ТОП просматриваемых книг сайта:
Champo otli ilon. Erkin Malik
Читать онлайн.Название Champo otli ilon
Год выпуска 0
isbn 978-9943-00-544-0
Автор произведения Erkin Malik
Издательство SHARQ
– Shunday, shunday. Lekin ulardan bittasi “Shaytanat”ni o‘qigan ekan, bezori bo‘lsayam mehrim tovlanib ketdi. – Ularni insofga keltirgan narsa “Shaytanat” ekanligini negadir Yo‘ldosh Eshbekka aytib o‘tirmadim.
Yo‘ldosh Eshbek boshidan jazirama oftob urib tursayam, ancha gap berib o‘tirdi. Ovozi o‘qdek, quloqni teshay deydi. Yo‘ldosh Eshbek gapirsa karnayning keragi yo‘q. Ba’zan o‘zining bo‘lar-bo‘lmas kuzatishlari bilan qo‘l olishib ketay deb kelgan odamni xit qilib yuboradi. Toqati toq bo‘lgan suhbatdoshi “Bo‘pti, Yo‘ldosh Eshbek, men shoshib turuvdim, keyinroq bafurja-a, gaplasharmiz?”, deydi ming mulohaza bilan. Yo‘ldosh Eshbek bo‘lsa o‘sha-o‘sha beparvo. “Ha… Siz borovring, borovring, yo‘lingizdan qolmang, men gaprovraman”, deydi. Uning bundayin gaplaridan ko‘pchilik hayron bo‘lib, tomi joyidami deb qo‘yishadi. Bilishmaydiki, Yo‘ldosh Eshbekni to‘rt tomonida to‘rtta muakillari bor. U gapirganda muakillariniyam e’tiboridan qochirmaydi. Suhbatdoshi zerikishi mumkin, ammo muakillari zerikishmaydi. Ro‘parasida qo‘l qovushtirib “shunday deng, taqsirim”, deb turaverishadi. Buni ba’zilar bilishmaydi, eng yomoni bilishniyam istashmaydi.
Mening halidan beri jonimni qiynab ishlayotganimga Yo‘ldosh Eshbek endi e’tibor qildimi, jimib qoldi. Uniyam g‘ayrati qo‘zidimi, har tugul “men boray” deb o‘rnidan turdi, xayrlashib, orqa-oldiga qaramay uppa-uzun bo‘lib keta boshladi. Shu payt hayratdan hang-mang bo‘lib qoldim. Oqtosh Yo‘ldosh Eshbekka kelgandayam, ketgandayam Boymurod akaga tashlanganidek tashlanmadi-da. Nomiga bo‘lsayam “ak…” deb qo‘ymadi. Yo oppoq kiyimdaligini ko‘rib “o‘zimizdan ekan” deb o‘yladimikin? Yo tanirmikin? Yo‘ldosh Eshbekni orqasidan to‘xtatib: “Mabodo manovi it sizdanmasmi”, deb so‘radim. Uyam bolaxonador qilib: “Bizdanmas, o‘limdan xabarim bor-u aka, itdan xabarim yo‘q”, dedi. Bundan chiqdi Yo‘ldosh Eshbek it yog‘i yalamagan, it go‘shti yemagan. Agarda shunday bo‘lganda Oqtosh uni tinch qo‘ymasdi. Tavba, qanday qilib bilishi mumkin-a? Ko‘ziga ko‘rinarmikin?
Xullas, bu Oqtosh deganlari yerdan chiqdimi, osmondan tushdimi, ishqilib men uchun bir jumboq bo‘ldi. Hoynahoy bu it nima bo‘lgandayam yaxshi bir odamning tarbiyasini olgan ko‘rinadi. Egasi bilan sayr-u sayohatga chiqqan-u, adashib qolgan bechora. Balki uni ataylab adashtirib ketishgandir. Shaharda nima ko‘p – buzilayotgan uylar ko‘p.
