LITMIR.BIZ

Скачать книгу

дамамі мяшчан… Цяпер гэты Брэст жыве на старонках старых дакументаў, і ў чароўных, лічбавых рэканструкцыях, створаных энтузіястамі беларускай даўніны. Ён не загінуў поўнасцю, бо яго культурны код – гэта і культурны код беларускага народа, які стагоддзямі жыў у адным з найпрыгажэйшых гарадоў Вялікага княства Літоўскага.

      Кластар 2. На прасторах Брэстчыны і Гродзеншчыны

      Фрагмент 4. Гісторыя Кронана

      Нёман – адна з галоўных рэк Беларусі, і не выпадкова ў народзе яе здаўна з асаблівай павагай называюць «Бацька Нёман». Тут дарэчы пагаварыць якраз пра слова Нёман. Спецыялісты ўжо даўно імкнуцца растлумачыць загадкавую назву ракі, якая не мае лёгка чытэльнай асновы, відавочна запазычанай з моў усходніх славян. Часцяком вытокі гэтага кароткага і фанетычна моцнага рачнога імя шукаюць у мовах прыбалтыйскіх народаў. Напрыклад, існуе версія, якая кажа, што адна з літоўскіх назваў чарніц «nemuogė» перайшла, у некалькі змененай форме, да найважнейшай ракi літоўскіх і беларускіх земляў. Літоўскае «miškelis», якое азначае невялікі малады лясок, некаторыя адмыслоўцы паказваюць у якасці магчымай асновы для вядомага яшчэ ў Сярэднія вякi назову Мемель, якім звалі адну з найбуйнейшых рэк рэгіёна жыхары нямецкіх тэрыторый. Часам спецыялісты знаходзяць вытокі імя ў іншых мовах. Лацінскае слова «nemus», якое азначае гушчар або гай, таксама называюць у ліку правобразаў імя «Бацькі Нёмана». Фінскае «niemi» абазначае мыс. Не варта забываць і адну са старажытных назваў ракі: Кронан, якую звязваюць з Кроносам, богам-бацькам Зеўса Грамавержца ў старажытнагрэцкай міфалогіі.

      У любым выпадку, якое б паходжанне не мела імя цудоўнай беларускай ракі, сутнасць яе ад гэтага не мяняецца. Нёман застаецца сабой, то бок мае пэўныя гідралагічныя характарыстыкі.

      Рака сілкуецца атмасфернымі ападкамі, адталымі водамі, а таксама крыніцамі. Найбольшы сцёк звычайна бывае вясной, але можа быць і ў іншыя сезоны. У цёплыя зімы Нёман можа не замярзаць, затое, паводле некаторых звестак, у асобныя асабліва халодныя зімы быў пакрыты лёдам больш за 100 дзён. Рачная сістэма Нёмана мае прыкметы дрэвападобнага тыпу. Тут часта сустракаюцца водмелі, пясчаныя астраўкі, перакаты і плёсы. Глыбіня ракі 1,5—5,6 метра. Сярэдні ўхіл складае 0,08 м/км.

      Багатая гісторыя «старажытнага Кронана», воды якога бачылі сотні найзырчэйшых падзей, вядома, можа быць неверагодна цікавай.

      Берагі ракі былі заселеныя з моманту адступлення леднікоў. Існуе археалагічная культура (7 – 3 тысячагоддзі да нашай эры), якая атрымала назву ў гонар Нёмана.

      У Сярэднія вякi на тэрыторыі нёманскага басейна ішло актыўнае ўзаемадзеянне балцкіх і славянскіх плямёнаў. Яшчэ ў перыяд XII – XIII стагоддзяў у раёне Нёмана афармляецца шэраг часткова незалежных старажытнарускіх княстваў, найгалоўным з якіх, як можна меркаваць, першапачаткова было Гродзенскае. Багатая крэпасць на вяршыні наднёманскага ўзгорка, вядомая як старажытны Гарадзен, была важным цэнтрам славянскай каланізацыі

Скачать книгу