LITMIR.BIZ

Скачать книгу

өттүгэр эйэҥэлии сылдьар кыыныгар уктан, ньилбэгэр иилиллибит маһын сыыһын тэбэнэ-тэбэнэ, туран, барардыы оҥостор. Улар кынатынан, көөбүллээбит эрэдэһиннэрин кичэйэн сиппийэн биир сиргэ мунньан баран эһэкээнигэр биэрэр, онтон суппуун сонун кэтээт, нэк буолбут тииҥ бэргэһэтин төбөтүгэр уурунаат сып-сап, тиэтэйэ-саарайа тахсан барар.

      Баһылай сарсын Сэксэкэ Сэмэнниин икки сыарҕалаах атынан Балаҕаччыттан Айдаҥ лааппытыгар сээкэй таһаҕас аҕала барыахтаахтар. Балаҕаччыга кэлбит маҥхааһай табаарын атыыһыт киһи Сэксэкэ баран тыырсар.

      Дьон үксэ, дьахталлардыын кытта – табахсыт. Лааппыга кэлбит табаҕы сонно ылан бүтэрэн кээһэллэр, иэс суруйтарааччы да элбэх. Онон табах туох эрэ күндү ас курдук көрүллэр быһыылаах. Аһыыр ас ахтылынна да, үгэс курдук, табах эмиэ ахтыллар, «чаай, арыы, бурдук, ону кытта хайаан да табаах…» диэн буолан иһэр.

      Кэпсэл хоту иһиттэххэ, Балаҕаччыга, Мэкчэкиирэп Уйбааннаах диэн ыалга кытай оҕонньоро, сэрии буолуон инниттэн, дьукаахтаһан олорор үһү. Балаҕаччы диэн ааттаах үс күөл баар, олору араартаан тус-туһунан ааттаталаабыттар: Угут Балаҕаччы, Орто Балаҕаччы уонна Уһук Балаҕаччы диэннэр. Калинин аатынан холкуос дэриэбинэтэ Орто Балаҕаччыга турар. Мэкчэкиирэптэр буоллаҕына Угут Балаҕаччыга олороллор. Дьукаахтара, кытай оҕонньоро табах үүннэрэр дьарыктааҕын туһунан кэпсэтэллэрин Быркылаахха кэлиэхпиттэн истэбин. Табаҕын отун ситтэҕинэ быһан ылан баайа-баайа атыылыыр үһү. Эбээ: «Били, кытай оҕонньорун табааҕына…» – диэн кэлээччи-барааччы дьонунан үлэһэн сэбирдэх табах ылларан тардар. «Оҕонньоруҥ үүннэрбитэ хатана сүрдээх ээ…» – эмээхсин кытайын табаҕын бэркэ хайгыыр. Аһара хабархайын, хатанын иһин үөт хаппыт хатырыгар булкуйан арыый сымсата түһэн баран соппойоллор, онон омук оҕонньорун табаҕа бэйэтин умнаһын, силиһин кытта кырбанан, онно эбии «хатырыгы-итириги» кытта холбоһон элбиир, уһуннук барар буолан эмиэ биир туспа үчүгэйдээх үһү. Дэҥ куораттан тахсыбыт киһи бөппүрүөскэ табахтаах буолар. Урут хамсалаах эрэ дьону көрө сылдьыбыт киһиэхэ ол туох эрэ ураты аҕай сонун көстүү курдук. Онтуларын «хортуосунай» табах диэн ааттыыллар. Тупсаҕай оҥоһуулаах, ойуулаах, суруктаах, анал хаатыгар эриэ дэхситик кэчигирээн угулла сылдьар бөппүрүөскэлэри көрөргө да астык, киһи, оҕо эрэ болҕомтотун тардыах айылаах.

      Балаҕаччыга олорор кытай оҕонньоро ойоҕо да, оҕото да суох киһи. Быралгы этэринии «аттакылар аймахтара» үһү. Кытай кэннэ, биһиги эргин, хайа да кэлии, омук дьоно суохтар. Арай, дэҥ нуучча боломуочунайдара куораттан Балаҕаччыга тахса сылдьыбыт сурахтара иһиллэр. Нууччаны бэһиэччик диэн ааттыыллар…

      Таска чэпчэки атах тыаһа сүүрэн тыбыгыраан кэлбит тыаһа иһилиннэ, сонно тута аан аһыллаатын кытта Ыстапаанньыйа уола Чоойун төбөтүгэр чомпой бэргэһэтин кэтэн аҥаардас ырбаахынан эрэ киирдэ.

      Настааччыйа күөһүн булкуйа туран:

      – Ыччаа… бу уолуо-а, сыгынньах чынайан эрдэҕин, – диир.

      Баһыычаан бииргэ оонньуур доҕорун көрөн утары сүүрэн кэлэр, онтон өй ылан төннөн, тымтыгар саллан буһарбыт «хаһаас» итирин

Скачать книгу