Номох буолбут кэпсээннэр - Евсей Лугинов

Скачать книгу

сүүскэ охсон тэс гыннардылар да, иһиттэн, этиттэн ботуччу буһаран бурулаттылар. Көбүө сүөһүнү астыы сүпсүлгэнигэр сылдьан Көрбүөтүн сирэйин-хараҕын кэтии сырытта. Күөс оргуйа турар кэмигэр таһырдьа утуу-субуу таҕыстылар.

      – Хайа, өссө туох тэрээһин нааданый? Туох албаһынан кыйдыыр буоллуҥ? – диэн дьиэлээх ыйытта.

      – Ол нэмэ олох судургу эбит. Этитиилээх оруоһунан кыайдахпытына кыайабыт. Утуйар кэм чугаһыгар тахсан аккын ыҥыырдаар. Бэйэҕит томмот гына оҥостон, ампааргытыгар тахсаарыҥ. Сарсыарда халлаан сырдыар диэри онтон быгымаарыҥ, – диэтэ Ойуун.

      Күөстэрин хоторон, аһаан, бэркэ астынан, тиҥэһэлэрэ куҥ-нааҕын хайҕаатылар. Эмээхсин иһити-хомуоһу хомуйуор, өлүү ас ууруор диэри Көрбүө көмүлүөк иннигэр олорон:

      – Саам буораҕа сиигирэн, сүгүн-саҕын тэппэт буолан хаалла. Бу оруос сиэмэтин сииги тартара таарыйа симиэххэ эрэ, – дии-дии, ылахтаһар быһыынан саа уоһугар туорааҕы чуумпуурунан симтэ.

      Көбүө оҕонньор ити кэмҥэ тахсан сэтиилэммит атын ыҥыырдаан кэбистэ. Үлэспиттэрин курдук, эмээхсинин киирэн соруйда:

      – Истиэ, дьиэбит иһэ оргуйан сылааһа бэрт буолсу, киэһэнэн халлааммыт сылыйбыт курдук буолбут. Бүгүн тахсан ампаарбытыгар утуйуох.

      Эмээхсин тугу да саҥарбакка, таҥас таһаарар түбүгэр түстэ. Ол курдук тахсан ампаардарыгар киирэн, ааннарын олуйан баран, чохороон сыыһын туппутунан, суос-суостарыгар бигэнэн хороһон олордулар. Сотору соҕус саа тыаһа ньиргийэ түстэ да, киһи сүүрэн тибигирэйэн ааста. Өтөр аты самыыга охсор тыас уонна соруйар саҥа иһилиннэ. Ону кытта ат туйаҕын тыаһа тус арҕаа битигирэйэ турда… Оҕонньордоох эмээхсин кулгаах-харах иччитэ буолан, бэрт кутталынан, титирэстээһин бөҕөнөн уһун түүнү атаардылар. Халлаан лаппа сырдаабытын кэннэ, харса суохтарын киллэрэн ампаардарыттан таҕыстылар. Сарсыардааҥҥы кырыаҕа туох да суолун булбатылар. Арай далга турар сылгылара от көрдөөн иҥэрсийдэ. Дьиэ аанын айаҕар кэлбиттэрэ, аан тэлэччи аһыллан турар эбит. Иһирдьэ аан модьоҕотун атыллаан киирбиттэрэ: остуол, кытыйа тус-туһунан иҥнэһэн сыталлар. Сандалы туһунан буорга үөс курдук хара хаан халыйбыт. Хааны батыһа көрбүттэрэ: улахан баҕайы хааннаах ытыс суола аан холуодатыгар бэллэччи олорон хаалбыт. Итини барытын Көбүөлээх Истиэ чуҥнаан үөрэтэ турдахтарына, соһуччу тымныы салгыны сатарытан ынахтара ыатаары маҥыраата. Хотонноругар киирбиттэрэ, ынахтара бэрт холкутук иччилэрин кэтии турар эбит.

      Ити күн Көбүөлээх Истиэ сүрүн туттар малларын аттарын сыарҕатыгар тиэнэн, ынахтарын кэнниттэн сэтиилээн атын ыалга көстүлэр. Ол көһөн күккүрээн иһэн Көбүө түүн утуйбатаҕа таайан уонна былыт баттаан хааман иһэн нухарыйан ылла. Арай иһиттэҕинэ, өтөҕүн диэки: «Аны биир үйэнэн эргиллиэм!» – диэн саҥа дуорайан иһиллэргэ дылы гынна. Оҕонньор соһуйан ходьох гына түспүтэ: чугас соҕуһунан суор, хооҕургуу-хооҕургуу, ааһан эрэр эбит. «Дьэ, эргиллэн көрөөр, онуоха диэри хайа халдьаайыга тахсан сытарбыт биллибэт», – диэн сэтэрээт, Көбүө хардыытын эбэн биэрдэ.

      Халлаантан

Скачать книгу