LITMIR.BIZ

      Bununla birlikte Dardlar, edebiyattan ziyade spordan keyif alıyorlardı ve dillerinin yok olduğu birçok yerde tanıttıkları polo oyunu günümüze kadar ulaşmıştır. Antik Persler tarafından oynanan bu oyun, anıtlarından da bildiğimiz üzere terk edildi. Ancak Dardlar bu oyunu devam ettirdi. Oyun, Batı Tibet’in daha batı kesimlerinde doğu kesimlerine göre daha iyi bilinmektedir. Ladakh’taki en ünlü polo sahası, hakkında bir şarkının bulunduğu Chigtan’ınkiydi. Ancak bu oyun Baltistan’da, bize Avrupa ortaçağ turnuvalarını hatırlatan eski tören tarzında hâlâ oynanır. Kaya oymaları, örneğin boğaların sırtında durmak, hücum ederken ok atmak ve at dövüştürmek gibi tamamen unutulmuş diğer sporlardan da bahseder gibi görünüyor. Ancak en yaygın spor avcılıktı ve kaya oymalarında buna atıfta bulunulmakla kalınmayıp aynı zamanda eski bir şarkıda Gilgit’te bir dans vesilesiyle gerçekleşen ok ve yaylı bir av sahnesi tam olarak anlatılıyor.

      DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

      Batı Tibet Hakkında Çin Kayıtları

      Yedinci ve sekizinci yüzyıllarda birkaç Çinli Budist, Kuzey Hindistan’daki ünlü Budist tapınaklarına hac ziyareti yaptı. Çinliler, tarihi ve coğrafi zekâlarıyla (Hintliler buna sahip değildir) ünlüdürler. Böylelikle Çinli hacıların Hint gezilerinde tuttukları günlükler, eski Hint coğrafyası ve arkeolojisi çalışmaları için çok önemli hale gelmiştir. Ne yazık ki, bu hacıların hiçbiri Çin’den Hindistan’a giderken Batı Tibet’ten geçmemiştir ve bu nedenle Batı Tibet’e geldiklerinde topraklarımıza yaptıkları birkaç atıfla yetinmek zorundayız.

      Bir süredir, en eski hacılardan biri olan Fa Hian’ın, MS 400 civarı ülkemizden geçtiğine inanılıyordu, çünkü onun günlüğünde Kie cha krallığı hakkında verdiği açıklama, aslında Ladakh hakkında bir tasvir olabilir. Bu nedenle, General Sör Alexander Cunningham, Kie cha’yı, Ladakh’ın bazı eski adlarının Çince karşılığı olarak kabul etti ve Legge, Kie cha’yı Baltistan’daki Skardo ile özdeşleştirdi. Ancak modern bilim insanları, özellikle Dr. M. A. Stein, Kie cha’nın Türkistan’daki Kaşgar için kullanıldığını kanıtladılar.

      Hiuen Tsang MS 640 civarında hacca gitti. Keşmir’de iki yıl geçirdi ve görünüşe bakılırsa insanların ara sıra Batı Tibet’in komşu bölgelerinden bahsettiklerini duymuştur. Böylelikle Polu-lo (o ülkenin eski adı olan Bdlor’un Çince tercümesi) olarak adlandırdığı Baltistan’a giden yolu kısaca tarif eder. Şöyle der: “Bu heykelin (Maitreya’da Tha-li-lo deresinde, modern Darel’de, büyük bir manastırın yakınında) dikilmesinden bu yana, yasa önemli ölçüde doğuya yayıldı. Bu noktanın doğusunda, tepeleri ve vadileri geçerek, Sin-tou’yu (İndus) tırmanarak, uçan köprüleri, kereste kütüklerini, uçurumları ve bataklıkları geçerek ve 500 li boyunca ilerleyerek Po-lu-lo ülkesine geliyorsunuz.” Bu tarif, o günlerde Batı Himalayalar’da seyahat etmenin pek hoş olmadığını ve şimdi yalnızca yan yollarda karşılaşılan zorlukların ve engellerin o zamanlar anayolun olağan özellikleri olduğunu gösteriyor.

      Hacının Keşmir’de, kendi deyimiyle Kia-shi-mi-lo’da nispeten uzun zaman geçirmesinin bir nedeni olmalı ve Dr. Stein’ın bu konuyla ilgili şu notu var: “Hacının ruhani coşkusuna ve Keşmirli hocalarının mükemmelliğine olan tüm saygımla, vadinin maddi cazibelerinin onun uzun süre kalmasıyla bir ilgisi olduğu varsayımını bastırmak zor. Keşmir’in serin havası, daha soğuk iklimlerde doğmuş, Hint ovalarının sıcağı ve tozundan vadiye gelen ziyaretçiler üzerinde her zaman güçlü bir çekicilik sergilemiştir.”

      Po-lu-lo’nun (Baltistan) durumuyla ilgili olarak Hiuen Tsang, bunun Pho-mi-lo’nun (Pamir) güneyinde bulunduğunu belirtiyor.

      General Cunningham ayrıca Hiuen Tsang’ın Batı Tibet’ten Mo-lo-pho ismiyle bahsettiğine inanıyordu; bu isim Ladakh krallığının sıradan ismi olan Mar yul’a (Marpa: Mar yullu bir adam) tekabül eder. Görüşünü, Hiuen Tsang’ın, Kiu-lu-to’dan (Kulu) seyahat ederken Mo-lo-pho’nun dağların diğer tarafında yer aldığına dair yorumuna ve San-pho-ho’nun Mo-lo-pho

Скачать книгу