ТОП просматриваемых книг сайта:
Otyłość u dzieci. Отсутствует
Читать онлайн.Название Otyłość u dzieci
Год выпуска 0
isbn 978-83-200-5802-4
Автор произведения Отсутствует
Жанр Медицина
Издательство Автор
Układ endokanabinoidowy również wpływa na kontrolę łaknienia. Endokanabinoidy, syntetyzowane z kwasu arachidonowego, działają przez swoiste receptory (CB1 i CB2) związane z białkiem G. CB1 występuje głównie w ośrodkowym układzie nerwowym. Endokanabinoidy zwiększają apetyt zarówno u zwierząt, jak i u ludzi. Ich działanie zwiększające łaknienie jest związane częściowo z hamowaniem neuronów CRH i pobudzaniem neuronów oreksynowych, niezależnie od neuropeptydu Y. Co więcej, prawdopodobnie układ melanokortyny współpracuje z układem endokanabinoidów za pośrednictwem melanokortyn hamujących ten ostatni w PVN. Dzięki udowodnieniu roli endokanabinoidów w kontroli łaknienia swoisty antagonista CB1, rimonabant, jest wprowadzany do terapii otyłości z powodu swojego działania hamującego apetyt.
UKŁADY EFEKTOROWE
Regulacja łaknienia przez układy efektorowe teoretycznie działa w dwóch momentach: rozpoczęcia i zakończenia posiłku. Regulacja ta dotyczy ilości spożywanych pokarmów i częstotliwości posiłków.
Rozpoczęcie posiłku podlega wpływom czynników zewnętrznych (godzina, dostęp do pożywienia, walory smakowe pożywienia itp.), ale największe znaczenie ma grelina. Opisano szybki wzrost stężenia greliny przed każdym posiłkiem, a następnie jego szybki spadek po rozpoczęciu posiłku. Ta zmienność stężeń, dopasowana do częstotliwości posiłków, czyni grelinę jednym z najważniejszych hormonów krótkoterminowej regulacji łaknienia.
Zakończenie posiłku jest również czynnością kontrolowaną biologicznie. Kontrolę tę sprawują neurony pnia mózgu, zwłaszcza jądra pasma samotnego. Neurony te gromadzą sygnały chemiczne i oznaki sytości płynące z przewodu pokarmowego (głównie za pośrednictwem cholecystokininy). Neuropeptyd PYY 3-36 wydzielany przez jelito grube oddziałuje na jądro łukowate, powodując zakończenie posiłku. Proces kończenia posiłku jest niezależny od kontroli podwzgórza, jednak wydaje się, że czynniki podwzgórzowe, częściowo wpływając na moment zakończenia, i co za tym idzie, długość posiłku, powodują dopasowanie ilości spożywanego pokarmu do stanu istniejących rezerw energetycznych.
Obwodowe sygnały skupione w podwzgórzu wpływają na rozpoczęcie i zakończenie posiłku, a równocześnie zmieniają aktywność układu współczulnego i przywspółczulnego. Zmiana ta pozwala na regulację wydatku energetycznego, i co za tym idzie, bilansu energetycznego. Na przykład, w odpowiedzi na zwiększenie rezerw energetycznych leptyna hamuje łaknienie i zwiększa wydatek energetyczny (termogenezę poposiłkową). Jednak efekt ten jest dobrze zbadany jedynie u zwierząt, a u człowieka pozostaje niejasny.
Kontrola łaknienia jest skomplikowanym procesem, w którym bierze udział wiele przekaźników ośrodkowych i obwodowych, w większości prawdopodobnie wciąż nieznanych. Jednak obserwacja modeli zwierzęcych i rzadkich przypadków otyłości jednogenowej u człowieka pozwoliła na odkrycie wielu mechanizmów regulacji tego procesu. Niedługo odkrycia te staną się podstawą nowych terapii leczenia otyłości.
● Dubern B., Vaisse C.: Régulation de l’appétit. Méd. Clin. Pédiatr., 2002, 1,41-44.
● Schwartz M.W., Woods S.C., Porte D. Jr., Seeley R.J., Baskin D.G.: Central nervous system control of food intake. Nature, 2000, 404, 661-671.
