LITMIR.BIZ

Скачать книгу

die kind die meeste van die tyd in die agterplaas. Bou ’n heining om die agterplaas sodat die kind nie iets oorkom nie. Laat hy leer om self struikelblokke te oorkom feitlik van die oomblik van geboorte af. As jou hart te sag is en jy moet die kind dophou, maak vir jou ’n loergaatjie, sodat jy kan sien sonder om gesien te word, of gebruik ’n periskoop.”

      Vele “kinderkenners” het soos Watson gedink. Deborah Blum haal dié kenners se dwalinge deur die jare aan. Soos: Babas kan nie gesigte sien nie (1942). Babas is onbewus van feitlik enigiets rondom hulle (1948). Pasgebore babas is net ’n versameling reflekse (1952). Babas sien nie kleur voor 3 jaar nie (1964). Babas is basies breinloos (1964).

      Watson het selfs ernstig gewonder of kinders “individuele huise” moes hê, selfs of kinders hul ouers moes ken. Daar is ongetwyfeld baie meer wetenskaplike maniere om kinders groot te maak, wat waarskynlik beter en gelukkiger kinders sal beteken, het hy gereken.

      “Want vroue het vandag (1920’s) nie genoeg om te doen nie. Hulle het las van te veel tyd, en hulle gebruik daardie tyd om hul kinders se geluk te ondermyn.”

      En wat is ’n gelukkige kind?

      “Dis een wat nooit huil nie tensy hy inderdaad met ’n speld gesteek word, wat eet wat voor hom neergesit word en wat slaap en rus wanneer hy in die bed gesit word om te slaap en rus.”

      Watson se eie twee kinders is deur hul ma en oppassers grootgemaak.

      Die goeie dr. Watson en Klein Albert

      Die goeie dr. Watson was ook verantwoordelik vir die Little Albert-eksperiment in 1920, waarin hy klassieke kondisionering by mense wou toets deur die 11 maande oue Albert bang te maak vir iets waarvoor die seuntjie normaalweg nie bang sou wees nie. Sagte, wollerige diertjies soos ’n witrot of hasie.

      Nie ’n mooi eksperiment nie (op YouTube) … Watson wou ’n fobie skep in ’n emosioneel heeltemal stabiele kind. Hy’t nes Pavlov met sy gekondisioneerde honde te werk gegaan.

      Klein Albert was nie bang vir witrotte nie. Hy’s toegelaat om doodgelukkig met die rot te speel, maar dan, elke keer wanneer hy aan die rot raak, maak Watson ’n groot geraas met ’n hamer teen ’n staalpyp agter Albert se rug.

      Natuurlik skrik Albert.

      Hy begin huil en raak bang elke keer as hy die geraas hoor. Ná ’n paar keer word hy die rot gewys sonder die harde geluid. Albert probeer steeds huilend wegkom as hy die rot sien – ’n gekondisioneerde reaksie op wat aanvanklik ’n neutrale stimulus was. Hy het ook begin huil wanneer hy ’n hasie, ’n hond en ’n pelsjas sien.

      Klein Albert het waarskynlik vir die res van sy lewe ’n fobie vir sagte, wollerige diere – en pelsjasse – gehad, want Watson het nie sy gekondisioneerde vrees weggeneem nie (dekondisionering), deur hom byvoorbeeld gewoond te maak aan die rot en tussen ander kinders te plaas wat nie bang is vir rotte nie. Miskien het Albert wel later in sy lewe self besef hy hoef nie bang te wees vir wollerige goed nie, ons weet nie.

      Judith Rich Harris, teoretikus en sielkunde-navorser, het die eksperiment uitmekaar getrek. Navorsers wat teruggegaan het na Watson se oorspronklike eksperiment, sê sy resultate was oordrewe. Klein Albert was ’n duimsuier. Om enigsins reaksie uit hom te kry, moes die navorser sy duim uit sy mond hou.

      Wanneer hulle hom in verskillende vertrekke getoets het, het hy min reaksie op die diere getoon. Hulle het alles moontlik gedoen om hom bang te maak, maar wanneer hy nie vir die rot geskrik het nie, het hulle die diertjie op sy arm of bors gesit.

      Albert se reaksie was ambivalent. Ander navorsers kon ook nie ’n vreesreaksie uit ander kinders kry toe hulle die eksperiment herhaal het nie.

      Maar wat het Watson nou eintlik bewys?

      Wel, hy wou bewys dat ouers hul kinders se gedrag en ontwikkeling kan vorm bloot deur assosiasies tussen stimulus en reaksie te beheer. Daarom is die kind se optrede die ouers se verantwoordelikheid, want hulle bepaal die omgewing waarin die kind ontwikkel.

      Kinders se gedrag is dus die ouers se toedoen.

