни феодал рентаси шаклида бериши керак эди.

      Қулдорлик тузумига нисбатан феодализм тараққиёт белгиси эди. Эркинлик бешиги ва маданият марказларига айланган шаҳарларда майда товар ишлаб чиқариш вужудга келди ва ривожланди, сўнгра ишлаб чиқариш вужудга келди ва буржуа жамиятининг янги синфлари шакллана бошлади.

      Деҳқонларни нафақат уларнинг онгига бўйсундириб, уларни нарсаларнинг белгиланган тартибининг илоҳий келиб чиқиши ғоясига кўниктириш орқали иқтисодий бўлмаган мажбурлашни таъминлаш мумкин бўлганлиги сабабли, дин улкан рол ўйнайди; Европада сўнгги Рим императорлари давридан буён ҳукмрон синф христиан дини учун бу муҳим аҳамиятга эга эканлигини тушуниб, унинг институтларини яратишга кўмаклашади ва уларни қўллаб-қувватлайди.

      Европа шаҳарлари ўсишининг иқтисодий манбаи ижтимоий меҳнат тақсимоти – ҳунармандчиликни қишлоқ хўжалигидан ажратиш эди модомики, деҳқон ўз фермасида ўзи ва феодал хўжайини учун чекланган миқдордаги ҳунармандчилик маҳсулотларини ишлаб чиқариши мумкин бўлса ва иккинчисининг эҳтиёжлари нисбатан кичик бўлса, шаҳарларнинг ўсиши учун етарли иқтисодий асос мавжуд эди.

      Аммо қишлоқ хўжалигида меҳнат унумдорлигининг ўсиши, айниқса, ҳунармандчилик ишлаб чиқариши учун маълум миқдордаги қўлларни олганида, иккинчиси ихтисослашди ва кўпроқ малакаларни талаб қилди; феодал лорд, черков, монархлар судларида пайдо бўлаётган дворянларнинг эҳтиёжлари кўпайиб боради ва тобора такомиллашиб боради, ниҳоят, янада яхши ва мураккаб маҳсулотларга бўлган умумий эҳтиёж ошганда, ҳунармандчилик ишлаб чиқаришни ажратиш ва марказлаштириш учун объектив олд шартлар яратилади.

      Ҳунарманд – собиқ деҳқон – феодал қалъалари ёнида ва монастирлар деворлари остига жойлашиб, у ерда феодаллар, унинг вассаллари, уларнинг кўп сонли хизматчилари, монастир биродарлар ва зиёратчилар – зиёратчилар учун ҳимоя ва бозор топишга умид қилмоқда.

      Ҳунармандчилик ишлаб чиқариш товар-пул муносабатларининг ривожланишига

Скачать книгу