Төлкө - Николай Якутский

Скачать книгу

Ийэ ылымына

      Илэ сырыттаҕым!

      Ыччакабын да-а!

      Тоҥнохпун да-а!

      Ийэлээх аҕам

      Ииппит-аһаппыт

      Иэримэ дьиэлэрин

      Буулаан буллаҕым!

      Кыыс мэнэрийэриттэн балаҕан иһигэр баар дьон бары куттаннылар. Хотуннара ытыы-ытыы тахсан барда. Кыргыттар: «Маайа ханна эрэ турда?» – диэбиттии балаҕан хараҥа муннуктарын көрөллөр-истэллэр.

      Бу күнтэн ыла хоспоххо сытар хаппыт кур тириини аччык кутуйах кирэрэ, ханна эрэ чабычах туоһун тарбаан хачыгыратара барыта дьону куттуура. Сайыҥҥы куйааска дьиэ эркинин маһа хайыта хатан тыһыргыыра, аһаҕас турар аанынан дьиэ иһигэр салгын киирэн тугу эмэни хамсатара барыта «Маайа үөрэ» диэн ааттанар буолбута.

      Сүөкүлэ Маайа үөрүнэн мэнэрийбитэ аҕыйах хонук ааһыыта, Кэтириис ыыр ынаҕын эмиийэ хайыта хатан чопчутун туттарбат буолбута. Ыанарыгар тэбиэлэнэрин иһин, атахтарын кыаһылаары, быа ыла кыһыҥҥы хотонноругар барар. Эрдэ этэ, күн киирэ илигэ. Ол эрээри Кэтириис хотон иһигэр куттана-куттана киирбитэ. Баҕанаҕа баайыллан турар быаны ылаары кини түргэн баҕайытык харбыалаһан баран иһэн, хараҕын кырыытынан көрбүтэ: Маайа сирэйэ кубарыйан баран, моонньугар эриэн ситии быалаах турара. Кэтириис куттанан часкыйа түһээт төттөрү ыстанар. Хотунугар Ылдьаанаҕа сүүрэн мэҥийэн кэлэн:

      – Маайа… хотон иһигэр… – дии-дии, тэтиҥ мас сэбирдэҕэ тыалга хамсыырын курдук, титирэстиир.

      – Чэ, барыах, көрдөр! – диэн баран Ылдьаана кыыһы илиититтэн сиэтэн, хотоҥҥо илдьэ барар. «Оҕом Маайа ама да үөр буолбутун иһин… дьон хараҕар көстөр, миэхэ тоҕо көстүбэтий?» – Ылдьаана көрдөр эрэ этэр санаалааҕа: «Маайа, биһиги эйигин атаҕастаан да, баттаан да куһаҕан суолга аспатахпыт. Туох буолан биһиги олохпутун айгыратар, алдьатар санааланныҥ?» – диэн.

      Кэтириис кыыс хотон ааныгар кэлээт, куттанан илиитин туура садьыйан ылаат, куотан тэлээрэ турбута.

      – Хотуой! Ханна бардыҥ?.. Тохтоо! – диэн Ылдьаана хаһыытаан көрбүтэ да, кыыс истиэх эрэ быһыыта суоҕа.

      Ылдьаана хотон иһигэр киирэр, одуулаһар. Хотон иһигэр ким да суоҕа. Арай эркинин сыбаҕа түспүт сирдэринэн күн уота баҕанаҕа тыган, киһи сирэйин курдук, кэлтэччи кылбайан турара. Хотон иһин биир гына кэрийэн баран, тугу да булбакка тахсар.

      Үөр буолбут кыыһын Ылдьаана көрсүбүтэ да буоллар, куттанар санаата суоҕа. Ол эрээри хотон иһигэр ким да суоҕуттан, хата, тахсан иһэн этин сааһа тымныйталаан ылыталаабыта.

      Кэтириис кыыс хотон иһигэр Маайаны моонньугар быа муомахтаах сылдьарын көрдүм диэн кэпсээн, дьону куттааһына Маайа үөр буолан сылдьар дэһэллэрин күүһүрдүбүтэ. Бу кыыс хаһан да сымыйалаабат кыыс этэ.

      «Орто Бүлүү улууһун кулубатын кыыһа эргэ тахсыбыта табыллыбатаҕыттан моҥнон өлбүт. Билигин дьонун аах дьиэлэригэр илэ кэриэтэ сылдьар үһү. Эдэр, мааны киһи хоноһолоннохторуна, түүн хоонньугар киирэр үһү. Ол иһин билигин ким да кинилэр дьиэлэригэр сылдьыбат, кинилэргэ хоммот буолбут», – диэн кэпсээн тарҕанан, ыраатан истэҕин ахсын улам эбиллэн, сүрдэнэн-кэптэнэн барбыта.

      Итинник

Скачать книгу