LITMIR.BIZ

      Тюнен моделінде орналастырудың негізгі факторы ретінде көлік шығындары көрсетілген.

      В. Лаунхардттың аймақтық штандорт теориясында көлік факторы шешуші деп саналады. Ол өндірісті орналастыру үшін орынды дұрыс таңдау, шикізатты, көмекші материалдарды және даяр өнімдерді жеткізудегі көліктік шығындарды минимизациялауды негіздеген.

      В. Кристаллер айтып өткендей, кеңістік факторларының ішінен басты рөлді орналастыру объектісі емес, орналастыру нүктесі алады. Осылардың негізінде ол орталық орындар және периферия теориясын ұсынды. Бұл теория бойынша халық шаруашылығының аумақтық құрылымын қалыптастыруда басты қаланы айқындау қажет.

      А. Вебердің өндірісті орналастыру теориясы бойынша өндіріс орнын орналастыру үш фактормен байланысты болу керек:

      – көлік шығындары;

      – жұмыс күшіне шығындар;

      – агломерация.

      Аумақта өндірісті орналастырудың екі қағидасы анықталған:

      Біріншіден, кәсіпорындарды орналастыруда оңтайлы шешім қабылдау үшін макроэкономикалық бағыт негізіндегі әдістемелік схема жасау.

      Екіншіден, кәсіпорындарға минималды шығын жұмсау үшін басты критерий оның орналасуында.

      Аймақтардың өндірістік мамандануының және аймақаралық сауданың теориялық қағидалары ресми түрде халықаралық экономикалық қатынастар теориясында енгізілген еді. Осы орайда, А. Смит, Д. Рикардо және шведтік экономистер Э. Хекшер, Б. Олинды осы саладағы еңбектері үшін атап өткен жөн. СмитРикардо және Хекшер-Олиннің халықаралық теорияға енгізген негізгі постулаттары аймақаралық қатынастарда болып табылады. Нобель сыйлығының лауреаты Б. Олиннің негізгі еңбегінде («Аймақаралық және халықаралық сауда», 1933 ж.) осы екі ұғымның ұқсастығын және айырмашылықтарын ажыратқан.

      Халықаралық (аймақаралық) сауда – әрбір қатысушыға пайда табудың тәсілі. А. Смиттің айтуы бойынша, халықаралық еңбек бөлінісін кез келген мемлекет абсолютті мүмкіндіктерге ие бола отырып жүзеге асырған жөн, бұл жерде аймақтық деңгейді де атап өтуге болады. Әр мемлекет, аймақ абсолютті мүмкіндігі бар тауарды өндіруге және сатуға маманданғаны дұрыс деп есептеген.

      Салыстырмалы абсолютті теория негізіндегі шведтік ғалымдар Хекшер-Олин теориясы бойынша аймақтар өндірісте шығыны аз және өндірістік факторлары арзан болатын тауарлар шығаруға мамандануы керек.

      Бұл теорияға сәйкес халықаралық аймақаралық еңбек бөлінісі теориясы өзара алмастыратын факторларды қарастыра отырып енгізілген. Олардың теорияларының негізгі тұжырымдары келесідей:

      • мемлекет (аймақ) өзіне қажет тапшы өндіріс факторларын енгізіп, интенсивті қолданылатын тапшы емес өнімді нарыққа шығару;

      •

Скачать книгу