Төлкө - Николай Якутский

Скачать книгу

сэҥээрэллэр.

      – Ол сылдьан дьон хараҕыттан куотан, бэйэтигэр тиийинэр сөптөөх маһы көрдөөбүт. Онуоха диэтэҕим – хара тыа иччитэ – күөх сэбирдэх таҥастаах, көмнөх хаар бэргэһэлээх, көтөҕө бытыктаах, көҥдөй чөҥөчөх дьиэлээх, көҕөччөр тииҥ көлөлөөх, сур кырынаас соноҕостоох, соҕох солоҥдо баайдаах, Хараҕалдьын тойон хараҕын баайан, муннарбыт эбит… – ойуун өрө эҕирийэн түргэн-түргэнник дүҥүрүн охсумахтаан ньириһиттэ. – О-ок-сиэ, доҕоттоор, тиийбит сирэ – дьэгинин ньии, тохтообут сирэ – олуонатын ньии!.. – диэн баран, туран кыыран илгистэн барда.

      Бу күннэргэ Маайаны көрдөөн эрэйдэммит дьон, кини ханна барбытын, билигин ханна баарын истээри, кэтэһэн олордулар. Ойуун субу этиэхчэ буола-буола эппэт. Ол ахсын кэтэһэллэрэ ордук күүһүрэр.

      Сыгынньах ойуун, өр соҕус кыыран илгистэн баран, кэлэн олбоҕор олорор уонна эмиэ аргыый аҕай кутуран, көрүүлэнэн барар:

      – Эҥкэркэй эҥээрдээх, эмпэркэй хайалаах, аҥылыйбыт салгыннаах, ааһа турар уулаах сүҥкэн өрүс кытылыгар тахсыбыт…

      Ойуун инньэ диирин кытта истэн олорор дьон ботугураһа түстүлэр:

      – Бүлүүгэ киирбит…

      – Мантан аҕыс биэрэстэлээх сиргэ тиийбит.

      – Ол да иһин… Манна, чугас баара буоллар көстүбүт буолуо этэ…

      Ойуун, дьон кэпсэтэрин иһиллээбит курдук, саҥата суох сөҥөн олордоҕуна, дьиэлээх тойон Харатаайап:

      – Көрөр хараҕыҥ ырааһырдын, истэр кулгааҕыҥ сэргээтин! – диэн сэҥээрэн, кымньыылаан биэрдэ.

      Ойуун, дүҥүрүн охсон дэгэрэҥнэппэхтээн баран, эмиэ көрүүлэнэн:

      – Ол тахсан, уҥа-хаҥас өттүн одуулаан көрбүтэ: быстан түһэр мыраан үрдүгэр хоҥкугур төбөлөөх, куурбут лабаалардаах, хоҥноххой хатырыктаах, хоппоҕор силистээх хохудал мас өрүскэ түһээри өҥкөйөн турарын булан, оҕоҕут барахсан ол маска… Сайыҥҥы күн саарыы тахсыыта эриэн ситии быатын иилэ бырахпыт, моонньуттан муомахтаммыт… – диэн ойуун көрүүлэнэ олордоҕуна Ылдьаана:

      – Оо, оҕобун ньии!!! – марылаччы ытаан барда.

      – Өлүү кыыһыгар үтүрүттэрэн, икки хараҕын быһа симэн, ыстанан кэбистэ…

      – Ы-ы-ы-һы-һы!.. Ы-ы-ы-һы-һы! – диэн Ылдьаана туттуна сатыы-сатыы ытаан энэлийдэ. Кини энэлийэрин баһыйан ойуун көрүүлэнэн бөөҕүнүү олордо:

      – Кыыс оҕо ыраас кутун ол мас уйумуна будулҕаннаах сүүрүктээх, долгуйар уулаах улуу өрүскэ сууллан түспүт. Өрүс иччитэ – дириҥ хомо дьиэлээх, тиистээх балык көлөлөөх, өрүкүйбүт сүүрүк суһуохтаах Өрүкүйэ дохсун хотун – оҕоҕут өлүгүн сүүрүгэр сүктэрэн, долгунугар көтөхтөрөн, Аҕа тойонугар, аҥылыйбыт Байҕалга, кэһии оҥостон илдьэ бара турда…

      Оһоххо уот отуннулар. Түннүктэри астылар. Таһырдьа хайа сахха күн тахсан илиҥҥи күөх тыа маһын үрдүнэн күөгэйэ устан эрэр эбит.

      Хамначчыт уолаттар Сыгынньах ойуун кыырар таҥаһын устан хомуйдулар. Кыргыттар остуол муҥунан ас тартылар. Ойуун кыырарыгар сылдьыбыт дьон бары аһаатылар. Ол аһыы олорон:

      – Ол да иһин дэлэлээхтик көрдөөбөтөхпүт.

      – Өрүскэ эрэ түһэн көстүбэт, – диэн ойуун көрүүлэниитин бигэргэтэн кэпсэттилэр.

      Сыгынньах

Скачать книгу