ТОП просматриваемых книг сайта:
Хамның чаяаны. Книга 1 на тувинском языке. Зоя Донгак
Читать онлайн.Название Хамның чаяаны. Книга 1 на тувинском языке
Год выпуска 0
isbn 9785006030220
Автор произведения Зоя Донгак
Издательство Издательские решения
Даштарга моңнап, саарылган хемниң дааш-шимээни өгде дыңналып турган. Ол шимээн өттүр холдары-биле имневишаан, Коңгур сымыранган:
– Тура халы, оглум! Мен сеңээ оргаадайны канчаар чалаарын айтып бээр мен. Бөгүн ону чалап аар үези келген деп бил.
Ачазының өйлеп-өйлеп «үези келген» дей бээрин билир болгаш, кеттинмишаан, Холурааш айтырган:
– Чүге ыяавыла бөгүн оргаадайны чалаар хүн чүвел, ачай?
– Чүү-даа чүве үелиг боор, ону билзе чогуур. – дээш, Коңгур тонунуң курунуң мурнунга шалыңдан камгаланыр, үстелип калган таалыңчыгашты, артынга – сериин хүнде шыкка алыспазы биле черге дөжей орар тарбаган кежин, белинде курга оттук-бижээн азынган, холунда дазыл казар даянгыыш тудупкан, чоруурунга шуут белен турган.
– Дүүн чалап шыдавас турган бис бе?
– Арай боорда, көңгүс эвээшти чалап аар турган бис.
– Улуг күштү үндүрүп тургаш, дөмей-ле олчалыг боор бис бе?
– Үргүлчү эвес, – дээш, Коңгур бөргүн кедипкен.
– Чүге? – кеттинмишаан, Холурааш айтырган.
– Чүге дээрге, кижи долгандыр турар бойдустуң элдээртиглерин эскербес болгаш олчага душпас. Ынчаар-ла чөпшээрежилге чокка бойдуска үрегдел эгелээр, а кижилер оон аарып, эрте-ле кырыырының чылдагааны ол-дур.
Чинчи-биле байырлашкаш, адашкылар өгден үнүпкеннер. Өргелер оларны-даа тоор хире эвес, хөй санныг үңгүрлеринче үне-кире халышкан, а кымыскаяктар хүн херелдеринде дөгеленмишаан, чымыштыг иженип тургулааннар.
Адашкылар элээн кылашташкаш, аргар-кошкарларның, чуңма-телерниң таптай базып кааны, оът-үнүш чок черлеп чоруп кааннар. Улуг эвес бүүрелчинге чоокшулап келгеш, даштар аразында шоолуг эскертинмес кокпалааш, чер адаанда шулураан дамырак барын эскергеннер. Ыйгыл дүжүлгекке олар кээрге, дамырак оон агып баткаш, ынаар хаялардан ажыр шурап чыткан. Оортан хөй-ле өндүр чаагай пөштерлиг, дыттарлыг улуг арт харап турган. Артче үнүп-үнүп, оон бадып оргаш, кушкаштарның мыжырашкан үннерин чаптап, дыңнааннар-даа. «Ыраажы куштарның чоогазын» олар эртип кээрге, ам мырыңай өске оът үнүштүг база бир тускайлаң чоога көстүп келген.
– Оргаадайже баар оруувусту эки сактып ап чор! – дээш, Коңгур чамдыкта дыт чөвүрээзинде шыйган демдекче, азы тенниг хараганда сыйыкче айтып, оглун угаадып чораан.
Ынчаарга, ачазы чүнү кылырын баш буруңгаар билир-даа ышкаш, Холураашка сагындырган.
– Бир эвес часкы үер демдектиг дытты ужур шааптар ийикпе тенниг хараганнарже орукту дуй даштар көшкелени берген болза, оргаадайны канчап тып аар бис, ачай?
– Оргаадай дилээр кижиниң арын-нүүрү арыг база таптай баспаан оруунче хая көрбес болза, кандыг-даа моондак аңаа шаптараазын болбас.
…Хем уну, шынаа эгелээн. Аңаа олар доктаап, чемненип оргаш, дамырактың шулураажын, тырлаашпайларның база шергилерниң тырылаажын дыңнап, дыш ап органнар.
– Аарыгларның шуптузун эмнептер арга бар бе, ачай? – Холурааш