Мосцік над вечнасцю (зборнік) - Сяргей Ваганаў Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў «Кнігарня пісьменніка»

Скачать книгу

антысемітызм вельмі ўтульна пачувае сябе ў «праймтайме», хаваецца за паўпраўдай ды сілкуецца атрутай хлусні.

      А дзеля чаго тая праўда?

      Адказ я знайшоў у кніжцы Гіршы Смоляра. Усё ж бацька схаваў яе не зусім.

      Дзве рэчы я захоўваю ў гэтай кніжцы – уласную памяць і верш «Над Ямай», падораны Рыгорам Барадуліным.

      «Галовы сьхілім / Над жахлівай Ямай. / Яна нямая, / Бо ня мае дна. / …Па радасьці і па бядзе браты, / Мы ўсе стаім / Над апраметнай Ямай…»

      Усе?

      Па кім маўчыць звон

      Адзначаліся 70-я ўгодкі хатынскай трагедыі. Ад улады шчыраваў на мітынгу-рэквіеме сп. Кабякоў. Прамармытаўшы нешта звыкла няўцямнае пра памяць аб загінулых, ён запэўніў журналістаў, што «…кіраўніцтва краіны робіць усё, каб у нас не скралі перамогу…»

      «Перамогу», мабыць, скрала нейкая дзяўчына з Барысава, з тамтэйшага медкаледжа. З нервовым хіхіканнем адказваючы пад дыктоўку настаўніцы на пытанне, дзеля чаго яе разам з іншымі студэнтамі прывезлі ў Хатынь, дзяўчо зусім заблыталася паміж рэквіемам і юбілеем, трагедыяй і святам.

      Узгадалася, як упершыню я прывёз у Хатынь унучку. Праз 15 гадоў ад яе нараджэння і роўна праз 65 – ад хатынскай трагедыі.

      Не магу сказаць, што прапанову паехаць у Хатынь яна ўспрыняла з вялікім жаданнем. «Нам у школе распавядалі… Але калі хочаш, давай з’ездзім».

      У Хатыні яна прыціхла, адасобілася, абмінаючы групкі экскурсантаў і затрымліваючыся каля комінаў і калодзежаў, у якіх скурчыліся на зацягнутай лядком вадзе беларускія дваццаткі ды старублёўкі, а важкія замежныя манеты паблісквалі на дне… Потым стала фатаграфаваць аблокі. Дакладней, неба, па якім павольна напоўзвалі адна на адну цёмныя хмары, неахвотна прапускаючы ў блакітныя нябесныя праталіны прахалодны сакавіцкі прамень… Раптам спытала: «Дзеда, а чаму ў Хатыні няма крыжа?»

      У Хатыні былі крыжы. Тры крыжы на трох магілах, у якіх праз тры дні пахавалі хатынцаў жыхары навакольных вёсак…

      Не ўсе ведаюць, а мне распавядалі ацалеўшыя Уладзімір Яскевіч і абодва Жалабковічы – Віктар і Аляксандр, што Хатынь спалілі двойчы. Апошні раз у жніўні. Мусіць, таму, што сюды вярнуліся тыя, хто выпадкова пазбег неймавернай кары, каго ў вёсцы не было на той дзень… Выкапаў зямлянку паблізу магіл Рудак. Пазбіраўшы апаленыя бярвёны, паставіў хатку Клімовіч. Па вясне зарунелі азімыя – яшчэ з таго, міну- лага жыцця. Але і ў гэтым, згубленым, здавалася, назаўсёды, яны пасадзілі бульбу, пасеялі жыта…

      Аляксандр Жалабковіч успамінаў, як у тым палаючым жніўні гарэлі снапы. Тады ж, мімаходзь, карнікі спалілі і крыжы на магілах.

      Былі яшчэ крыжы ў Хатыні – на старадаўніх вясковых могілках. Калі будавалі мемарыял, могілкі зрылі. Разам з крыжамі. Вядома, на тых могілках даўно ўжо не было каго хаваць. Але даўнія, дахатынскія магілы – з прозвішчамі і межамі жыцця – яшчэ былі. Сёння, кажуць, дзякуючы вернікам з парафіі лагойскага касцёла, яны быццам адноўленыя. Але я памятаю, як перажывалі Яскевіч і Жалабковічы: навошта было знішчаць старадаўнія

Скачать книгу