Darhaqiqat, Oqtosh tarbiya ko‘rgan it chiqib qoldi. Itlarga o‘xshab suqatoymas. Bo‘lar-bo‘lmasga akillab, asabni buzmaydi. Ertalab Boymurod akaga bir jag‘ urdi-yu, shundan keyin miq etmadi. Kechga dovur u yoq-bu yoqqa ham ketib qolmadi. Tomorqadan nariga chiqmadi. Ko‘z oldimda iskalanib, nari borib, beri kelib yuraverdi. To‘g‘ri, u bilan osh-ovqatni bo‘lashishga to‘g‘ri keldi. Endigi kelganimda Oqtoshniyam g‘amini yeb kelishim kerak. Suyak-sayoqlar itning joni. Biz ularni axlatga tashlab yuboramiz. Bog‘imdagi yaxshi tashvishlar yoniga yana bittasi qo‘shilgan edi…
Bugun kun kech bo‘lganiniyam sezmay qoldim. Quyosh tog‘ orqasiga o‘tib dara ichini ko‘lanka qoplay boshlabdi. Qibla tarafdan muzdekkina shamol qo‘zg‘olgan edi. Kun bo‘yi terlab-pishib ishlaganim uchunmi, yotib dam olishni o‘ylab, huzurlanib ketdim. Allohim qanchalar mehribon. Qur’oni karimda “Va uyqilaringizni rohat qilib qo‘ydik”, deydi. Bu yerda chalg‘iydigan na televizor, na radio bor. Mazzaning mazzasi…
Qorong‘i tushmasdan so‘ri ustiga chodir tikdim. Uning ichiga buklama karavotni yoydim. Kulgili-a, karavot ustida karavot! Ko‘rpa-to‘shaklarni to‘shab, ichiga kirishga tayyor qilib qo‘ydim. Uyi yo‘qning chirog‘i yo‘q deganlaridek, bu tomonlarga hali sim tortilmagan.
Shu payt miyamda nimadir yarq etib ketdi. Ota-bobolarimiz mana, nimaga sog‘lom bo‘lishgan. Yorug‘ning ishlarini yorug‘da bitirib, kech kirishi bilan uxlashgan. Erta yotib, erta turishgan. Kun chiqib yoyilguncha g‘aflat bosib yotishmagan. Biz-chi, ishdan horib-charchab kelamiz, televizorga tikilgancha ovqatlanamiz. Taomni qoringa yedikmi, televizorning ichigami – farqi yo‘q. Nimagadir bunaqa paytda hamma kanallarda ur-yiqit, o‘ldim-kuydim seriallar boshlanadi. Naridan beri ovqatlanib, butun borlig‘imizni televizorga topshiramiz. Go‘yo buni dam olish deb o‘zimizga-o‘zimiz taskin beramiz. Axir ko‘z ham dam olishi kerak-ku. Yurak-chi, yurak? Kinolarning turgan-bitgani yurak o‘ynog‘i bo‘lsa! Kimdir odamlarga kishi bilmas, asal deb zahar yalatayotganga o‘xshaydi. Yana gap-gashtaklarda nimagadir buyuk allomalar tug‘ilmayapti-ya, deb zorlanib ham qo‘yamiz.
Shunaqa gaplar… Toqqa chiqib olgandan keyin pastga qarash oson… Dastlab bu yerda ham uyqimni topolmay yurdim. Ko‘rpaga kirib, chodirning bir chekkasini ochib, osmonga tikilaman. Yulduzlar katta-katta. Xuddi bir terak bo‘yi tepada turganga o‘xshaydi. Shaharda ko‘zingni yirib-yirtib ham bu yulduzlarni ko‘rolmaysan. Minglab mashinalarning dud-bo‘ronlaridan chiqqan gazlardan to‘lin oy ham kasalmand ko‘rinadi. Qarab ko‘zing yayramaydi. Bu yerda-chi, oymoma naq oppoq paxta. Ichidagi obkash ko‘targan odam bo‘lsa, jon bitib, mana-mana chiqib keladigandek. Yana yulduzlar orasida bir yulduzning sirg‘alib borayotganini ko‘rib qolaman. U yulduzmas, sun’iy yo‘ldosh…
Bolaligimda kechalari berkinmachoq o‘ynab yurganimizda, uchar yulduzlarni ko‘p ko‘rardim. “Yulduzlar, hay yulduzlar, bolalar qayga bekindi, aytinglar”, derdik. Birdan yulduz uchib, bir tomonni ko‘rsatardi. Biz o‘sha yoqqa yugurib ketardik, berkinganlarni topib ham olardik. Opoqbuvim yulduz uchishini mana bunday deb ta’riflab bergan edilar: “Shayton osmonning qorniga qulog‘ini qo‘yi-ib, farishtalardan gap o‘g‘irlamoqchi bo‘ladi, yulduzlar toshga aylanadi-da, ha, bachchag‘ar, ket deb uni quvib soladi”. Hozir shayton gap o‘g‘irlashni bas qilganmi yo unga otiladigan toshlar tugaganmi, ishqilib yulduz uchishini tog‘dayam kam kuzataman.
