Шигырьләр / Стихи (на татарском языке) - Акмулла

Скачать книгу

якда батырлар бар сулдыргандай,

      Алышканда билеңне сындыргандай;

      Тәкыйсскә[306] суйылдай[307] дәлилләр бар,

      Кундырганда колагыңны тондыргандай.

      (…)

      Мин әйтдем кадәри халь эчемдәген,

      Һәркем эшләр үзенең көчендәген.

      Бер кямалнең хәйрәте дәлил батыйнән[308] —

      Һәр савыт чәчрәтер эчендәген.

      Беленде күкрәгендә хәкыд[309] барлык,

      Гомереңдә китмәде күңел тарлык;

      Тәзвират[310] базарына төшеп алып,

      Сәүдәңез йә гаддарлык[311], йә мәккярлык[312].

      Казанда мондай фазыйль зат килмәгән,

      Казан торсын – күп гайре җиргә тап килмәгән.

      Йөз мосанниф[313] китабларын бер якка куй —

      Бу кешенең бер үзенә чак килмәгән!

      Һәр «йөздә» була икән бер мөхәкъкыйк[314],

      Һәрбере мәгасөннәт әһле тәхкыйк[315];

      Сөйутый, Газалидән21+ зат булмаса,

      Башкалар әксәрендән[316] бу – мөдәкъкыйк[317].

      Хирфәтеңез[318] ихласы – мөназәрә[319],

      Хакыйкать нәзыйр имәс мөкябәрә[320].

      Бу талаш нәтиҗәсе, мәгаз Алла[321],

      Шифаһ-хәзрәт[322] булмасын парә-парә!

      Ул кешене танымай күп бәйләнсәң,

      Дошманың бер йөз имәс – меңгә тулар.

      Әсхабләр безгә салып киткән эз бар,

      Сезләрдә ярма булса, бездә тоз бар —

      Акмулла әйтә бирсә, эчең сызлар!

      Хаклыкны күрәм дисәң, бездә күз бар,

      Арыслан айга сикреп аягы сынар;

      Чырадай янып торган күзең тонса,

      Батыр үлеме марҗадан дигән сүз бар!

      Сез караган китабны без карыймыз,

      Аягыңны чалуга бер ярыймыз,

      Тәнкыйс кылган[323] [сездәй] адәмләргә

      Карышып яткан [без дә] бер малаймыз.

      Нургали, курыкды дип, булма алаң,

      Әгәр син таяк алсаң, мин ук алам;

      Батыр «батыр» аталыр – көчен күргәч,

      Инкярдә бер мәгънә юк – эчең белгәч;

      Ул минем атам имәс, остаз имәс,

      Алыстан гашыйк булдык – эшен күргәч!

      Башым минем исән торса – китаб кулда,

      Әгәр син мылтык алсаң, мин туп алам!

      Һичкем мондай талаш белән морад тапмай.

      Талашыгыз дәфтәрен бер ат тартмай;

      Мөназәрә ачылып, мирза белән

      Әйтешмәй һәм тартышмай, колак тартмай.

      Көчле су тавыңны базып китсә,

      Казакъның тегермәнен Форат22+ тартмай!

* * *

      Бу заман – табигате шундай хәтәр,

      Кирәк ул казакъ булсын, кирәк – татар;

      Күрәбез морны[324] биек кәттәләрне —

      Фәрештә затыннан имәс – безнең катар[325]!

      II

      Мәкяным минем яткан – аты зиндан…

* * *

      Егет башым әсир булды вакытсыз…

* * *

      Ак җаны нахак көйгән бичараңыз…

      «Һәр заман

Скачать книгу

<p>306</p>

Тәкыйсскә – җавабына.

<p>307</p>

Суйыл – күсәк, корык.

<p>308</p>

Хәйрәте дәлил батыйнән – яхшы дәлиле эчтә.

<p>309</p>

Хәкыд – яшерен дошманлык.

<p>310</p>

Тәзвират – ялганчылык.

<p>311</p>

Гаддарлык – хаинлык.

<p>312</p>

Мәккярлык – алдакчылык.

<p>313</p>

Мосанниф – чын иҗат иясе.

<p>314</p>

Мөхәкъкыйк – хаклык эзләүче.

<p>315</p>

Һәрбере сөннәт буенча – хаклык тарафдарлары.

<p>316</p>

Әксәрендән – күпчелегеннән.

<p>317</p>

Мөдәкъкыйк – төпченеп тикшерүче.

<p>318</p>

Хирфәтеңез – һөнәрегез, кәсебегез.

<p>319</p>

Мөназәрә – бәхәсләшү, сүз көрәштерү.

<p>320</p>

Хакыйкать тәкәбберләргә тиң түгел.

<p>321</p>

Мәгаз Алла – Алла сакласын.

<p>322</p>

Шифаһ-хәзрәт – ирен шәрифләре (ирония).

<p>323</p>

Тәнкыйс кылу – кара ягу (яла ягу).

<p>324</p>

Морны – борыны.

<p>325</p>

Безнең катар – безнең ише.