      Watson se ma was hipergodsdienstig en sy pa ’n alkoholis met ’n “wilde streep” en heelparty minnaresse. Hy’t weggeloop toe Watson 13 was. Klein Johnny Watson het sy pa se wilde streep gehad en het nie goed gevaar op skool nie. Hy is twee keer op hoërskool gearresteer vir bakleiery en die afvuur van ’n vuurwapen.

      Watson was na aan sy ouers, maar hy’t nie van te veel intimiteit gehou nie. Sy lewe lank was hy bang vir die duiwel en die donker.

      Hy is op 16 universiteit toe waar hy glo asosiaal, lui en opstandig was, maar hy het ’n meestersgraad behaal op 21 en was later die stigter van gedragsleer (behaviourism) in die sielkunde, wat mense se uiterlike gedrag bestudeer, nie innerlike bewussyn nie.

      Hy het sy doktorstesis geskryf oor die ontwikkeling van witrotte.

      Harris sê Watson wou eerder Freud verkeerd bewys. Klein Albert se reaksies was op die harde geluid, nie op iets in sy Freudiaanse onderbewuste nie.

      Om ’n hond koshuis toe te stuur op 7 jaar

      John Bowlby, die vierde van ses kinders, se ma het hom op 7 jaar koshuis toe gestuur, wat vir hom aaklig was.

      “Ek sal nie ’n hond koshuis toe stuur op 7 jaar nie,” het hy later gesê. Hy was gelukkig genoeg om ’n paar liefdevolle kinderoppassers te hê waaraan hy geheg kon raak.

      Bowlby het reeds in die 1940’s baanbrekerswerk gedoen oor die belangrikheid van die band tussen ma en kind, wat hy gehegtheidsteorie genoem het.

      In wese raak alle babas geheg aan enige versorger. Die baba kan immers nie vir homself sorg nie en ná sy geboorte weet hy in elk geval nie eens wie sy ma of pa is nie. Hy het minstens een primêre versorger nodig, wat gewoonlik die ma is, maar dit kan ook enigeen wees wat die kind gereeld sien. ’n Oppasser, ouma, tante, selfs ’n ouer suster, ’n hele buurt of gemeenskap.

      Solank daar iemand is vir die kind.

      Hierdie gehegtheid verskil egter van baba tot baba, wat die kind se sosiale ontwikkeling kan beïnvloed.

      In die 1960’s en ’70’s het die sielkundige Mary Ainsworth, wat later saam met Bowlby aan gehegtheidsteorie gewerk het, bevind dié verskille berus hoofsaaklik op hoe die kind sy vroeë versorgingsomgewing ervaar. Vroeë patrone of style van gehegtheid vorm die kind se verwagtinge van latere verhoudings, maar dit bepaal nie daardie verhoudings nie.

      Byvoorbeeld, die meeste 1-jariges ondersoek hul omgewing, maar keer altyd terug na hul versorger, wat hulle as ’n veilige basis (secure base of safe base) gebruik. (Die term vir gehegtheidsteorie was eers security theory.) Die kind het dus ’n veilige gehegtheidstyl (secure attachment style). Sulke kinders weet hulle kan staatmaak op Ma se beskerming en emosionele ondersteuning. Wanneer die kind “Mááá!” roep, weet hy Ma sal kom kyk wat verkeerd is, én dit regmaak. Die kind se oorlewing hang hiervan af. Hy weet ook: Bly naby Ma en jy sal niks oorkom nie.

      Harry Harlow se uil-apies het presies dieselfde opgetree. Sonder hul surrogaat-ma, nie eens hul regte ma nie, was hulle lamgelê deur vrees, het in ’n bolletjie opgekrul en hul duim gesuig.

      Babas skaars ouer as 6 maande kan depressief raak as hulle te veel weg is van hul ma, sogenaamde anaklitiese depressie, eers bekend as die eensamekind-sindroom of hospitalisme, wat verwys het na babas wat weggekwyn het terwyl hulle in die hospitaal sonder hul ma was.

      Dié babas het ’n ontwikkelingsagterstand (“failure to thrive”), wat later ernstige persoonlikheids- en aanpassingsprobleme vir die kind kon skep. Dis veroorsaak deur ’n gebrek aan kontak met die baba. Dit was destyds nie soseer ’n probleem in armer hospitale wat nie broeikaste kon bekostig nie – die personeel het die babas dus meer vasgehou.

      Die kritieke tydperk vir gehegtheid is die eerste 2 jaar van die baba se lewe. Dit moet verkieslik in die eerste jaar gebeur, ná 2 jaar is dit te laat.

      Daardie kleintjie wat so skree, doen dit om Ma te roep. Wanneer dit nie werk nie, skree hy net harder. Bowlby en Ainsworth het albei agtergekom wanneer ma’s in die eerste jaar van die

Скачать книгу