Bugungi tun juda besaranjom bo‘ldi. Yarim kechadayoq qandaydir shovqindan uyg‘onib ketdim. It akillardi. Tog‘da kechalari havo yanayam tiniqlashadi, maysalar-u dov-daraxtlar shudringda cho‘milib, olam shaffoflashadi. Tiq etgan ovoz aks-sado beradi. Itni tanidim, Oqtosh! Yana u shu atrofda emas, bog‘hovlining qaysidir burchagida akillayapti. Ovozi qurg‘ur qo‘ng‘iroqqa o‘xshaydi.
Uyqim o‘chib ketdi. Tavba, kun bo‘yi atrofimdan nari ketmadi. Endi yarim kechada u yoqlarda nima qilib izg‘ib yuribdiykin? Ha, birorta sigir podadan adashib qolib ketgan bo‘lsa kerak. It itligini qiladi-da. Boshimni ko‘rpaga burkayman. Ammo Oqtoshning ovozi tobora asabga tega boshladi…
Nimanidir tiriqtirib quvdimi, shamol ovozini boshqa yoqqa olib ketdi. Xayriyat-e! Ammo bu jimlik uzoqqa bormadi. Yana akillay boshladi. Obbo! Sabr kosam toshdi. Kechasi uxlamaydigan odati bor ekan-ku bu itni. Shahardan bir kun bo‘lsayam tinchgina uxlay deb chiqqan edim. Qorovulning iti xo‘p zo‘r it ekan-da. Na kunduzi, na kechasi xo‘ja ko‘rsingayam “ak” deb qo‘ymaydi jonivor. Tepaning tagida miq etmay yotgani-yotgan. Odatda, bitta it akillasa, boshqasi unga jo‘r bo‘lguchi edi. Qulog‘i karmikan-a? Oqtoshga qo‘shilib nomiga bo‘lsayam akillab qo‘ymasdi u.
Oxiri toqatim toq bo‘ldi. Yotolmadim. Nima qilsam ekan-a? Oy tog‘ orqasiga o‘tib ketgan. Osmon to‘la yulduz biri olib, biri qo‘yib yaraqlashadi. Oqtoshning ovozi naq osmon gumbaziga urilib qaytayotgandek.
Bir ko‘nglim Oqtoshlab chaqiray dedim. Yarim kechada-ya? Shundog‘am namozga azon chaqirsam ba’zilarga yoqmayman-ku. Fikrimdan qaytdim. Ovoz bersam, qo‘shnilar it meniki ekanini bilib qolishadi. Qayerdanam og‘rimagan boshimga Oqtoshni orttirib oldim?!
Yodimga bolaligim tushdi. Karim aka deganlari bo‘lardi. Kolxozning poliziga qorovullik qilardi. Iti zanjirini uzib ketsa: “Kampirlarga turshak, itlarga hushtak” derdi-da, chiyillatib bitta hushtak chalardi. Hushtagi tugamasdan iti oldida paydo bo‘lib qolardi. Meniyam shundan bo‘lak ilojim qolmadi. “Kampirlarga turshak, itlarga hushtak” dedim-da, hushtak chalvordim. Tavakkalda. Voybo‘-o‘… O‘zimning hushtagimdan o‘zim qo‘rqib ketdim. Xuddi osmondan bomba tushib kelayotgandek chiyillab ketdi-da, o‘ziyam.
Poliz qorovuli Karim aka baloni bilar ekan. Hushtak ish berdi.