● Schwartz M.W., Niswender K.D.: Adiposity signaling and biological defense against weight gain: absence of protection or central hormone resistance? J. C/in. Endocrino!. Metab., 2004, 89, 5889-5897.
● Wynne K., Stanley S., Bloom S.: The gut and regulation of body weight. J. C/in. Endocrino/ Metab., 2004, 89, 2576-2582.
4
Genetyczne uwarunkowania otyłości
Béatrice Dubern
Otyłość jest wynikiem nałożenia czynników środowiskowych (nadmierne odżywianie i/lub zmniejszenie aktywności fizycznej) i czynników dziedzicznych, co zostało udowodnione w licznych badaniach epidemiologicznych na różnych populacjach (bliźniąt wychowywanych razem i osobno, dzieci adoptowanych). Według tych badań 30-80% zmienności masy ciała zależy od czynników genetycznych.
Otyłość może być spowodowana genetycznie przez dotąd poznane dwa mechanizmy (rycina 4.1):
● przez pojedyncze, rzadkie mutacje w niektórych genach, mogące same w sobie powodować otyłość (otyłość jednogenowa); są to rzadkie przypadki, najczęściej poważne, zaczynające się w dzieciństwie;
● przez interakcję licznych wariantów genowych z uwarunkowaniami środowiskowymi (otyłość wielogenowa); w tych przypadkach każdy podejrzany gen z osobna ma niewielki wpływ na masę ciała, ale ich nałożenie się połączone z niekorzystnym oddziaływaniem środowiska (przejadanie się, zmniejszenie aktywności fizycznej) powoduje otyłość zwaną prostą.
Rycina 4.1. Wpływ czynników genetycznych na powstawanie otyłości. A – otyłości jednogenowe o całkowitej penetracji genu (leptyna, LepR, POMC, PC1), B – otyłości jednogenowe o częściowej penetracji genu (MC4R), C- otyłości wielogenowe.
OTYŁOŚCI JEDNOGENOWE
Szlaki działania leptyny i melanokortyn (rycina 4.2) mają podstawowe znaczenie w podwzgórzowej kontroli łaknienia (patrz poprzedni rozdział). Mutacje genów dotyczące tych szlaków prowadzą więc najczęściej do przedwczesnej, ciężkiej otyłości związanej z nieprawidłowościami układów wydzielania wewnętrznego.
Rycina 4.2. Lokalizacja genów (zaznaczona krzyżykami), których mutacje uważa się za odpowiedzialne za otyłość jednogenową u człowieka. LepR – receptor dla leptyny, POMC – proopiomelanokortyna, PC1 – prokonwertaza 1, MC4R – receptor typu 4 dla melanokortyn.
Mutacje genów leptyny i jej receptora
Mutacje genów leptyny i jej receptora powodują skrajną otyłość dziedziczoną autosomalnie recesywnie (tabela 4.1). Po raz pierwszy opisano mutację homozygotyczną genu leptyny w 1997 roku u dwóch kuzynów, których rodzice byli spokrewnieni. Dotychczas opisano trzy rodziny, w których wykryto nosicielstwo mutacji genu leptyny, i jedną rodzinę, w której u trzech członków wykryto mutację genu receptora dla leptyny.
Tabela 4.1. Mutacje odpowiedzialne za występowanie otyłości jednogenowej u człowieka
Krzywe masy ciała tych pacjentów są charakterystyczne i powinny zwrócić uwagę lekarza (rycina 4.3). Rzeczywiście przyrost masy ciała ma charakter wykładniczy: od pierwszych miesięcy życia występuje ciężka otyłość i nienasycona żarłoczność. Stężenie leptyny osoczowej jest nieoznaczalne (< 1 ng/ml) w przypadku mutacji genu leptyny lub niespotykanie wysokie w stosunku do wartości uzyskiwanych u osób o podobnej tuszy (> 500 ng/ml) w przypadku mutacji genu receptora dla leptyny.
Dodatkowo pacjenci ci nie dojrzewają płciowo z powodu hipogonadyzmu hipogonadotropinowego i niedoczynności tarczycy pochodzenia ośrodkowego (wtórnej – przyp. tłum.). Nosicielki mutacji genu receptora dla leptyny mogą być również dotknięte niedoborem hormonu wzrostu.
Leczenie