Төлкө - Николай Якутский

Скачать книгу

үлэлиириҥ буолуо!

      – Хотоҥҥут кыараҕас, билигин саас кэллэ, – диир Маайа, тулуйа сатаан баран.

      – Эн кэлэҥҥин миэхэ киэҥ хотону тоҕо тутан биэрбэтэххиний? «Хотоҥҥут кыараҕас» диэбит буола-буола! Саатта, баай, үчүгэй ыал оҕолорун сирэ олорбут сурахтааҕыҥ… Мин оҕобун Сүөдэркэни сирэ оонньообуккун – хотоҥҥо сытытарым буолуо!

      Маайа дьэ манна өйдүүр: кини кэллэ-кэлээтин кытта хотуна тоҕо силбиэтэнэн көрсүбүтүн уонна тоҕо киниэхэ кырыктаахтык сыһыаннаһарын. Суох, кини билигин даҕаны таптыыр доҕорун, Сүөдэрин, бу баай ыал сылластыгас сирэйдээх уолларыгар биэримээри турар!

      – Сааппаккыт даҕаны, хамначчыт дьахтаргытын, «биһиги уолбутугар эргэ тахсыбатаҕыҥ» диэн, бу курдук накаастыы, үөҕэ сылдьаҕыт, – диир Маайа абатыйан.

      Огдооччуйа, сирэйгэ бэрдэрбит курдук, сирэйдиин-харахтыын кубулуйа, хаана-сиинэ алдьана түһэр:

      – Мин, саатар сирэйдээх, тэбэр сүрэхтээх буолан, бачча байан олоробун. Эн бааргын саатар сирэйэ, тэбэр сүрэҕэ суох! Ханнык баай ыал кыыһа ыал устун сылдьар хамначчыты батыһыаҕай?

      Хотуна тахсыбытын кэннэ Маайа, ынаҕын сааҕын хотон түннүгүнэн таһырдьа эһэ-эһэ, олус кыһыйан-абаран ытамньыйан ылар. Бу үлэлии туран кини санаата төрөөбүт-үөскээбит Төгүрүк алааһыгар, дьиэтигэр тиийэр.

      «Икки харахтаах аата, хараҕа суох курдук, тугу да билбэккэ-көрбөккө иитиллибит эбиппин… Хамначчыт кыргыттар ытаһалларын көрдөхпүнэ, сүрэҕэ суохтарыттан ытыыллара буолуо, – дии саныырым… – Суох, кинилэр хара батталга, хараҥа түүн курдукка олороллоруттан ытаһаахтыыллар эбит».

      Маайа күрдьэҕин ынах сааҕын чөмөҕөр батары анньар. Күнү быһа бөкчөйө сылдьарыттан ыалдьар синньигэс биилин бобо туттан, сынньанан турбахтыыр. «Хараҥа түүн курдук… хараҥа! – дии саныыр кини. – Оо, бу хаһан сырдыыр олоҕуй?..»

* * *

      Хонууттан, сыһыыттан хомурах хаар хоҥнон, сыралҕаннаах күн уотугар сылгы, ынах сыламнаан сытар, сынньанар сааскы ичигэс күннэрэ кэлэллэр. Хотоол сирдэргэ уу тахсыбытыгар кустар, хаастар түһэллэр. Күн тахсыаҕыттан киириэр диэри күөрэгэй чыычаахтар, бэйэ-бэйэлэрин кытта куоталаспыт курдук, көмүс чуораан тойуктарын дьырылаталлар. Сир кырса халыҥ хаар өлгөм сиигинэн утахтанан, күн уотун сылааһыттан ирэн, күөх от көрөн турдахха көҕөрө үүнэн тахсарга дылы.

      Лена өрүс сааскы халаанын уута күөстүү үллэн, көрүөх бэтэрээ өттүгэр сис кумахтары сабыталаан, намыһах арыылары үрдүлэринэн мэндээриччи охсуталаан, кэҥээтэр кэҥээн, килэйдэр килэйэн, сэттэ ый устата хам тута сыппыт халыҥ мууһун, тэбиэһирэ-тэбиэһирэ, тэлитэ тэбэн, халҕаһа-халҕаһа хайыта анньан, этиҥ тыаһыныы ньирилээн, сэлиик ат сиппэтинэн элээрдэн, Хотугу Муустаах муора диэки дьулуруйар. Оо, бу кэмҥэ Лена өрүс күүһүн кытта туох күүһэ тэҥнэһиэй!

      Минньигэс сыттаах сэбирдэх-мутукча тыллыыта, ойуур, торҕону бүрүммүт курдук, көҕөрөн көстүүтэ, кэрэ тойуктаах кэҕэ көтөрдөр этэн чоргуһаллара, ой тыа аттыгар уолаттар-кыргыттар мустан үҥкүү тойугун туойан дуораталлара үчүгэйин даҕаны!

      Маайа, саас буолан үлэтэ

Скачать книгу