Беларуская лiтаратура - Уладзімір Навумовiч

Скачать книгу

сябе ў паэзіі і прозе.

      Тэатральныя калектывы, якія ствараў Дунін-Марцінкевіч, былі аматарскімі, у іх удзельнічаў сам аўтар і яго сям’я. Уся сям’я пісьменніка мела дачыненне да паўстання 1863–1864 гг., сам В. Дунін-Марцінкевіч апынуўся пад хатнім арыштам. Яму забаранілі пісаць па-беларуску, але ён працаваў. “Беларускі Мальер” – В. Дунін-Марцінкевіч – клапаціўся пра развіццё нацыянальнай драматургіі. На пачатку 40-х гадоў ХІХ ст. у Мінску ставілася адна з трох створаных ім опер – “Рэкруцкі яўрэйскі набор”. Яна мела вялікі поспех. Тэксты лібрэта не захаваліся. Затое нам вядома пра поспех оперы “Ідылія”, якая была пастаўлена ў 1852 г. і музыку да якой на лібрэта В. Дуніна-Марцінкевіча напісаў вядомы кампазітар С. Манюшка. “Ідылія” – самастойны драматургічны твор (лібрэта оперы было надрукавана асобным выданнем у 1846 г.), сюжэт якога просценькі, сапраўды ідылічны, аднак даволі жывучы, можна сказаць, вандроўны ў беларускай літаратуры канца XIX – пачатку і сярэдзіны XX ст. Ён не траціць сваёй актуальнасці, на жаль, і сёння. Сюжэт аб тым, як расхвальваецца ўсё чужое і ганіцца ўласнае, тое, што бытуе на Бацькаўшчыне, на чым чалавек узгадаваны.

      В. Дунін-Марцінкевіч як мастак слова фарміраваўся пад уплывам перадавых ідэй часу, польскага рамантызму 40–60-х гадоў XIX ст. А. Міцкевіча, Ю. Славацкага, Э. Ажэшкі, М. Канапніцкай, а таксама філасофіі Ж.-Ж. Русо, Вальтэра, Д. Дзідро, сусветнай класікі. Менавіта ён узняў беларускую п’есу на ўзровень сусветнай класікі. Яго творы сапраўды класічныя, яны не старэюць і прачытваюцца ў кожным часе па-новаму. Ён узнімае адвечныя праблемы неадпаведнасці знешніх прэтэнзій і ўнутранай сутнасці чалавека, як, напрыклад, фарс-вадэвіль “Пінская шляхта” (1866). Гэта першая беларуская камедыя. Шмат камедыйнага ў п’есе, але смех у ёй намнога глыбейшы, чым гэта можа падацца на першы погляд. Сварацца дзве сям’і, дзве галіны аднаго сялянскага роду, толькі з-за таго, што Іван Цюхай-Ліпскі абазваў Ціхона Пратасавіцкага мужыком. Рассудзіць іх прыязджае такі ж абмежаваны ў поглядах чалавек, чынадрал і судовы бюракрат суддзя Кручкоў, які нічым не адрозніваецца ад тутэйшага люду, любіць выпіць “кубак крупніку”, а “на прашчанне” просіць: “…заспяваем нашу родную песню ды паскачам на заручынах”. Раз’яднанасць, “рассяляньванне” сялянства, падзел на касты і групы, эгаізм і фанабэрыя, затурканасць дазваляюць круціць мясцовым людам хто як захоча, крыўдзіць іх і абражаць, трымаць у невуцтве, выкарыстоўваць іх абмежаванасць, пасіўнасць і апатыю, каб зняць новае “жніво”.

      Праблема самавызначэння беларускага народа – адна з магістральных тэм у беларускай літаратуры. В. Дунін-Марцінкевіч ствараў народную літаратуру, адкрываючы народ і паказваючы народу шляхі духоўнага станаўлення.

      В. Дунін-Марцінкевіч напісаў камедыю “Залёты” (1870), вершаваныя аповесці “Гапон”, “Вечарніцы” (абедзве ў 1855), “Халімон на каранацыі”, “Купала” (1856), “Травіца брат-сястрыца”, “Шчароўскія дажынкі”, “Быліцы. Расказы Навума” (1857), пераклаў на беларускую мову раздзелы паэмы А. Міцкевіча “Пан Тадэвуш” і інш.

      Незвычайны

Скачать книгу