Төлкө - Николай Якутский

Скачать книгу

киирдэ?

      – Мин, Сүөдэр, киирдим, – диир Сылгыһыт Сүөдэр аат эрэ харата.

      – Ы-ыы, сэгэрим сыыһа, ыраах барбыт диэбиттэрэ ээ, кэлээхтээбиккин дуу? – диэн эмээхсин үөрэ түһэр.

      – Кэлэн…

      – Үчүгэй, этэҥҥэ эргийбит эрэ буол… Хайа, тоойуом, чэй сылытабын дуо?

      Сылгыһыт Сүөдэр тугу да саҥарбат. Эмээхсин илиитин иминэн чаанньыгын ылан, уу кутан, уокка уурар, оһоҕор эбии мас быраҕан биэрэр.

      Сөдүөччүйэ эмээхсин тойоно аах Сүөдэри ханнык эрэ кыыһы албынната, аатын алдьаттара ыыппыттарын истэн олус хомойбута, курутуйбута. Сүөдэр манна олоро киирбитин истэн, эмээхсин сэргэхсийэ түһэр:

      – Тойон остуола көрөргө эрэ ыраас буолан баран, аһа аһыы буолааччы. Кинилэртэн тэйбитиҥ үчүгэй…

      Сарсыҥҥытыгар Сүөдэри икки оҕуһунан ыраах сиртэн от тиэйтэрэ ыыталлар. Оо, оҕустар хаамаллара бытааныан, таҥаһа хоччоххойуон, халлаан тымныытыан!

      Ити күнтэн ыла Сүөдэр, бурҕалдьытын кэппит оҕус курдук, эмиэ күннэтэ аайы үлэҕэ мүккүллэн, мөхсөн барар. Күнтэн күн солбуллан ааһан иһэр да, баай ыал үлэтэ бараммат. Сүөдэр сылдьарын былаһын тухары саныыр санаата – Маайа. Кини Маайаны кытта бииргэ сылдьыбытын бэлиэтэ кыһыл көмүс биһилэхтээҕэ уонна тойоно сымыйанан оҥорон биэрбит биэксэл кумааҕылааҕа. Уол бу туохха да наадата суох маллары, кэриэс оҥостон, кыһыл саппыйаан кумааһынньыгар уган илдьэ сылдьар. Сүөдэр санааҕа ылларан күн-түүн дьүдьэйэн барар. Арыт өйүн сүтэрбит курдук, дьоно тугу ыйыталларын, тугу саҥаралларын истибэт, түҥ-таҥ тыллаһар. Кини туохтан маннык буолбутун доҕотторо билбэттэр, сэрэйбэттэр. Бүлүүгэ кэргэн кэпсэтэ бара сылдьыбытын туһунан дьон аҕыннаҕына, ыйыттаҕына, олус кыыһырар, хаана алдьанар. Онон ол туһунан киниттэн ким да ыйыппат буолар.

      Кыһын кыйданан, саас ааһан, сайын кэлэр. Сыһыылар кырыстара көҕөрөр, хара тыа мутукчанан симэнэр, дьэрэкээн сибэкки дэлэйэр, кэҕэ этэр. Уолаттар-кыргыттар, оҕолор-дьахталлар түөлбэ-түөлбэ мустан, тоҕуоруһан, тоҥонохторуттан тутуһан, кыһалҕалаах кыһын ааспытыттан үөрэн, харахтара сырдаан, тойук туойан, үҥкүүлүү оонньууллар.

      Үрэхтэргэ-үрүйэлэргэ, күөллэргэ балык ыыр. Ким илиминэн, ким ардьааҕынан, ким туунан, ким баттыыр маһынан балыктаан аһыыр. Оннооҕор биир-икки ынахтаах ыал чабычах муҥунан үүттэнэллэр, күннэтэ аайы оҕолоругар күөччэхтээн күндүлүүллэр. Маннык кэрэ кэмҥэ, уйгу быйаҥҥа ама ким үөрбэт-көппөт буолуой! Арай Сылгыһыт Сүөдэр дьонтон туораан, көргө-нарга кыттыбакка, суос-соҕотоҕун сылдьар. Кини киэһэ аайы хара тыа саҕатыгар тахсан, өрт уота хоруорда сиэбит хара чөҥөчөгүн үрдүгэр олорон муҥатыйар:

      – Эйигинэ суох сатаан олоруом суох… Бу курдук санаа муҥугар олоруох кэриэтэ, өлбүт ордук… О-о, олох, олох! Били Сөдүөччүйэ эмээхсин кэпсиир «Лыыбара» диэн остуоруйатыгар дылы буолаҥҥын! Били Лыыбара абааһы ситимигэр түбэспитин курдук, мин эмиэ ситимҥэ ыллардым буолбаат?..

      Сүөдэр биир киэһэ эмиэ ити курдук муҥатыйа олорон, тугу эрэ өйдөөн: «Кырдьык даҕаны…» – диэн саҥа аллайа түһээт, хара чөҥөчөгүттэн туран, титииккэ киирэр. Сөдүөччүйэ эмээхсин хаппыт ынаҕын быатын баҕанаттан сүөрэн ылан, дьиэҕэ киллэрэн

Скачать книгу